Wojciech Jaruzelski
Van Wikipedia
Wojciech Witold Jaruzelski (
['vɔjtɕεx jaru'zεlski]) (Kurów, 6 juli 1923) was een Pools generaal en politicus. Jaruzelski werd geboren in een lagere adellijke familie. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd hij samen met zijn vader door de Sovjets verbannen naar Siberië, alwaar zijn vader door ontberingen kwam te overlijden. Vanaf 1943 vocht hij als officier in in het zojuist opgerichte Eerste Poolse Leger, dat deel uitmaakte van het Rode Leger, in de opmars naar Berlijn.
Na de Tweede Wereldoorlog werd hij lid van de Poolse Communistische Partij. Hij vervolgde tevens zijn militaire opleiding en werd generaal. Binnen de communistische partij (sinds de jaren vijftig de Poolse Verenigde Arbeiderspartij (PZPR) genaamd) werd hij directeur van de politieke afdeling van de strijdkrachten. Later was hij onderminister van Defensie. In 1956 werd hij bevorderd tot generaal en in 1964 werd hij lid van het Centraal Comité van de PZPR. In 1968 werd Jaruzelski minister van Defensie en sanctioneerde de inval van de Warschaupact-troepen in Tsjecho-Slowakije. In 1970 kreeg hij zitting in het Politbureau van de partij. In februari 1981 werd hij premier.
Op 13 december 1981 werd Jaruzelski voorzitter van de militaire junta (Militaire Raad voor de Bescherming van het Vaderland) die de noodtoestand afkondigde. Dit was de eerste door communisten beheerste militaire junta in een communistisch land. Jaruzelski werd tevens eerste secretaris van de Poolse Verenigde Arbeiderspartij. De vakbond Solidarność van Lech Wałęsa werd verboden en hervormingen werden teruggedraaid. In 1984 werd de oppositionele priester Jerzy Popiełuszko door de politie vermoord. Ondanks deze excessen begon Jaruzelski de samenleving te liberaliseren en in 1986 verleende de junta amnestie aan de politieke gevangenen. Jaruzelski wilde hervormingen binnen het systeem, maar wees op de noodzaak van de rol van de Poolse Verenigde Arbeiderspartij. In 1985 werd Jaruzelski voorzitter van de Poolse Staatsraad (= staatshoofd) en werd de staat van beleg opgeheven. Hoewel Jaruzelski zijn gezag probeerde te doen gelden, werd het duidelijk dat zijn invloed niet verder reikte dan Warschau en omstreken. In de rest van het land had de regering haar greep verloren.
In de zomer van 1988 vonden er ronde-tafelconferenties plaats tussen de regering en de oppositie (Solidarnosc, Walesa). Resultaat van deze ronde-tafelconferenties was de legalisering van vakbonden en sinds 1989 werd de vorming van partijen toegestaan. Jaruzelski presenteerde een nieuwe grondwet die door zowel de communistische partij als door Solidariność werd aanvaard. De communisten zouden in ieder geval recht hebben op de helft + 1 zetel in de Sejm (parlement). Bij de vrije verkiezingen van 1989 won weliswaar Solidarność en verloor de communistische PZPR gigantisch, de laatste bleef een meerderheid aan zetels bezetten. Jaruzelski werd door het parlement tot president van de Poolse Volksrepubliek gekozen en trad af als eerste secretaris van de Poolse Verenigde Arbeiderspartij. Hij zegde tevens zijn partijlidmaatschap op en was nu dus een partijloos president.
In 1990 werd Polen een republiek en verkreeg een democratische grondwet. Aan nieuwe presidentsverkiezingen nam Jaruzelski geen deel, en Lech Wałęsa, de voorzitter van Solidarność, werd tot president van de republiek gekozen.
[bewerk] Zie ook
| {{{afb_links}}} | Secretarissen-Generaal van de PZPR |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Bolesław Bierut • Edward Ochab • Władysław Gomułka • Edward Gierek • Stanisław Kania • Wojciech Jaruzelski • Mieczysław Rakowski |
|||
