Pretor
Z Wikipedii
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pretor (łac. praetor – l.mn. praetores) – wyższy urzędnik w antycznym Rzymie mający tzw. władzę mniejszą (imperium minus). W czasie nieobecności konsulów, pretor (później dwóch) przejmował najwyższą władzę w mieście, mogąc nawet zwoływać posiedzenia senatu. Zasadniczym jednak zadaniem pretorów było sądownictwo. Ważnym uprawnieniem pretora było wydawanie edyktów (edykty pretorskie), w których ustalał on sposoby postępowania w sprawach niedostatecznie jasno uregulowanych przez ustawy (leges) czy prawo zwyczajowe. Owe edykty odegrały ważną rolę w rozwoju prawodawstwa i były uwzględniane w późniejszych kodyfikacjach prawa rzymskiego.
Do uprawnień pretora należało ponadto mianowanie prefektów (praefecti), którzy mieli władzę sądowniczą i porządkową w miastach italskich.
Oznakami władzy pretora było przysługujące mu krzesło kurulne i dwóch liktorów niosących fasces.
W okresie wczesnej republiki był tylko jeden pretor określany jako praetor maximus o nie do końca dla nas jasnych kompetencjach. Od 366 lub 367 roku p.n.e. powoływano urząd pretora miejskiego (praetor urbanus) w celu odciążenia konsulów od obowiązków jurysdykcyjnych, którego podstawowym zadaniem była właśnie jurysdykcja cywilna na terenie miasta Rzymu. Pretor ten był wybierany tylko spośród patrycjuszy, a od roku 337 p.n.e. plebejusze uzyskali dostęp do urzędu pretora[1]. Dlatego patrycjusze przeforsowali odebranie władzy sądowniczej konsulowi. Od 242 r.p.n.e. istniał pretor do spraw cudzoziemców (praetor peregrinus) zajmujący się sprawami związanymi z coraz liczniej napływającymi do Rzymu cudzoziemcami. W 227 r. p.n.e., po przyłączeniu Sycylii i Sardynii jako prowincji, powołano do ich zarządzania dodatkowo 2 pretorów. Po reformach Sulli liczba pretorów wzrosła do 8, w czasach Cezara do 16, a za cesarza Klaudiusza do 18.
Nowe urzędy pretorskie, jakie powstawały od czasów Sulli miały z reguły szczególne kompetencje, czyli byli to urzędnicy jurysdykcyjni do konkretnych spraw: praetor de liberalibus causis, praetor fideicommisarius, praetor fiscalis, praetor hastarius, praetor tutelaris, praetor aerarii.
W okresie republiki pretorzy byli wybierani przez komicja centurialne na jeden rok. Po utworzeniu cesarstwa, za pryncypatu, pretorzy utrzymali swe uprawnienia w jurysdykcji cywilnej i karnej, ale już w czasach dominatu nie odgrywali większej roli.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych, str. 220, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9.
