Bataafse Republiek
Van Wikipedia
| Vlag | Wapen |
|---|---|
 |
 |
| Kaart | |
|
|
|
| Hoofdstad | Den Haag |
| Regeringsvorm | Republiek |
| Staatshoofd | |
| Dynastie | n.v.t. |
| Bestaan | 1795-1806 |
| Ontstaan uit | Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden |
| Opgegaan in | Koninkrijk Holland |
| Oppervlakte | |
| Inwoners | ong. 2.000.000 |
| Taal | Nederlands |
| Religie | Protestants, rooms-katholiek |
| Munteenheid | Gulden |
| Leus | {{{leus}}} |
| Volkslied | Geen |
De Bataafse Republiek (1795–1806), of het Bataafs Gemenebest (naam van 1805 tot 1806), was een republiek die het grootste gedeelte van het huidige Nederland omvatte. De republiek was gevormd naar voorbeeld van en met militaire steun van de Franse Republiek, waarvan de Bataafse Republiek een bondgenoot en de facto een vazalstaat was. Deze steun werd duur betaald: de Republiek moest tientallen miljoenen guldens betalen voor de Franse troepen die in Nederland gelegerd werden (Verdrag van Den Haag). Ook later bleek de 'coalitie' met Frankrijk nogal eenzijdig. In hun strijd tegen de Engelsen en bij daarop volgende vredesonderhandelingen waren de Fransen maar al te graag bereid om in ruil voor toezeggingen van Engeland Nederlandse koloniën af te staan.
[bewerk] Geschiedenis
De Bataafse Republiek werd na de Bataafse Revolutie uitgeroepen op 19 januari 1795, één dag nadat stadhouder Willem V naar Engeland vluchtte.
In tegenstelling tot in Frankrijk werden de revolutionaire veranderingen relatief vreedzaam doorgevoerd. Het land was al tweehonderd jaar een republiek, en had dan ook maar weinig edelen. Ook was in Frankrijk, na de val van Robespierre, de revolutie inmiddels een veel gematigder fase ingegaan.
De omwenteling van 1795 was in feite een herhaling van de omwenteling van de Patriotten, die in 1787 met behulp van een Pruisisch interventieleger was onderdrukt. Veel leiders van de Bataafse Republiek waren Patriotse politici, die in 1787 naar Frankrijk waren uitgeweken. Nu kregen zij, met Franse steun, de kans om alsnog hun idealen te verwezenlijken.
De oude Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was altijd al tamelijk ineffectief geweest, en haar tekortkomingen waren met het verstrijken van de tijd steeds ernstiger geworden. De afzonderlijke provincies hadden veel autonomie, waardoor de gezamenlijke besluitvorming soms jaren kon duren. Daarnaast was veel macht geconcentreerd geweest in handen van de zogenaamde regenten, die in feite plaatselijke oligarchieën vormden. De Bataafse Republiek maakte dan ook de overgang naar een meer gecentraliseerde regering, met uniforme rechtspraak, munteenheid, maten en gewichten, belastingheffing. Voorts kregen de katholieken, die al meer dan 200 jaar als tweederangsinwoners een derde deel van de bevolking uitmaakten, voortaan gelijke burgerrechten, al zou het nog tot 1853 duren voordat de kerkelijke hiërarchie in de Nederlandse kerkprovincie hersteld mocht worden. Ondanks de anti-orangistische houding van de Patriotten werden veel van hun politieke en bestuurlijke hervormingen na de Franse tijd gehandhaafd in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, dat in 1815 tot stand kwam.
De Republiek werd genoemd naar de Bataven, een Germaanse stam die ten tijde van Julius Caesar de Nederlandse delta bewoonde. Gedurende de vroegmoderne tijd werden deze Bataven steeds meer gezien als voorouders van de inwoners van de Zeven Provinciën.
Weer in tegenstelling tot Frankrijk kreeg de nieuwe Republiek geen terreurregime. De Republiek werd zelfs een soort vroege democratie. De Nationale Vergadering, de eerste Nederlandse volksvertegenwoordiging, kwam op 1 maart 1796 voor de eerste maal in zitting bijeen. In 1805 installeerde Napoleon Rutger Jan Schimmelpenninck als raadspensionaris om de uitvoerende macht te versterken. In 1806 verloor Napoleon echter het vertrouwen in de Republiek. Hij dwong Schimmelpenninck tot aftreden, hernoemde het land tot het Koninkrijk Holland en benoemde zijn broer Lodewijk Napoleon Bonaparte tot koning.
Op militair gebied was het na de relatief vreedzame overname rustig gebleven. De Republiek lag niet binnen de gebieden waar de veldtochten plaatsvonden (Duitsland, Italië, Bohemen). Wel vond in het najaar van 1799 een Brits-Russische invasie plaats in de kop van Holland. De geallieerden namen Alkmaar in, maar werden tenslotte verslagen in de Slag bij Castricum.
De enige tekenen van interne politieke instabiliteit waren enkele staatsgrepen. De eerste staatsgreep vond plaats in 1798, toen revolutionaire bevelhebbers geïrriteerd werden door het trage tempo van de democratische hervormingen. De tweede coup vond plaats in 1801, toen een Franse commandant met steun van Napoleon de veranderingen van 1798 terugdraaide.
[bewerk] Literatuur
- Rosendaal, J.G.M.M., Bataven! Nederlandse vluchtelingen in Frankrijk 1787-1795 (Nijmegen 2004).
- Rosendaal, J.G.M.M., De Nederlandse Revolutie. Vrijheid, volk en vaderland 1783-1799 (Nijmegen 2005).
- Schama, S., Patriotten en bevrijders. Revolutie in de Noordelijke Nederlanden, 1780-1813 4e druk (Amsterdam 2005).
- Sutherland, D.M.G.,Revolutie en contra revolutie. Frankrijk van 1789-1815 3e druk (Nijmegen 1989)
