Béla IV Wielki
Z Wikipedii
Béla IV Wielki (ur. 1206 - zm. 3 maja 1270) (węg. IV. Béla) - król Węgier z dynastii Árpádów. Panował w latach 1235-1270.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] Przed inwazją Mongołów
Béla urodził się w 1206. Był synem króla Andrzeja II. W 1213, gdy miał 7 lat, jego matka, Gertruda Merańska, została zamordowana. Ojciec próbował pomścić żonę, jednak nie powiodło mu się i po jego śmierci w 1235 obowiązek pomszczenia królowej Gertrudy spoczął na Béli, który zrobił to w 1236, 23 lata po śmierci matki.
Po śmierci ojca w 1235 Béla w wieku 29 lat został koronowany na króla Węgier. W trzecim roku jego panowania, w 1238 na Węgry najechało plemię Połowców, którzy uciekali przed hordami Mongołów. Béla obmyślił sojusz z tym barbarzyńskim szczepem, udzielając im azylu w swym państwie oraz wydając swojego syna, Stefana, za córkę chana Połowców, Kutena. Oprócz tego na rozkaz Béli Połowcy zostali ochrzczeni i przyjęli chrześcijaństwo.
Z małym powodzeniem Béla próbował przywrócić dawną świetność Węgrom poprzez odzyskanie utraconych terenów. Jego działalność nie podobała się węgierskim możnowładcom i magnatom, kiedy Mongołowie już przemierzali Europę na zachód. W związku z zagrożeniem ze strony hord niepokojowo nastawionych Azjatów Béla rozkazał magnatom, aby zjednoczyli siły i przygotowali się do obrony Węgier przed Mongołami. Wystosował też listy do papieża Grzegorza IX oraz do cesarza Fryderyka II z prośbą o pomoc i wsparcie, lecz nie otrzymał żadnej odpowiedzi.
W 1241 na Węgry najechali Mongołowie. Béla od razu wyruszył ze swoją armią na wojnę z nimi. Stoczył z Mongołami wiele bitew. 11 kwietnia 1241 wojska Béli zmierzyły się z Mongołami w bitwie pod Mohi. Zwyciężyli Mongołowie, co miało wielki wpływ na dalsze losy ich inwazji na Europę. Przed bitwą węgierscy magnaci zamordowali Kutena, chana Połowców. W obliczu wielkiego zagrożenia Béla uciekł do Austrii, a potem do Dalmacji.
[edytuj] Po inwazji Mongołów
Mongołowie wybili prawie połowę populacji Węgier i zrównali z ziemią węgierskie miasta. Byli na Węgrzech ponad rok, dopóki w 1242 dowiedzieli się, że w Mongolii zmarł ich przywódca, Ugedej. Wycofali się z Węgier i Béla powrócił do swego kraju. Po powrocie do władzy Béla rozpoczął odbudowę kraju - w okolicach granic Węgier zbudował bardzo dobrze zorganizowany system fortec i zamków oraz stworzył dużą armię w razie ewentualnego powrotu Mongołów. Odbudował wiele miast i zbudował wiele nowych zamków; właśnie za to otrzymał od historyków przydomek Wielki (węg. Nagy).
Po zakończeniu wojny z Mongołami Béla prowadził jeszcze dwie wojny. W 1242 wpadł w konflikt z cesarzem Fryderykiem II. Wojna, w której Béla bohatersko zwyciężył, trwała do 1246. Drugą wojnę rozpoczął w 1252 z królem Czech Ottokarem II o tereny księstwa Styrii i Austrii, które pragnął opanować. Tę wojnę Béla przegrał, lecz nie poniósł wielkich strat.
W 1261, gdy miał 55 lat, Mongołowie powrócili do Europy, jednak bardzo dobrze zorganizowana armia oraz system obronny wyparł ich natychmiastowo z Węgier, tak że nie uczynili oni żadnych strat.
Ostatnie lata życia Béli zostały "zepsute" przez bunt jego syna Stefana, który zażądał od ojca, aby ten podzielił Węgry na dwa królestwa i oddał mu jedno. Béla, nie mogąc się przeciwstawić, ustąpił. Stefan i Béla rządzili dwoma niezależnymi państwami - o różnych stolicach i o innej polityce.
W 1267 Béla IV podpisał wraz synem, Stefanem V tzw. Złotą Bullę, która ustanawiała nowe prawo na Węgrzech, a co najważniejsze, dzieliliła społeczność na stan magnacki i stan szlachecki, stwarzała szlachtę węgierską i przyznawała jej bardzo liczne prawa (nawet możliwość wypowiedzenia królowi posłuszeństwa), co jednocześnie ograniczało władzę króla. Dokument ten miał ogromny wpływ na późniejszą historię Węgier
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Złota Bulla Beli IV.
Béla IV zmarł 3 maja 1270, w wieku 64 lat. Jego następcą został jego syn, Stefan.
[edytuj] Genealogia
Béla IV miał dwóch synów (o jednym wiemy bardzo niewiele) i osiem córek, z czego dwie zostały później kanonizowane, jedna beatyfikowana, a inne dwie zmarły jeszcze w dzieciństwie. Dwie cóki Béli zostały wydane za książąt polskich.
| Béla III Król Węgier ur. 1148 zm. 1196 |
Agnieszka de Chatillion Księżna Antiochii ur. około 1145 zm. około 1180 |
Bertold IV Bawarski Książę Meranu ur. ??? |
Agnieszka Merańska ur. ??? |
||||||||||
| Andrzej II Król Węgier ur. 1175 zm. 26 X 1235 |
Gertruda Merańska Królowa Węgier ur. 1185 zm. 1213 |
||||||||||||
| Maria Laskarina 1 ur. około 1206 zm. ??? |
Béla IV Wielki Król Węgier ur. 1206 zm. 3 V 1270 |
||||||||
| św. Kinga2 ur. 5 III 1234 zm. 24 VII 1292 kanonizowana 1999 |
Elżbieta Arpadówna3 Księżna Dolnej Bawarii ur. 1236 zm. 1271 |
św. Małgorzata ur. 1242 zm. 1270 kanonizowana 1943 |
Stefan V Król Węgier ur. 1240 zm. 6 VIII 1272 |
Jolenta Helena4 ur. 1244 zm. 1304 beatyfikowana 1827 |
|||||
| Konstancja Arpadówna5 Królowa wołyńska ur. 1238 zm. 1301 |
Anna Arpadówna6 ur. 1226 zm. 1270 |
Katarzyna Arpadówna ur. ??? zm. 1242 |
Małgorzata Arpadówna ur. ??? zm. 1242 |
N.N. (syn) ur. ??? zm. ??? |
|||||
1 Córka cesarza nicejskiego, Teodora I Laskarisa;
2 Żona Bolesława Wstydliwego, księcia krakowskiego i sandomierskiego;
3 Żona Henryka XIII, księcia Dolnej Bawarii;
4 Żona Bolesława Pobożnego, księcia Wielkopolski.
5 Żona Lwa Halickiego, księcia halicko-wołyńskiego.
6 Żona Rościsława Michajłowicza, kniazia halickiego, bana serbskiej Maczwy i Slavonii
| Poprzednik Andrzej II |
 |
król Węgier 1235-1270 |
|
Następca Stefan V |
