Warszawa

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Våpenet til Warszawa

Warszawa (på tysk Warschau, på engelsk Warsaw) er hovudstaden i Polen og den største byen i landet. Byen ligg ved Wisła-elva, om lag 350 km sør for Østersjøen og like langt nord for Karpatane. Byen har 2 269 000 innbyggjarar (2003).

Byen, som òg er hovudstaden av den administrative regionen Masovia voivodskap, er heimstad for mange industriselskap innan mellom anna stål, bilindustri o.s.b., høgare utdannning (Universitet i Warszawa) og eit filharmonisk orkester, nasjonalteateret og opera.

[endre] Historie

Før 1200-talet var Warszawa ikkje noko meir enn ein fiskarlandsby. Byen vert nemnd fyrste gong i 1241, og fekk byrettar (Magdeburg-rettar) i 1334. Byen vart sete for hertugen av Masovia, og i 1596 vart byen hovudstad for det svenske Vasa-dynastiet som herska over Polen-Litauen. Byen har gjennom historia vore okkupert av mange naboland, mellom anna Sverige, Tyskland og Russland.

Under den andre verdskrigen var det mellom anna eit opprør, Warszawa-opprøret i 1944. Opprøret vara i 63 dagar, der den polske undergrunnshæren kjempa for å gjera hovudstaden fri frå dei tyske okkupantane. Etter massiv gjengjelding frå tyskarane og deira allierte styrkar, mista over 200.000 menneske livet. Etterpå vart byen systematisk øydelagd. Dei attlevande polakkane vart sett i tyske leirar fram til den raude arméen frigjorde byen. Delar av gamlebyen vart etter krigen gjenoppbygd som ein kopi av den øydelagde byen. Kulturpalasset i Warszawa er eit døme på stalinistisk arkitektur.

[endre] Kjende personar frå Warszawa

Mordechaj Anielewicz (1919?- 1943), ein av leiarane av oppreisten i Warzawaghettoen i 1943.
Eugeniusz Bodo (1899-1943?), songar og skodespelar
Zbigniew Brzeziński (1928), politisk rådgjevar for USA sin president Jimmy Carter
Fryderyk Chopin (1810-1849), komponist og pianist
Maria Curie-Skłodowska|Maria Curie-Skłodowska (1867-1934), kjemikar, fysikar, to gonger nobelprisvinnar
Lucyna Ćwierczakiewiczowa (1829-1901), forfattar (dei første polske kokebøker)
Witold Gombrowicz (1904-1969), forfattar og dramatikar
Agnieszka Holland (født 1948), filmregissør
Jacek Kaczmarski (1957-2004), diktar og forfattar
Lech Kaczyński (1949), politikar
Ryszard Kapuściński (1932), forfattar og journalist
Krzysztof Kieślowski (1941-1996), filmregissør
Ryszard Kukliński (1930-2004), CIA-spion under den kalde krigen
Witold Lutosławski (1913-1994), komponist
Adam Michnik (født 1946), redakør for avisa Gazeta Wyborcza
Władysław Reymont (1867-1925), forfattar, nobelprisvinnar
Wacław Sierpiński (1882-1969), matematikar
Antoni Słonimski (1895-1976), diktar
Stefan Starzyński (1893-1943), president for Warszawa 1934-1939, drepen i tysk konsentrasjonsleir i Dachau
Władysław Szpilman (1911-2000), komponist
Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) (1885-1939), forfattar og kunstmålar

[endre] Sjå òg

Warszawapakta, ei forsvarspakt for kommunistlanda i den kalde krigen

[endre] Biletgalleri

Zamek Królewski	Pałac Kultury i Nauki	Pałac prezydencki	Kolumna Zygmunta
Stare Miasto	Pałac łazienkowski	Teatr Wielki w Warszawie	Wilanów
Pałac Staszica	Kościól Polowy	Plac Piłsudskiego w Warszawie	Fontanny w Ogrodzie Saskim