Bronzetiet
From Wikipedia
De Bronzetiet is de Deel vun de Historie vun de Minschen, wo de Lü dat Warktüüch ut Bronze mookt harrn.
Vör de Bronzetiet weer de Steentiet, besünners de Koppertiet. Later keem denn de Iesentiet.
De Bronzetiet ward mol na de Prähistorie, mol na de Historie stellt. Kümmt op an, wat de Lü al schrieven kunnen. Besünners ut Europa, dat westliche Asien un Noordafrika kennt wi Överresten vun bronzetiedlich Kulturen. Ok Troja heurt dorto.
Bronze is en Legierung ut Kopper un Tinn. Af un an weer ok Zink tomischt. För dat de Lü Bronze mooken kunnen, harrn se al gediegen Metall bruukt, so as Gold un reinet Kopper. För dat Kopper harrn se al leern mööten, woans se dat Metall ut en Steen rutkreegen. Besünners ole Kopperstücken geev dat in Anatolien bi Konya (7. Johrdusend v. Chr) un in Ägypten (Anfang 5. Johrdusend v. Chr.)
Op düsse Technik harrn se den opbaun köönt, dat se ok Legierungen henkreegen. Dat weer toeers in Ägypten, in dat 4. Johrdusend v. Chr.. In China güng de Bronzetied in dat 3. Johrdusend v. Chr. los, al in de Xia-Dynastie.
Mit den Bruuk vun de Bronze geev dat en technologischen Schuuv: Niege Techniken för de [Bargwarken]s sünd utklambüstert woorn un ok de Verhüttung, vun wegen dat dat Kopper un Tinn nich in gröttere Mengens gediegen in de Natur gifft.
Mit den Bronzeguss kunnen Saken, so as Warktüüch un Wapens in Serie mookt warn. De Hannel keem op. Schippbu un Seefohrt weurn neudig, dat dat Kopper ut Zypern un Tinn ut Britannien na dat Festland keemen. Bronzesaken weern good as Hannelsgood.
De meesten Lü weern Buurn. Obers in de Bronzetiet keem ok dat Leven in de Stad op. De eersten Staaten keemen op, as Stadtstaaten un - in Ägypten un China - ok as gröttere Rieken.
Un de Lü harrn sik dat Schrieven infallen laten, besünners in China, Ägypten, Palästina (Phönizier) un Mesopotamien.
Ok in Süüdamerika hebbt se al vör Christoph Kolumbus Bronze ut Kopper un Tinn mookt. De öllsten Funnen sünd ut Argentinien.
