Służby specjalne
Z Wikipedii
Służby specjalne to ogólna nazwa opisująca instytucje, które prowadzą działania operacyjno-rozpoznawcze o charakterze niejawnym. Domeną służb specjalnych jest pozyskiwanie i ochrona informacji kluczowych dla zapewnienia wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. W państwach demokratycznych działania służb specjalnych wymykają się niekiedy spod kontroli organów nadzorczych. Służby specjalne prowadzą także operacje poza swoim macierzystym krajem, łamiąc nieraz tamtejsze prawo. Służby specjalne reżimów totalitarnych i państw niedemokratycznych stosują nieraz techniki niedozwolone przez prawo ich państwa macierzystego, jak przekupstwo, szantaż, skrytobójstwo oraz nielegalny handel bronią i narkotykami.
Spis treści |
[edytuj] Podział służb specjalnych
Służby specjalne można podzielić na dwie zasadnicze grupy:
- służby informacyjno-wywiadowcze - których podstawowym zadaniem jest pozyskiwanie cennych informacji o strategicznym znaczeniu oraz czasami dezinformowanie analogicznych służb wrogich państw. Służby informacyjno-wywiadowcze prowadzą m.in.
- wywiad wojskowy - polegający na gromadzeniu i przetwarzaniu informacji wywiadowczych dotyczących obcych sił zbrojnych przez służbę opartą na strukturze militarnej
- wywiad polityczny - gromadzenie przez daną agencję informacji dotyczących sytuacji politycznej, poszczególnych państw lub ugrupowań
- wywiad wewnętrzny - działalność wywiadowcza prowadzona wobec przedmiotów krajowych, których działalność stwarza sytuację zagrażającą bezpieczeństwu wewnętrznemu państwa
- wywiad techniczny - działalność wywiadowcza prowadząca do zdobycia materiałów z obcych źródeł, dotyczących wyposażenia technicznego i możliwości technicznych danego państwa
- wywiad operacyjny - gromadzenie danych wywiadowczych następnie wykorzystywanych w planowaniu operacyjnym na poziomie regionalnych teatrów działań wojennych
- wywiad parapsychologiczny - gromadzenie danych wywiadowczych za pośrednictwem (pomocą), osób obdarzonych rzekomo zdolnościami percepcji pozazmysłowej
- służby policyjno-prewencyjne - których zadaniem jest ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego - zarówno w sensie bezpieczeństwa osobistego obywateli danego kraju, jak i zapewnianie bezpieczeństwa i stabilności władzy
W niektórych przypadkach funkcje te sprawuje w jednym państwie jedna służba specjalna. Tak było np. w Polsce do 2002 r., gdzie Urząd Ochrony Państwa (UOP) spełniał obie te funkcje na raz.
[edytuj] Agencje wywiadu, kontrwywiadu i służb bezpieczeństwa w Polsce i za granicą
[edytuj] Polskie służby specjalne
[edytuj] Służby specjalne III Rzeczypospolitej
- Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego ( ABW ),
- Agencja Wywiadu ( AW ),
- Centralne Biuro Antykorupcyjne ( CBA ),
- Służba Kontrwywiadu Wojskowego ( SKW ),
- Służba Wywiadu Wojskowego ( SWW ),
- Urząd Ochrony Państwa ( UOP ) od 29 czerwca 2002 zastąpiony przez ABW i AW,
- Wojskowe Służby Informacyjne ( WSI ) od 1 października 2006 zastąpiony przez SKW i SWW,
- Wywiad Skarbowy ( Biuro Dokumentacji Skarbowej Ministerstwa Finansów ),
- Żandarmeria Wojskowa ( ŻW ) wyłącznie pion operacyjno – rozpoznawczy.
[edytuj] Służby Specjalne PRL-u (1944-1990)
- Resort Bezpieczeństwa Publicznego, RBP - (1944 - 1945)
- Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, MBP - (1945 - 1954)
- Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego, KdsBP - (1954 - 1956)
- Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
- Departament I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wywiad zagraniczny
- Departament II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych kontrwywiad
- Służba Bezpieczeństwa, SB - (1956 - 1990)
- Oddział II Sztabu Generalnego LWP (1945 - 1951)
- Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (1951 - 1990)
- Główny Zarząd Informacji, GZI (WP/MON/Kds BP) - (1945 - 1957)
- Wojskowa Służba Wewnętrzna MON, WSW-MON (1957 - 1990)
[edytuj] Polskie Służby specjalne podczas II WŚ
- Oddział II Sztabu Naczelnego Wodza PSZ
- Oddział II Komendy Głównej SZP/ZWZ/AK
[edytuj] Służby specjalne II Rzeczypospolitej (1918-1939)
- Biuro Wywiadowcze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
- Wydział Informacyjny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
- Inspektorat Defensywy Politycznej przy Komendzie Głównej Policji Państwowej (IDP KGPP)
- Oddział II Sztabu Generalnego WP - wywiad i kontrwywiad wojskowy
- Biuro Szyfrów - Wywiad Radiowy i Kryptologia
[edytuj] Służby specjalne za granicą
[edytuj] Europa
- Albania
- Sigurimi - obecnie nie istnieje
- National Intelligence Service, NIS/SHIK
- Belgia
- Veiligheid van de Staat, SV (nazwa flamandzka), lub Surete de l'Etat, SE (nazwa francuska)
- ADIV (nazwa flamandzka) lub Service Général du Renseignement et de la Sécurité, SGRS (nazwa francuska)
- Bułgaria
- Durzhavna Sigurnost, DS
- Czechosłowacja
- Federal Directorate of Intelligence Services, FSZS - już nie istnieje
- Hlavni Sprava Rozvedky, HSR - już nie istnieje
- Statni tajna Bezpecnost, StB - Państwowa Tajna Służba Bezpieczeństwa i Wywiadu
-
- Bezpecnostni informacni sluzba, BIS - Informacyjna Służba Bezpieczeństwa
- Urad pro zahranicni styky a informace, UZSI - Urząd Stosunków Zagranicznych i Informacji
- Vojenské zpravodajství, VZ - Wywiad Wojskowy
- Dania
- Politiets Efterretningstjeneste, PET
- Forsvarets Efterretningstjeneste, FE
- Estonia
- Kaitsepolitseiamet
- Finlandia
- Suojelupoliisi, Supo
- Francja
- Direction de la Surveillance du Territoire, DST - kontrwywiad i bezpieczeństwo wewnętrzne
- Deuxieme Bureau - już nie istnieje
- Service de Documentation Extérieure et de Contre-espionnage, SDECE - 1946-1982
- Direction Générale de la Sécurité Extérieure, DGSE - od 1982, wywiad
- Direction de la Protection et de la Sécurité de la Défense, DPSD - kontrwywiad wojskowy)
- Direction du Renseignement Militaire, DRM - wywiad wojskowy
- Grecja
- Ethniki Ypiresia Pliroforion, EYP - Grecka Narodowa Służba Wywiadu
- Holandia
- Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, AIVD
- Binnenlandse Veiligheidsdienst, BVD - zlikwidowana
- Litwa
- Specialiųjų Tyrimų Tarnyba, STT (Służba Śledztw Specjalnych) - walka z korupcją w administracji
- Valstybes Saugumo Departamentas, VSD (Departament Bezpieczeństwa Państwa)
-
- aktualnie istniejące:
- Bundesamt für Verfassungsschutz, BfV - bezpieczeństwo wewnętrzne (kontrwywiad)
- Bundesnachrichtendienst, BND - Federalna Służba Wywiadowcza
- Bundesamt für Sicherheit in der Informationstechnik, Federalny Urząd Bezpieczeństwa w Technologiach Informatycznych
- EloKa, Elektronische Kampfführung - Wojskowy Wywiad Elektroniczny
- Militärischer Abschirmdienst, MAD - Wywiad oraz Kontrwywiad Wojskowy
- Zentralstelle für Information und Kommunikation der Bundespolizei - Centralna Palcówka Informacji i Komunikacji Policji Federalnej
- Zentrum für Nachrichtenwesen der Bundeswehr (ZNBw) - Wojskowa Centrala Wywiadowcza
- Niemiecka Republika Demokratyczna
- Stasi - Ministerium für Staatssicherheit (MfS) - Służba Bezpieczeństwa
- Niemcy nazistowskie:
- Reichssicherheitshauptamt (RSHA) - Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy
- Gestapo - Geheime Staatspolizei - tajna policja państwowa
- Sicherheitsdienst, Służba Bezpieczeństwa SD - wywiad i kontrwywiad SS
- Abwehra - Obrona - wywiad i kontrwywiad wojskowy
- Reichssicherheitshauptamt (RSHA) - Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy
- aktualnie istniejące:
- Norwegia
- Politiets Sikkerhetstjeneste, PST
-
- Охранное отделение (Ochrana) - Tajna policja Cara.
- istniejące obecnie
- Федеральная служба безопасности (FSB, Federalna Służba Bezpieczeństwa)
- Главное Разведывательное Управление (GRU, Główny Zarząd Wywiadu) - wywiad i kontrwywiad wojskowy, działał także w ZSRR
- Служба внешней разведки (SWR, Służba Wywiadu Zagranicznego)
- ZSRR
- Czeka - 1917-1922
- (Объединённое) государственное политическое управление (GPU/OGPU, (Zjednoczony) Państwowy Zarząd Polityczny) - 1922 - 1934
- Народный комиссариат внутренних дел (NKWD, Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) - 1934-1946
- Smiersz - 1943 - 1946 - Kontrwywiad Wojskowy
- Министерство государственной безопасности, (MGB, Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego) - 1946-1953
- Министерство внутренних дел (MWD, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych) - 1946-1960
- Komitet Informacji (KI) - 1947 - 1951
- Комитет Государственной Безопасности, (KGB, Komitet Bezpieczeństwa Państwowego) - 1954-1991
- I Zarząd Główny KGB - (PGU) wywiad zagraniczny
- Rumunia
- Departamentul de Informaţii Externe, DIE
- Direcţia de Informaţii a Armatei, DIA
- Serviciul de Informaţii Externe, SIE
- Serviciul de Pază şi Protecţie, SPP
- Serviciul Român de Informaţii, SRI
- Securitate - zlikwidowana policja polityczna
- Słowenia
- Slovenska Obveščevalno-Varnostna Agencija, SOVA
- Szwajcaria
- Nachrichtendienst, SND
- Szwecja
- Säkerhetspolisen, SÄPO
- Węgry
- Államvédelmi Hatóság, AVH
- Nemzetbiztonsági Hivatal, NBH
-
- British Department of Naval Intelligence - Brytyjski Departament Wywiadu Marynarki Wojennej
- Government Communications Headquarters, (GCHQ) - Centrala Łączności Rządowej
- Operational Intelligence Centre, (OIC) - Ośrodek Wywiadu Operacyjnego
- Secret Intelligence Service, SIS/MI6 - wywiad
- Security Service, MI5 - kontrwywiad i bezpieczeństwo
- Special Operations Executive, SOE - działające w czasie II wojny światowej
- Włochy
- istniejące obecnie
- Servizio Informazioni Generali e Sicurezza, SISDE - agencja cywilna
- Servizio per le Informazioni e la Sicurezza Militare, SISMI - agencja wojskowa
- Faszystowskie Włochy:
- Organizzazione Volontaria per la Repressione dell' Antifascismo, OVRA - Organizacja Ochotnicza do Walki z Antyfaszyzmem
- Servizio Informazioni Militare, SIM - Służba Wywiadu Wojskowego
- istniejące obecnie
[edytuj] Ameryka Północna i Południowa
- Argentyna
- Central Nacional de Inteligenzia, CNI
- Brazylia
- Agência Brasileira de Inteligência, ABIN
- Serviço Nacional de Informações, SNI - nie działająca
- Kanada
- Royal Canadian Mounted Police, RCMP
- Canadian Security Intelligence Service, CSIS
- Communications Security Establishment, CSE
- Kolumbia
- Departamento Administrativo de Seguridad, DAS
- Kuba
- Directorate General of Intelligence, DGI
- Revolutionary Armed Forces Intelligence
-
- Intelligence Community, IC - Wspólnota wywiadów
- Air Force Intelligence Agency, AIA - wywiad sił powietrznych
- Army Intelligence - Wywiad Sił Lądowych
- Army Security Agency, ASA - Agencja Bezpieczeństwa Sił Lądowych
- Armed Forces Security Agency - AFSA, Agenca Bezpieczństwa Sił Zbrojnych
- Central Intelligence Group, CIG - Grupa Centrali Wywiadu
- Central Intelligence Agency, CIA - Centralna Agencja Wywiadowcza
- Defense Intelligence Agency, DIA - Agencja Wywiadu Obronnego
- Federal Bureau of Investigation, FBI - Federalne Biuro Śledcze
- National Intelligence Authority, (NIA) - Narodowy Zarząd Wywiadu
- National Reconnaissance Office, NRO - Narodowe Biuro Rozpoznania
- National Security Agency, NSA - Agencja Bezpieczeństwa Narodowego
- Office of Naval Intelligence, ONI - Biuro Wywiadu Marynarki Wojennej.
- Office of Strategic Services, OSS - Biuro Służb Strategicznych.
- National Imagery and Mapping Agency, NIMA - Narodowa Agencja Obrazowania i Kartografii
- United States Secret Service - ochrona rządu + akcje o szczególnym znaczeniu; bezpośrednio podległa prezydentowi USA
- US Navy Intelligence - Wywiad Marynarki Wojennej
- Marine Corps Intelligence - Wywiad Korpusu Piechoty Morskiej
- Departament Bezpieczeństwa Krajowego
- Fleet Intelligence Center - Centrum Wywiadu Floty
- Intelligence Community, IC - Wspólnota wywiadów
[edytuj] Australia i Oceania
- Australia
- Australian Security Intelligence Organisation, ASIO
- Australian Secret Intelligence Service, ASIS
- Defence Signals Directorate, DSD
- Nowa Zelandia
- New Zealand Government Communications Security Bureau - agencja bezpieczeństwa wewnętrznego
- New Zealand Security Intelligence Service - wywiad i kontrwywiad
[edytuj] Azja i Afryka
- Afganistan
- Chedamat-e Etela'at-e Doulati - obecnie nie istnieje
- Chińska Republika Ludowa
- istniejące obecnie:
- Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego Chińskiej Republiki Ludowej, MBP CHRL - Służba Bezpieczeństwa
- Republika Chińska
- istniejące obecnie:
- Egipt
- General Directorate of State Security Service
- Indie
- Central Bureau of Investigation, CBI
- Intelligence Bureau, IB
- Research and Analysis Wing, RAW
- Irak
- Jihaz Al-Mukhabarat Al-A'ma, Mukhabarat - Główna Dyrekcja Wywiadu, już nie istniej
- Al-Istikhbarat al-Askariyya - Wywiad Wojskowy - już nie istnieje
- Special Security Service - nie istnieje
- Iran
- SAVAK - tajna policja Szacha Iranu, obecnie nie istnieje
- VEVAK - Ministerstwo Wywiadu i Bezpieczeństwa
- Japonia
- istniejące obecnie:
- Naikaku Jōhō Chōsashitsu, Naicho - Rządowy Urząd Wywiadu i Badań
- Koancho - Agencja Śledcza Bezpieczeństwa Publicznego
- Cesarstwo Japonii:
- Kempeitai - żandarmeria armijna
- Tokei-tai - żandarmeria marynarki wojennej
- Tokubetsu Koto Keisatsu, TOKKO - Specjalna Wyższa Policja
- istniejące obecnie:
- Jordania
- General Intelligence Department
- Korea Południowa
- National Intelligence Service (South Korea), NIS
- Libia
- Jamahiriya el Mukhabarat
- Pakistan
- Pakistan Intelligence Bureau
- Inter-Service Intelligence
- Republika Południowej Afryki
- National Intelligence Agency
- South African Secret Service
- Bureau of State Security, BOSS - zlikwidowane
- Turcja
- Milli Istihbarat Teskilan, MIT - agencja wojskowa
- Jandarma Istihbarat ve Terorle Mucadete, JITEM - agencja cywilna
- Turkmenistan
- Committee for National Security, KNB
[edytuj] Ciekawostki
Służby specjalne lubują się w ukrywaniu tematów swoich działań pod kryptonimami, wykazując przy tym często poczucie humoru.
FBI wprowadziło do obiegu akronim MICE (ang. mice l.mn. od mouse - mysz). Oznacza on główne motywy, które powodują, że ktoś decyduje się na podjęcie współpracy z wywiadem: money, ideology, compromise, ego czyli pieniądze, ideologia, szantaż, ambicje (inne rozwinięcie tego skrótu podaje conscience - sumienie w miejsce compromise).
[edytuj] Linki zewnętrzne
- CBA: http://www.cba.gov.pl/
- ABW: http://www.abw.gov.pl/
- AW: http://www.aw.gov.pl/
- WSI: http://www.wsi.sztab.org/
- CBŚ: http://cbs.sztab.org/
- Sejmowa Komisja do Spraw Służb Specjalnych: http://www.sejm.gov.pl/komisje/www_kss.htm
- Informacja NIK o wynikach kontroli organizacji służb specjalnych, nadzoru nad nimi oraz realizacji wybranych zadań (2005)
- A. Macierewicz, RAPORT o działaniach żołnierzy i pracowników WSI ..., Warszawa 12 lutego 2007.
