Pistolet maszynowy STEN
Z Wikipedii
| STEN | |
 |
|
| Pistolet maszynowy Sten Mk IIS z tłumikiem | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | Wielka Brytania |
| Producent | Royal Small Arms Factory |
| Rodzaj | pistolet maszynowy |
| Historia | |
| Prototypy | 1941 |
| Produkcja seryjna | 1941 - 1946 |
| Wyprodukowano | 3 570 000 egz. |
| Dane techniczne | |
| Kaliber | 9 mm |
| Nabój | 9 mm Parabellum |
| Magazynek | pudełkowy, 32 nab. |
| Wymiary | |
| Długość | 762 - 857 mm |
| Długość lufy | 91,4 - 198 mm |
| Masa | |
| broni | 2,8 - 4,32 kg |
| Inne | |
| Prędkość pocz. pocisku | 305 - 365 m/s |
| Energia pocz. pocisku | 350 - 500 J |
| Szybkostrzelność teoretyczna | 540 - 575 strz./min |
| Zasięg skuteczny | 135 - 180 m |
| Siła spustu | 22,3 - 26,8 N |
STEN (Sten) - brytyjski pistolet maszynowy z 1941, podstawowy pistolet maszynowy armii brytyjskiej do lat pięćdziesiątych.
Spis treści |
[edytuj] Historia rozwoju
Do projektowania Stena przystąpiono po upadku Francji w 1940 roku, kiedy bezpieczeństwo Wielkiej Brytanii zostało zagrożone i pojawiła się potrzeba szybkiej produkcji wielkich ilości indywidualnej broni maszynowej w warunkach trudności surowcowych. Pistolety maszynowe były już w kampanii francuskiej masowo i z sukcesem wykorzystywane przez Niemców. Nową broń opracowano wzorując się ogólnie na niemieckim MP 40, lecz maksymalnie upraszczając konstrukcję i rezygnując z wszelkich części, które nie były niezbędne do działania i obsługi broni. Pistolet dostosowano do niemieckiej amunicji pistoletowej 9 x 19 mm Parabellum. W efekcie powstała broń o wyjątkowo prostej i taniej konstrukcji, równie skuteczna w działaniu.
Nazwa STEN powstała jako skrót nazwisk projektantów: Reginalda Sheperda i Harolda Turpina oraz miejscowości Enfield, gdzie mieściła się fabryka Royal Small Arms Factory.
Prototyp zaprezentowano 10 stycznia 1941, a od czerwca 1941 rozpoczęto produkcję seryjną wariantu STEN Mk I, rożniącego się jeszcze od wszystkich kolejnych. Pod koniec 1941 dalej uproszczono konstrukcję pistoletu, wprowadzając wariant Mk I*. Najbardziej znaną i najliczniejszą odmianą była kolejna Mk II, z charakterystyczną perforowaną osłoną na części lufy. Obok giętej kolby metalowej, wprowadzono w niej prostą kolbę rurową. Największe uproszczenia technologiczne nastąpiły w wersji Mk III, która miała rurową osłonę na całej długości lufy (podobnie jak Mk I*). Z nadmiernych uproszczeń zrezygnowano dopiero w ostatniej wersji Mk V, przeznaczonej początkowo dla wojsk powietrznodesantowych. Była ona lepiej wykończona i wyposażona w drewnianą kolbę i chwyt pistoletowy oraz uchwyt do mocowania bagnetu. Produkowano również wersje specjalne wyciszone Mk IIS i MK VI, wyposażone w tłumik dźwięku. Wersja Mk IV nie weszła do produkcji.
[edytuj] Użycie
STEN stał się od razu przepisowym brytyjskim pistoletem maszynowym, wprowadzonym początkowo na afrykańskim terenie działań wojennych, następnie na pozostałych. Do czerwca 1942 wyprodukowano ok. 100 tys. sztuk tej broni. Szczyt produkcji osiągnięto w 1943, produkując aż 47 tys. sztuk tygodniowo. Do końca 1945 wyprodukowano ok. 3.750.000 sztuk brytyjskich Stenów. Mniejsze ilości produkowano również w Kanadzie, Australii i Nowej Zelandii. STEN w wersji Mk V był przepisowym pm armii brytyjskiej do 1953, używanym w wojnie koreańskiej, następnie został zastąpiony przez pm Sterling, zaprojektowany w takim samym układzie konstrukcyjnym. Steny były używane do wojny o Kanał Sueski w 1956.
Brytyjczycy dostarczali duże ilości Stenów dla oddziałów partyzanckich w okupowanej Europie, głównie drogą zrzutów powietrznych. Dzięki niewielkim rozmiarom i możliwości rozłożenia na krótsze podzespoły, STEN okazał się idealną bronią do działań partyzanckich i konspiracyjnych akcji miejskich. W latach 1942-44 do Polski zrzucono około 11 tysięcy Stenów, głównie w wersji Mk II.
Dzięki prostocie broni, w okupowanej Polsce podjęto w co najmniej 23 warsztatach konspiracyjną produkcję Stenów. W Warszawie produkowano je pod kierownictwem inż. Ryszarda Białostockiego. Polskie Steny posiadały znaki i numery angielskie (konspiracja), ale można je rozpoznać po lewym gwincie lufy lub jego braku (pozostałe posiadały prawy gwint). Wykończenie Stenów produkowanych konspiracyjnie w Suchedniowie przewyższało angielskie pierwowzory. W Polsce opracowano ponadto na bazie Stena własny ulepszony pistolet maszynowy Błyskawica.
Produkcję Stena podjęli również Niemcy. Na przełomie 1944/45 wyprodukowali w zakładach Mausera dla celów dywersyjnych, nakładem wielkich środków, serię 28 tys. wiernych kopii Stena Mk II, oznaczonych jak oryginały i nazwanych Potsdam Gerat. Ponadto, w 1945 roku, poszukując taniej i prostej broni dla Volkssturmu, rozpoczęli produkcję zmodyfikowanego Stena pod oznaczeniem MP 3008. Wyprodukowano ok. 10 tys. sztuk tej broni, różniącej się od Stena głównie magazynkiem przyczepianym od dołu.
Oprócz wymienionych zalet, jak mały koszt i prostota produkcji, STEN był dodatkowo łatwy w użytkowaniu i obsłudze. Nie był on wprawdzie pozbawiony wad, w tym słabej ergonomii, lecz część z przypisywanych mu cech: że był niebezpieczny lub zawodny, w dużym stopniu wynikała z niewłaściwego użytkowania. Nieprawidłowe noszenie odbezpieczonej broni gotowej do strzału łatwo mogło doprowadzić do przypadkowego wystrzału. Jedynie niektóre serie pozbawione zabezpieczenia zamka w przednim położeniu mogły wystrzelić także przy upadku broni na podłoże lub uderzeniu w kolbę. STEN był bronią podatną na zacięcia, lecz w dużej części wynikały one z powszechnie spotykanego niewłaściwego trzymania broni lewą ręką za magazynek, co powodowało zmianę kąta podawania naboju (prawidłowo broń tę należało trzymać lewą ręką za osłonę lufy). Celność broni ogniem seryjnym była nie najlepsza, lecz nie odbiegała zbytnio na niekorzyść od celności innych pistoletów maszynowych. Konsekwencją maksymalnego uproszczenia przyrządów celowniczych było czasami ich krzywe montowanie, co osłabiało celność poszczególnych egzemplarzy.
[edytuj] Opis techniczny
Pistolet maszynowy STEN działał na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. Zasilanie w naboje z dwurzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 32 naboje, przystawianego z lewej strony. Z prawej strony, naprzeciw magazynka znajdowało się okno wyrzutnika łusek. Do zabezpieczenia pistoletu przy zamku napiętym służyło wycięcie na rączkę zamkową w tylnej części komory zamkowej, a przy zamku zwolnionym - otwór w lewej ściance komory zamkowej (niektóre serie nie miały żadnego zabezpieczenia przy zamku zwolnionym). Przyrządy celownicze stałe, bez możliwości regulacji, wyskalowane na odległość 100 jardów (91m): Celownik przeziernikowy i muszka przyspawana do komory zamkowej (Mk II) lub osłony lufy (Mk I, MK III). Kolba metalowa doczepiana, występująca w kilku wariantach, bez chwytu pistoletowego (z wyjątkiem wersji Mk V). Mechanizm spustowy znajdował się w obudowie pod komorą zamkową, znajdował się w nim przełącznik rodzaju ognia w postaci poprzecznego kołka przesuwanego w lewo (ogień ciągły) lub prawo (ogień pojedynczy).
[edytuj] Dane taktyczno-techniczne
| Wzór | Mk I | Mk I*[1] | Mk II | Mk IIS | Mk III | MK IVA | Mk IVB | MK V | Mk VI |
| Nabój | 9x19 Parabellum | 9x19 Parabellum | 9x19 Parabellum | 9x19 Parabellum | 9x19 Parabellum | 9x19 Parabellum | 9x19 Parabellum | 9x19 Parabellum | 9x19 Parabellum |
| Masa broni niezaładowanej (kg) | 3,27 | 3,18 | 2,8 | 3,5 | 3,18 | 3,5 | 3,45 | 3,9 | 4,32 |
| Długość broni z kolbą przyłączoną lub rozłożoną (mm) | 845 | 794 | 762 | 857 | 762 | 699 | 622 | 762 | 857 |
| Długość broni z kolbą złożoną | - | - | - | - | - | 445 | 445 | - | - |
| Długość lufy (mm) | 198 | 198 | 197 | 91,4 | 197 | 97,8 | 97,8 | 198 | 95,0 |
| Siła spustu (N) | 26,8 | 26,8 | 26,8 | 22,3 | 26,8 | 26,8 | 26,8 | 22,3 | 22,3 |
| Prędkość początkowa pocisku (m/s) | 365 | 365 | 365 | 305 | 365 | ? | ? | 365 | 305 |
| Energia początkowa pocisku (J) | 500 | 500 | 500 | 350 | 500 | ? | ? | 500 | 350 |
| Szybkostrzelność teoretyczna (strz/min) | 540 | 540 | 540 | 575 | 540 | 575 | 575 | 575 | 575 |
| Zasięg skuteczny (m) | 180 | 180 | 180 | 135 | 180 | 180 | 180 | 180 | 135 |
- ↑ nabój 9 x 19 mm Parabellum z pociskiem o masie 7,5 g, ciężar naboju 11,7 g.
[edytuj] Bibliografia
- Kochański, Stanisław. TBiU 111 Pistolet maszynowy STEN. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1986. ISBN 83-11-07347-3.
| Broń strzelecka armii Brytyjskiej Wspólnoty Narodów z okresu II wojny światowej | |
| Pistolety i Rewolwery | |
| Webley No. 1 • Webley No.1 • Enfield No.2 | |
| Karabiny i pistolety maszynowe | |
| kb Lee-Enfield No.1 i No. 4 • pm STEN • pm Lanchester • pm Austen • pm Owen | |
| Karabiny maszynowe i inna broń zespołowa | |
| rkm Bren • lkm Lewis • ckm Vickers • PIAT • Boys | |
| Granaty ręczne | |
| No. 1 • No. 5 • No. 8 • No. 68 • No. 69 • No. 73 • No. 74 • No. 75 • No. 76 • No. 77 • No. 82 | |
