Philip K. Dick
Van Wikipedia
Philip Kindred Dick (16 december 1928 – 2 maart 1982) was een sciencefiction-auteur met cultstatus, vooral bekend omwille van een aantal korte verhalen die tot populaire films werden bewerkt.
Inhoud |
[bewerk] Leven
Dick werd geboren in de VS en woonde het grootste deel van zijn leven in Californië. Zijn tweelingzusje stierf op jonge leeftijd. Vanaf 1952 publiceerde hij een groot aantal sciencefictionverhalen, en vanaf 1960 ook sciencefictionromans. Met The Man in the High Castle won hij de prestigieuze Hugo Award voor SF-auteurs.
Relevant voor zijn werk is het feit dat Philip K. Dick vrij paranoïde was: hij wantrouwde de medemens. Aanvankelijk ging men er vanuit dat dit het gevolg was van zijn liberale houding tegenover drugs: hij experimenteerde regelmatig met geestverruimende middelen. Later bleek dat hij leed aan epilepsie, wat een en ander in een ander daglicht plaatste. In 1974 gebeurde iets heel vreemds met Dick. Hij reageerde slecht op een verdovend spuitje van de tandarts en werd gedurende lange tijd geplaagd door visioenen en perioden van waanzin en psychose. Op fanatieke wijze noteerde zijn vrouw zijn visioenen, wat resulteerde in 8000 bladzijden complete nonsens. Hij gebruikte een aantal elementen daarvan in zijn latere werk.
Philip K. Dick stierf na een beroerte in 1982, net voor de film Blade Runner in de zalen uitkwam en Dick bij een ruim publiek introduceerde.
[bewerk] Werken
Het werk van Dick moet in twee delen worden opgesplitst: zijn (gebundelde) korte verhalen en zijn romans.
[bewerk] Korte verhalen
De korte verhalen zijn extreem rijk aan ideeën en thema's, en vaak bijzonder origineel qua structuur. Zo rijk dat men van een paar bladzijden gemakkelijk een speelfilm kan maken. Ze werden oorspronkelijk in Amerikaanse sci-fi-tijdschriften gepubliceerd, toen Dick zich nog moest bewijzen en van hun karige opbrengst probeerde te leven. De korte verhalen zijn gebundeld in vijf lijvige delen, en zijn gemakkelijk online te bestellen. Verzamelaars zijn bereid hoge prijzen te betalen voor de originele Amerikaanse sciencefictiontijdschriften uit de jaren '50 en '60 die Dicks verhalen bevatten.
[bewerk] Romans
Zijn romans zijn wat later ontstaan, toen Dick al goed kon leven van de pen. Ze bevatten dezelfde thema's als zijn korte verhalen, maar zijn minder gecondenseerd. Bovendien laten ze toe dat Dick zijn personages beter kan uitdiepen. Toch is het zo dat zijn eerste romans niet echt opvielen in het licht van het werk van tijdgenoten. Algauw kwam daar verandering in. Interessant is dat hij zijn persoonlijke problemen verwerkte in die met prijzen bekroonde romans. Dick verkeerde toen in psychische nood en zocht zijn heil in drugs en psychiatrie. Zijn romans uit het begin van de jaren 80, met Valis op kop (gebaseerd op persoonlijke ervaringen), snijden religieuze thema's aan.
[bewerk] Stijl, motieven en thema's
[bewerk] Wat maakt ons wie we zijn?
Philip K. Dick mag dan wel sciencefiction schrijven, toch blijft de thematiek in zijn werk diepmenselijk: wat maakt ons wie we zijn? Welke rol speelt ons geheugen daarbij? In een aantal verhalen duikt een machine op die herinneringen van mensen kan uitvegen en/of toevoegen. In We can remember it for you wholesale koop je niet een trip naar Mars, maar een herinnering van een trip naar Mars. Daarmee snijdt Dick actuele thema's aan van brainwashing en reclame. In Impostor draagt het hoofdpersonage een bom mee in zijn hart, zonder het zelf te beseffen. Meer nog, hij blijkt een robot/kloon te zijn - zijn "echte" ik werd vermoord. Daarmee snijdt Dick expliciet het universele thema aan van de identiteitscrisis. Draagt niet iedereen een bom met zich mee, zonder het te beseffen? Ook Do androids dream of electric sheep? behandelt het mens zijn. De protagonist schakelt androiden uit daar ze zich niet op aarde mogen bewegen, maar wie of wat is hij zelf?
[bewerk] Ontspoorde technologische vooruitgang
Een tweede thema is de ontspoorde technologische vooruitgang. De mensheid produceert complexe, intelligente machines. Als die machines slimmer/sterker worden dan de mens, dan kunnen ze wel eens onze ondergang betekenen. In het verhaal Second Variety ontwikkelt de mens oorlogstuigen die zichzelf reproduceren. Dan blijkt plots dat die tuigen slimmer worden, dus darwinistisch evolueren (vandaar de titel). Uiteindelijk halen de tuigen het van de conflicterende menselijke partijen.
In andere verhalen spelen humanoïde robots een belangrijke rol: in Blade Runner doodt premiejager (in de film gespeeld door Harrison Ford) op gruwelijke wijze rebellerende robots. Maar dan blijkt dat de robots heel menselijke emoties hebben: ze willen eigenlijk niets meer dan een natuurlijke dood sterven. Na een opmerkelijke ommekeer in de plot blijkt ook de premiejager een robot te zijn...
[bewerk] Het paradoxale van de tijd
Een ander thema is het paradoxale van de tijd. Dick brengt hier twee motieven bij elkaar: het in de tijd kunnen reizen en het in de tijd kunnen vooruitkijken. Hij brengt die in verband met ethische vragen: als men nu weet dat iemand in de toekomst een misdaad zal begaan, is die iemand dan nu al schuldig? Dit concept, pre-crime, staat centraal in Minority Report.
[bewerk] Geestesverruiming
Tot slot is er het thema van de geestesverruiming: ofwel via drugs, ofwel via religieuze openbaring ziet het personage een alternatieve werkelijkheid. Zo hangt A Scanner Darkly een verkillend accuraat beeld op van drugsverslaving. Als we religie ernstig nemen, moeten we dan ook niet drugsgebruikers evengoed respecteren? Ziet niet iedereen zijn gekleurde versie van de werkelijkheid? Wat is dat dan eigenlijk nog, werkelijkheid? Maakt religie mensenlevens kapot, net zoals drugs dat doet?
[bewerk] Cultstatus
De doorbraak naar wereldwijde populariteit kwam voor Dick kort na zijn dood: in 1982 verscheen de film Blade Runner, gebaseerd op Dicks boek Do Androids Dream of Electric Sheep. Deze film verwierf heel snel cultstatus, en staat nu op het lijstje van de beste films ooit[1]. Andere films volgden: Total Recall, Screamers, Minority Report, Paycheck, A Scanner Darkly.
Opvallend is dat de filmmakers zich vaak laten inspireren door meerdere korte verhalen: zowel Paul Verhoeven als Steven Spielberg gaan daarin heel ver. Het lijkt wel alsof zij sterk gefascineerd zijn door het fictieve universum dat Dick in zijn verhalen creëert en hun eigen steentje ertoe willen bijdragen. Voorbeelden hiervan zijn de talrijke in het oog springende futuristische gadgets die in de films opduiken: in de originele verhalen ontbreken die vaak, of worden ze slechts kort vermeld.
Noiseband Sonic Youth maakte in 1987 het conceptalbum Sister, gebaseerd op een boek van Philip K. Dick.
[bewerk] Bibliografie
Philip K. Dick was een veelschrijver, en zijn titellijst is ellenlang. Een volledige lijst is te vinden op Dicks officiële website.
Zijn bekendste zijn de verhalen die bewerkt zijn tot films.
- Do Androids Dream of Electric Sheep? (Blade Runner)
- We Can Remember It For You Wholesale (Total Recall)
- Second Variety (Screamers)
- Impostor
- Minority Report
- Paycheck
- A Scanner Darkly
