Qin Shi Huang
Z Wikipedii
Pierwszy Cesarz [dynastii] Qin (chiń. Qin Shi Huang; ur. 260 p.n.e., zm. 210 p.n.e.), nazywany czasem po prostu Pierwszym Cesarzem – pierwszy władca Cesarstwa Chińskiego, który w 221 r. p.n.e. zjednoczył Chiny drogą podoboju.
Karierę polityczną zaczął w wieku 13 lat wstępując na tron pańswa Qin. W ciągu następnych lat armia Qin podbiła inne chińskie państewka, kończąc Okres Walczących Królestw. Zjednoczenie przesądziło o losach Chin, które do dziś pozostają jednym państwem, choć rozmiarami dorównują kontynentowi europejskiemu i są bardzo zróżnicowane językowo oraz etnicznie.
Po ustanowieniu Cesarstwa, władca zrobił wiele, żeby ujednolicić Chiny, m.in. zunifikował pismo, miary, wagi, walutę itd. Z drugiej strony, utrzymywał porządek na rozległym terytorium stosując totalitarne metody rządzenia, w tym – terror. Dlatego mimo upływu dwóch tysięcy lat, nadal pozostaje postacią kontrowersyjną.
Spis treści |
[edytuj] Imię, nazwisko i tytulatura
Przyszły pierwszy cesarz miał na imię Zheng (政), dlatego przez niektórych historyków bywa określany jako Król Zheng. Nie jest to jednak poprawne połączenie, bo imię używane było wyłącznie przez członków najbliższej rodziny. Z tego powodu za wymysł można uznać również tytuł Książę Zheng (do czasu jego wstąpienia na tron). Przed zjednoczeniem Chin władca był znany swoim poddanym po prostu jako Król Qinu.
Inną niepoprawną formą podawania imienia króla jest łączenie go z nazwiskiem rodowym – Ying Zheng (贏政). W przeciwieństie do czasów obecnych w ówczesnych Chinach imienia i nazwiska nie używano łącznie. W przecwieństwie do władców późniejszych dynastii, Qin Shi Huang nie miał również imienia pośmiertnego.
Po zjednoczeniu Chin władca przyjął nowy tytuł - Huangdi. Powstał on z połączenia terminu huang oraz di (por. Trzech Czcigodnych i Pięciu Cesarzy). Termin ten miał być nadrzędny wobe c dotychczasowych.
[edytuj] Życiorys
Życiorys Pierwszego Cesarza jest znany dzięki Zapiskom Historyka, kronice Sima Qiana z czasów dynastii Han.
[edytuj] Pochodzenie i dzieciństwo
Według Sima Qiana ojcem Ying Zhenga był Zhuangxiang, syna króla Zhao i następca tronu w państwie Qin. Miał go spłodzić w 260 r. p.n.e. przebywając jako zakładnik w Handanie, stolicy sąsiedniego państwa Zhao. Matką chłopca była nałożnica Lü Buweia, bogatego miejscowego kupca. Sima Qian pisze: "Spodobała mu się ona i wziął ją za żonę. Ona to właśnie urodziła Pierwszego Cesarza". Dziecko przyszło na świat w 259 r. p.n.e. w pierwszym miesiącu kalendarza księżycowego zwanym zheng (正), dlatego nadano mu homofoniczne imię Zheng (政).
Według tradycji to sam Lü Buwei był ojcem przyszłego cesarza, a Zhuangxiang uznał go za swego następcę na skutek intrygi kupca.
[edytuj] Król Qinu i podbój Chin
Ying Zheng zasiadł na tronie państwa Qin w 247 r. p.n.e., jako trzynastoletni chłopiec. Władzę pomagali mu sprawować kanclerz Lü Buwei, jego klient Li Si. Wojskiem dowodzili Mang Ao i Wang Qi oraz książę Biao.
[edytuj] Pierwszy cesarz dynastii Qin
W roku 221 p.n.e. podbił pozostałe sześć królestw i zjednoczył cały kraj. Ogłosił się pierwszym "cesarzem". Utworzył w tym celu nowy termin - "huangdi" (cesarz), który pochodził od "San Huang Wu Di" - terminu wyliczającego legendarnych władców poprzedzających czasy dynastii Xia.
Cesarz wprowadził liczne reformy w państwie, korzystając z pomocy kanclerza Li Si, zwolennika legizmu. Obszar kraju podzielono na 36 okręgów wojskowo-administracyjnych (tzw. komanderii, zaś odsuniętą od władzy szlachtę rodową zastąpiła centralna i lokalna biurokracja, bez prawa dziedziczenia urzędów. Ujednolicone zostały w całym państwie: pismo, system pieniężny oraz miar i wag, a nawet rozmiary osi kół wozów. Wprowadzono przymusową pracę i zorganizowano wielkie roboty publiczne, związane z rozbudową Wielkiego Muru Chińskiego (głównie wały ziemne), budową kanałów nawadniających i sieci dróg, mających połączyć wszystkie okręgi ze stolicą. Równocześnie cesarz Qin Shi Huangdi zreorganizował i skonsolidował siły zbrojne w cesarstwie, po czym wysłał wojska na podbój sąsiednich terytoriów na północy i południu Chin. Wszystkie te przedsięwzięcia wymagały ogromnych nakładów pieniężnych, które uzyskiwano głównie z wysokiego opodatkowania ludności chłopskiej. Doprowadziło to do wybuchu licznych buntów chłopskich po śmierci cesarza, wspartych przez szlachtę rodową wysiedloną wcześniej ze swych posiadłości i pozbawioną przywilejów. Doprowadziły one do upadku ustanowionej przez niego dynastii Qin.
[edytuj] Cesarz w kulturze
Rządy cesarza dały początek wielu legendom, m.in. dotyczącym jego grobowca, zamachów na jego życie itd. W ostatnich latach nakręcono o Pierwszym Cesarzu wiele filmów, powstało mnóstwo książek, a nawet musical na Broadwayu, w którym w jego rolę wcielił się Placido Domingo.
[edytuj] Bibliografia
- Sima Qian, Roczniki Pierwszego Cesarza z dynastii Ts'in. Zapisków Historyka rodział szósty, czyli roczników rodział szósty (w. Sy-ma Ts'ien, Syn smoka. Fragmenty Zapisków Historyka, tłum. Mieczysław Künstler,Czytelnik, Warszawa, 2000, str. 40-86)
