Rajd japoński na Ocean Indyjski
Z Wikipedii
Wypad floty japońskiej na Ocean Indyjski to działania powietrzno-morskie floty japońskiej podczas II wojny światowej przeciwko flocie brytyjskiej i brytyjskim posiadłościom na Oceanie Indyjskim w kwietniu 1942.
| Rajd na Ocean Indyjski II wojna światowa |
|||||||||||||||||
 Japoński lotniskowiec "Akagi" biorący udział w wypadzie na Ocean Indyjski |
|||||||||||||||||
| Data | 31 marca 1942 – 10 kwietnia 1942 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Ocean Indyjski i Cejlon | ||||||||||||||||
| Wynik | Zwycięstwo Japonii | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
Spis treści |
[edytuj] Podłoże
Do marca 1942 Japończycy zdobyli Birmę, Malaje i Indie Holenderskie (Indonezję) i przed ich flotą otworem stanął Ocean Indyjski, dzielący ich od nieodległych wybrzeży Indii i wyspy Cejlon. W celu powstrzymania japońskich podbojów w Azji południowo-wschodniej, Brytyjczycy skierowali z Europy na Ocean Indyjski okręty, które utworzyły Flotę Wschodnią (Eastern Fleet) pod dowództwem admirała Jamesa Somerville. W jej skład wchodziły oprócz brytyjskich, okręty australijskie i holenderskie. Siły jego dzieliły się na dwa zespoły: "szybki" zespół A (Force A) z dwoma nowymi lotniskowcami HMS "Formidable" i "Indomitable", pancernikiem HMS "Warspite", 2 ciężkimi i 2 lekkimi krążownikami i 6 niszczycielami oraz zespół B w składzie lekkiego lotniskowca HMS "Hermes", 4 pancerników typu R, 3 krążowników lekkich i 9 niszczycieli.
Przeciwko brytyjskiej Flocie Wschodniej, 26 marca 1942 wypłynął z zatoki Staring na Celebes silny japoński zespół floty pod dowództwem wiceadmirała Chuichi Nagumo. Jego trzonem było aż 5 dużych lotniskowców: "Shokaku", "Zuikaku", "Akagi", "Hiryu" i "Soryu", stanowiących główną siłę uderzeniową floty japońskiej (od zespołu atakującego wcześniej Pearl Harbor obecny zespół różnił się jedynie brakiem "Kaga"). Ponadto zespół składał się z 4 szybkich pancerników typu Kongo, 2 ciężkich krążowników, lekkiego krążownika i 8 niszczycieli. Zespół ten wypłynął z bazy Kendari 26 marca 1942 i wpłynął na Ocean Indyjski 1 kwietnia 1942, opływajac od południa Jawę i Sumatrę. Oprócz tego, drugi zespół wiceadmirała Ozawy w składzie lekkiego lotniskowca "Ryujo", 4 ciężkich krążowników typu Mogami kontradmirała Kurity, lekkiego krążownika i 4 niszczycieli, miał działać przeciw żegludze w Zatoce Bengalskiej, wypływajac przez Cieśninę Malakka. Cała operacja otrzymała kryptonim "C". Oprócz zniszczenia floty brytyjskiej, celem japońskiego wypadu było zabezpieczenie od strony morza posuwania się wojsk w Birmie, a także zaznaczenie obecności na tym akwenie, mające zniechęcić Hindusów do udziału w wojnie po stronie aliantów. Mając informacje wywiadu o wysłaniu japońskiego zespołu i jego sile, admirał Somerville otrzymał jednak rozkaz nie dążenia do bitwy, a jedynie ataku w sprzyjających warunkach.
[edytuj] Działania
W dniach 1-2 kwietnia 1942 brytyjski zespół manewrował w okolicach Cejlonu, starając się trzymać się w dzień poza zasięgiem japońskiego lotnictwa rozpoznawczego, a przybliżać w nocy. Z powodu braku wiadomosci o Japończykach i konieczności uzupełnienia zaopatrzenia, 3 kwietnia większość zespołu została wycofana do bazy w atolu Addu na Malediwach, natomiast dwa krążowniki ciężkie typu County HMS "Dorsetshire" i "Cornwall" skierowano do Kolombo na Cejlonie w celu napraw. Z kolei lekki lotniskowiec HMS "Hermes" z australijskim niszczycielem HMAS "Vampire" skierowano do portu Trincomalee na wschodnim wybrzeżu Cejlonu. Po powrocie do bazy Addu, 4 kwietnia Brytyjczycy uzyskali meldunek rozpoznania lotniczego (kanadyjskiej łodzi latającej Catalina z 413. Dywizjonu RACF, która została następnie zestrzelona) o dużym zespole okrętów japońskich 360 mil na południowy wschód od Cejlonu. Admirał Somerville nakazał odłączonym krążownikom wypłynąć z Kolombo na południowy zachód w celu spotkania się z zespołem, a po północy 5 kwietnia wypłynął z bazy na czele szybszego zespołu A. Rano wyruzył również zespół B.
[edytuj] Działania 5 kwietnia
O godzinie 7.30 rano w niedzielę 5 kwietnia, 91 japońskich bombowców pokładowych w eskorcie 36 myśliwców A6M Zero, startujacych z pięciu lotniskowców, dokonało nalotu na miasto i port Kolombo, niszcząc statki w porcie i urządzenia portowe. Japończycy nie zastali tam jednak spodziewanych sił głównych floty, ani większości statków, którym nakazano wcześniej opuszczenie Cejlonu. Zatopione zostały jedynie krążownik pomocniczy HMS "Hector" (dawny statek pasażerski), stary niszczyciel HMS "Tenedos" i zbiornikowiec norweski "Soli", trzy jednostki odniosły uszkodzenia. Miasta broniły 4 dywizjony myśliwskie (30. RAF, 258. RAF, 803. FAA i 806. FAA) lecz Japończycy zestrzelili 25 samolotów brytyjskich (15 Hurricane, 4 Fulmar, 6 Swordfish), uszkadzając ponadto kilkanaście na lotniskach i tracąc jedynie 7 samolotów (6 D3A i 1 "Zero"). Zginęło ok. 190 ludzi. 10 brytyjskich bombowców Blenheim z 11. Dywizjonu podjęło następnie próbę ataku na flotę japońską, ale jej nie odnalazło (unikając pewnego zestrzelenia).
Japońskie samoloty rozpoznawcze odkryły następnie ok. godziny 13 na morzu ponad 100 mil morskich na południowy zachód od Cejlonu, krążowniki HMS "Dorsetshire" i "Cornwall". Po trwającym kilkanaście minut nalocie 53 japońskich bombowców nurkujących Aichi D3A z lotniskowców "Akagi", "Hiryu" i "Soryu", oba krążowniki zatonęły ok. godz. 14, trafione wieloma bombami. 426 członków załóg zginęło, 1122 zostało uratowanych później przez brytyjskie okręty, po odkryciu przez brytyjski samolot rozpoznawczy. Japończycy nie ponieśli strat w samolotach. Po tym, zespół japoński, który znajdował się na południowy zachód od wyspy, odszedł na południe, po czym łukiem popłynął w kierunku wschodniego wybrzeża Cejlonu.
W tym czasie, zespół wiceadm. Ozawy podszedł pod wschodnie wybrzeże Indii, w rejonie Vizagapatam. Podzielił się tam na trzy grupy, które 6 kwietnia zatopiły łącznie 20 statków.
Niezależnie od działań zespołu uderzeniowego, 6 kwietnia japońskie samoloty zatopiły indyjski slup "Indus" typu Grimsby u wybrzeży Birmy w okolicy Akyab.
[edytuj] Działania 9 kwietnia
9 kwietnia rano 91 japońskich bombowców pokładowych w eskorcie 38 myśliwców dokonało nalotu na port Trincomalee. Uszkodzeniu uległy urządzenia portowe i stocznia, zatopiono tylko jeden statek "Sagaing". Brytyjczycy utracili 9 myśliwców broniących portu, oraz kilka zniszczonych na lotnisku. Również Japończycy utracili kilka samolotów. Brytyjczycy zostali wcześniej uprzedzeni przez wywiad o groźbie ataku, dlatego główne okręty z bazy: lekki lotniskowiec HMS "Hermes" z niszczycielem HMAS "Vampire" i korwetą typu Flower HMS "Hollyhock" oraz kilkoma statkami, znajdowały się wówczas na morzu. Po zakończeniu nalotu, okręty brytyjskie skierowały się w stronę portu, jednakże zostały wykryte przez japoński samolot rozpoznawczy. Przeciw okrętom, znajdującym się w odległości 65 mil od portu, 10 mil od brzegu, skierowano następnie uderzenie 85 japońskich bombowców nurkujących w eskorcie 6 myśliwców, pod dowództwem kapitana Kakuichi Takahashi.
Brytyjskie okręty pozbawione były osłony lotniczej, gdyż "Hermes" posiadał jedynie stare samoloty torpedowe Fairey Swordfish, które zostały w dodatku przebazowane na ląd do Trincomalee, a zaalarmowane lotnictwo z baz lądowych nie dotarło nad okręty na czas. Jedyną obronę stanowiły działa przeciwlotnicze, które jednak nie były w stanie odstraszyć licznych Japończyków. W konsekwencji "Hermes", będący pierwszym specjalnie zaprojektowanym lotniskowcem na świecie, został zatopiony po trafieniu aż 40 bombami. Zatopiony został również niszczyciel "Vampire", korweta "Hollyhock" i statki: zbiornikowiec "British Sergeant" i pomocniczy "Athelstone". Zginęło m.in. 307 ludzi z "Hermesa" i 7 z niszczyciela, w tym ich dowódcy. Brytyjczycy wypuścili następnie odwetowy nalot 9 lekkich bombowców Bristol Blenheim z 11. dywizjonu, które zaatakowały lotniskowiec "Akagi", lecz bomby nie trafiły okrętu, natomiast Japończycy zestrzelili 5 bombowców.
Po uznaniu, że osiągnął cel, wiceadmirał Nagumo ruszył w drogę powrotną do bazy, wpływając 12 kwietnia do cieśniny Malakka. Brytyjczycy nie próbowali podejmować aktywnych działań przeciw flocie japońskiej pozostałymi im siłami, z których zresztą jedynie dwa lotniskowce posiadały praktyczną wartość w warunkach wojny na Pacyfiku, przy czym zabierały one mniejszą liczbę samolotów, a nadto starszego typu, niż przeważające liczebnie lotniskowce japońskie. Również zespół wiceadmirała Ozawy opuścił Ocean Indyjski, po zatopieniu 23 statków handlowych w Zatoce Bengalskiej. Dalszych 5 statków w tym okresie i rejonie zatopiły japońskie okręty podwodne.
[edytuj] Zestawienie sił
[edytuj] Japończycy
- Zespół Uderzeniowy wiceadm. Nagumo
- 1 dywizjon lotniskowców: "Akagi" (wiceadm. Chuichi Nagumo)
- 2 dywizjon lotniskowców: "Hiryu", "Soryu" (kadm. Tamon Yamaguchi)
- 5 dywizjon lotniskowców: "Zuikaku", "Shokaku" (kadm. Tadaishi Hara)
- 3 dywizjon pancerników: "Kongo", "Haruna", "Hiei", "Kirishima" (typu Kongō) (kadm. Gunichi Mikawa)
- 8 dywizjon krążowników: ciężkie krążowniki lotnicze "Tone", "Chikuma" (typu Tone) (kadm. Hiroki Abe)
- 1 Flotylla Niszczycieli: krążownik lekki "Abukuma" (kadm. Sentaro Omori)
- Zespół wiceadm. Ozawy
- okręt flagowy: krążownik ciężki "Chokai" (wiceadm. Jisaburo Ozawa)
- 7 dywizjon krążowników: ciężkie krążowniki "Kumano", "Mikuma", "Mogami", "Suzuya" (typu Mogami) (kadm. Takeo Kurita)
- 4 dywizjon lotniskowców: "Ryujo" (kadm. Kakujo Kakuta)
- 3 Flotylla Niszczycieli: krążownik lekki "Yura"
- do 3 kwietnia 1942: 11 dywizjon niszczycieli: "Fubuki", "Shirayuki", "Hatsuyki", "Murakumo" (typu Fubuki)
- od 4 kwietnia 1942: 20 dywizjon niszczycieli: "Amagiri", "Asagiri", "Shirakumo", "Yugiri" (typu Fubuki)
- Okręty podwodne: I-2, I-3, I-4, I-6, I-7
[edytuj] Alianci
Stan na 4 kwietnia 1942
- Zespół A Floty Wschodniej ("zespół szybki") - Eastern Fleet Force A (Fast Force) wiceadm. Somerville'a
- okręt flagowy: pancernik HMS "Warspite" (wiceadm. James Sommerville)
- lotniskowce: HMS "Formidable", "Indomitable" (kadm. Denis Boyd)
- krążowniki ciężkie: HMS "Cornwall" i "Dorsetshire" (w Kolombo)
- krążowniki lekkie: HMS "Emerald" i "Enterprise"
- niszczyciele: HMAS "Napier", "Nizam", "Nestor" (typu N, australijskie), HMS "Paladin", "Panther", "Hotspur",
- Zespół B Floty Wschodniej ("zespół wolny") - Eastern Fleet Force B (Slow Force) - wiceadm. Algernon Willis
- pancerniki: HMS "Resolution" (flagowy), "Ramillies", "Revenge", "Royal Sovereign" (typu R)
- lotniskowiec: HMS "Hermes" (w Trincomalee)
- krążowniki lekkie: HMS "Caledon", "Dragon", Hr.Ms. "Jacob van Heemskerck" (holenderski)
- niszczyciele: HMS "Griffin", "Arrow", "Decoy", "Fortune", "Foxhound", "Scout" (brytyjskie), HMAS "Norman", "Vampire" (australijskie), Hr.Ms. "Isaac Sweers" (holenderski) ("Vampire" - w Trincomalee)
- Okręty w Kolombo:
- krążownik pomocniczy HMS "Hector"
- niszczyciel HMS "Tenedos"
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Bibliografia
- Zbigniew Flisowski: "Od Morza Koralowego po Midway", Poznań 1988, ISBN 83-210-0616-7
- Rafał Mariusz Kaczmarek: "Wielkanoc 1942 roku na cejlonie i w Zatoce Bengalskiej" w: Morza Statki i Okręty 4/2005
