Wielki Skok
Z Wikipedii
Wielki Skok Naprzód (Wielki Skok) - kampania polityczno-gospodarcza przeprowadzona w latach 1958-1962 w Chińskiej Republice Ludowej. Zakładała szybkie przekształcenie Chin z zacofanego kraju rolniczego w czołową potęgę przemysłową. Pomysłodawcą tej kampanii był Mao Zedong, a realizowała ją Komunistyczna Partia Chin.
Impulsem do Wielkiego Skoku było odkrycie przez Komunistyczną Partię Chin, że wcześniej stosowany stalinowski model rozwoju przemysłowego (Pierwszy Plan Pięcioletni 1953-1957) nie pasuje do warunków chińskich. Mao Zedong postanowił zwiększyć produkcję rolną poprzez mobilizację wiejskiej siły roboczej, czyli głównego bogactwa posiadanego przez Chiny.
[edytuj] Założenia Wielkiego Skoku
Podstawowe hasło Wielkiego Skoku brzmiało: „więcej, lepiej, prędzej i taniej”, a zamierzenia były następujące :
- Wykorzystanie chłopów do ulepszania systemów irygacyjnych, urządzeń przeciwpowodziowych i osuszania bagien (co przywodzi na myśl gigantyczne roboty publiczne z czasów cesarskich, jak budowa Wielkiego Muru czy Wielkiego Kanału);
- Wzrost produkcji rolnej z jednostki ziemi – dzięki większej liczbie rąk, lepszej organizacji chłopów w komunach, a później także poprzez zakończone niepowodzeniem absurdalne pomysły zwiększenia gęstości zasiewu czy międzyrzędowego sadzenia innych płodów. W wyniku kolektywizacji w 2 tysiącach powiatów utworzono 70 tysięcy komun. W komunach tych było 750 tysięcy brygad, z których każda, o wielkości mniej więcej wsi, obejmowała około 220 gospodarstw i 1000 osób;
- Rozwinięcie lokalnego drobnego przemysłu produkującego towary konsumpcyjne oraz na potrzeby rolnictwa;
- Wytop stali w przydomowych i przyzakładowych prymitywnych dymarkach – 100 milionów ludzi wzięło udział w tej „bitwie o stal”, mającej uczynić z Chin światową potęgę w produkcji stali. W związku z tym, że każdy obywatel Chin musiał zająć się wytopem stali, brakowało rąk w rolnictwie. Kłopoty powiększał fakt, że metalowe narzędzia rolnicze zostały przetopione. Jakość produkowanej stali pozostawiała jednak wiele do życzenia.
[edytuj] Klęska Wielkiego Skoku
Do planowania Wielkiego Skoku nie zaangażowano ekonomistów ani intelektualistów, ponieważ już wcześniej, w wyniku Kampanii Przeciwko Prawicowcom (1957-1958), kilkaset tysięcy wykwalifikowanych pracowników zostało napiętnowanych jako wrogowie ludu.
W każdej miejscowości gorliwe kadry partyjne formułowały ambitne zamierzenia Wielkiego Skoku. Następnie, niezależnie od rzeczywistej, coraz bardziej tragicznej, sytuacji, realizację owych całkowicie nierealistycznych celów wykazywano w raportach posyłanych wyżej. Nic więc dziwnego, iż państwowe statystyki pokazały podwojenie produkcji żywności i zbiorów bawełny w ciągu jednego 1958 roku. Na tej podstawie Komitet Centralny wyznaczył wysokie obowiązkowe dostawy na rok 1959. W efekcie zboże zabierano ze wsi wtedy, gdy chłopi mieli największe trudności ze zbiorami, a siła robocza została przerzucona do robót publicznych. Równocześnie, w latach 1958-1962 Chiny nawiedzały na przemian susze i powodzie. Dopiero w 1960 roku zorientowano się, że gospodarka znajduje się w ruinie, a wielu chłopów głoduje.
Oficjalnie władze za katastrofę obwiniały pogodę, mówiąc o "Trzech gorzkich latach". Liczbę ofiar oceniały na 14 milionów. Obecnie szacuje się, że w latach 1958-1960 co najmniej 20-30 milionów ludzi straciło życie na skutek głodu i niedożywienia. Najwyższe szacunki mówią nawet o 46 milionach ofiar. Innym skutkiem Wielkiego Skoku było drastyczne zmniejszenie się powierzchni lasów w Chinach (drewno wykorzystywano do palenia w prymitywnych dymarkach).
Katastrofa Wielkiego Skoku przyczyniła się do wzrostu migracji ze wsi do miast. W miastach zaś próby wyprowadzenia gospodarki na prostą i redukcje wydatków spowodowały bezrobocie i konieczność zapanowania nad migracjami. Władze wprowadziły wówczas program pełnej rejestracji gospodarstw domowych oraz restrykcyjny system zameldowania (hukou), uniemożliwiając niekontrolowane przemieszczanie się ludności. Wzmocniono powiązania pracownika z „jednostką pracy” danwei, która prócz poborów zapewniała mieszkanie, kartki żywnościowe, subsydiowane jedzenie i inne podstawowe artykuły. Danwei odpowiadała za całokształt życia społecznego: opiekę zdrowotną, socjalną, wypoczynek i życie polityczne.
Brak jednomyślności w KPCh co do sposobu likwidacji skutków Wielkiego Skoku spowodował „walkę dwu linii”. Zwolennicy specjalistycznego zarządzania, jak Liu Shaoqi i Deng Xiaoping, opowiedzieli się za przywróceniem indywidualnej motywacji ekonomicznej w rolnictwie poprzez zezwolenie na uprawę prywatnych działek i sprzedaż płodów na lokalnych rynkach. Natomiast Mao Zedong i jego poplecznicy wzywali do odnowienia działań ideologicznych i walki klas. W rezultacie Mao został chwilowo odsunięty od władzy. Równocześnie starano się naprawiać skutki Wielkiego Skoku i stan gospodarki chińskiej stopniowo się poprawiał. Trwało to do połowy lat sześćdziesiątych, gdy Mao Zedong powrócił na scenę polityczną i rozpętał Rewolucję Kulturalną aby rozprawić się z przeciwnikami politycznymi.
