Søren Kierkegaard

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Søren Aabye Kierkegaard

Søren Aabye Kierkegaard, wym. ˈsœːɔn ˈkʰiɔ̯g̊əˌg̊ɔːˀ (ur. 5 maja 1813 w Kopenhadze, zm. 11 listopada 1855 tamże) – duński filozof, uważany za twórcę filozofii egzystencjalistycznej.

Filozofia Kierkegaarda kształtowała się pod wpływem głębokiej religijności domu rodzinnego i przejawianej przez jego ojca obsesji grzechu; duży wpływ na niego miały też zerwane zaręczyny z Reginą Olsen.

Kierkegaard nie stworzył żadnego pełnego systemu filozoficznego, a jego prace są bardzo osobistymi, na wpół poetyckimi esejami, w których próbował rozprawiać się z własnymi, dręczącymi go wątpliwościami natury etyczno-religijno-egzystencjalnej. Przy okazji jednak rozważał szereg podstawowych zagadnień filozoficznych z teorii bytu i teorii poznania w sposób, w jaki nikt przed nim tego nie czynił. Wnioski z tych rozważań stały w silnej opozycji do dominującego wówczas w filozofii racjonalizmu heglowskiego i panteizmu i za życia Kierkegaarda przeszły właściwie bez echa.

Podstawowym zagadnieniem dręczącym Kierkegaarda, które przewijało się przez jego wszystkie dzieła, było poczucie absurdu śmiertelnej, ludzkiej egzystencji w obliczu czy to wszechmocy i nieskończoności Boga, czy też w obliczu niewiary w Boga i przyjmowania istnienia całkowicie obojętnej dla losu człowieka, wiecznie istniejącej przyrody. Całość jego twórczości mażna nazwać wyzwaniem rzuconym chrześcijańskiemu światu do zweryfikowania swej wiary w obliczu tegoż paradoksu egzystencji "w obliczu Boga".

W Bojaźni i drżeniu (Frygt og Bæven, 1843) padają pytania o związek etyki z religią – czy działania nieakceptowalne z puktu widzenia etyki są usprawiedliwione obowiązkiem wobec Boga? Czy można mówić o istnieniu takiego obowiązku? Czy bycie "rycerzem wiary" oznacza zamknięcie oczu na absurdy, do których ślepa wiara prowadzi? Czy lepiej pogrążyć się w bierności?

Karykatura S. Kierkegaarda autorstwa W. Marstranda

W pracy Stadia na drodze życia (Stadier paa Livets Vei 1843) Kierkegaard wyróżnił trzy etapy rozwoju osobowości:

estetyczny, charakteryzujący się dominacją pragnień egoistycznych; ponieważ realizacja tych pragnień jest zależna od warunków zewnętrznych podstawowym nastrojem okazuje się rozpacz wynikająca z uświadomienia sobie możliwości utraty tych warunków;
etyczny, w którym jednostka wybiera siebie jako własne bycie, uniezależniając się od warunków zewnętrznych i włączając do społeczności ludzkiej; ten etap wywołuje poczucie winy wynikające z uświadomienia sobie własnej skłonności do zła;
religijny, oznaczający rozpoznanie w sobie grzesznika, powrót do Boga i oddalenie od innych.

Typ religijny Kierkegaard podzielił jeszcze na podtypy A i B. Podtyp A oznacza człowieka wierzącego, który jednak zamknięty jest w jakiś sposób w dogmatach Kościoła i zniewolony przez te surowe prawa, całkowicie nim podporządkowany. Podtyp B jest człowiekiem, którzy wierzy głęboko w istnienie Boga i zarazem poszukuje dróg służących samodoskonaleniu. Przy czym warto nadmienić, że w mniemaniu filozofa podtyp B jest niemożliwy do osiągnięcia, aczkolwiek należy do niego dążyć.

W Chorobie na śmierć (Sygdommen til Døden, 1848) Kierkegaard rozważał, z chrześcijańskiego punktu widzenia, śmierć duchową; stwierdził, że uwolnienie się z rozpaczy oznacza zbawienie, fizyczna choroba nie jest "chorobą na śmierć" tylko przejściem do nowego życia, zaś choroba, w której śmierć duchowa jest rzeczą ostateczną, to właśnie rozpacz.

Kierkegaard pisał swoje dzieła w całkowitym odosobnieniu i oderwaniu od jakichkolwiek prądów filozoficznych. Dopiero 50 lat po jego śmierci jego twórczość zaczęła inspirować filozofów – Jaspersa, Sartra, Heideggera.