Wojna o sukcesję hiszpańską

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Wojna o sukcesję hiszpańską

Richard Canton Woodville, Bitwa pod Malplaquet

Data

1701-1714

Miejsce

Europa i Ameryka Północna

Wynik

Pokój utrechcki 1713

Przyczyna

walka o władztwo nad Hiszpanią i dominację w Europie

Walczące strony
Austria, Katalonia, Republika Holandii, Anglia/ Brytania, Cesarstwo Niemiec, Portugalia	Zwolennicy Filipa V, Bawaria, Francja, Hiszpania
Dowódcy
Książę Marlborough Eugeniusz Sabaudzki Ludwik Badeński	Claude de Villars Maksymilian II Emanuel
Siły
220 000	450 000

Wojna o sukcesję hiszpańską
Carpi – Chiari – Cremona – Luzzara – Kadyks – Friedlingen – Zatoka Vigo– Höchstädt – Speyer – Donauwörth – Villingen – Blenheim – Malaga – Cassano – Ramillies – Turyn – Almansa – Tulon – Oudenaarde – Lille – Wijnendaal – Malplaquet – Douai (I) – Almenara – Saragossa – Brihuega – Villavicioza – Denain – Douai (II)

Wojna o sukcesję hiszpańską była prowadzona w latach 1701-1714 pomiędzy Wielką Brytanią, Holandią, Austrią, Prusami a Francją, Hiszpanią, Bawarią i Kolonią o władztwo nad Hiszpanią i dominację w Europie.

[edytuj] Przyczyny, geneza

Do tronu pretensje zgłaszać mogli: syn cesarza (arcyksiążę) Karol Habsburg (poprzez małżeństwo Ludwika XIV z siostrą króla Hiszpanii, Marią Teresą) wnuk Króla Słońce – Filip z Anjou, syn elektora Bawarii – pięcioletni – Karol Ferdynand (wnuk Leopolda I) oraz inni książęta i władcy w Europie (Sabaudii, Portugalii). Dwie początkowe kandydatury były jednak najważniejsze.

Już przed wybuchem wojny, w 1698, myślano o rozbiorze Hiszpanii przez Francję, Bawarię i Austrię. Ta ostatnia jednak (poprzez małżeństwo Leopolda I z inną siostrą Karola II) forsowała na tron cesarskiego syna – Karola Habsburga. W 1699, kiedy to zmarł Karol Ferdynand, nowy układ z 1700 r. przewidywał na następcę w Karola z Austrii. Francja zrzekała się w nim kolonii w Amerykach i Filipinach oraz Hiszpanii w zamian za uzyskanie dla Filipa Sycylii, Sardynii, Neapolu i Lombardii (ten ostatni nabytek mógł być zamieniony za Lotaryngię). Niderlandy – 4 koncepcje: dla królowej Hiszpanii, oddać je elektorowi bawarskiemu, miałoby powstać z nich nowe państwo, zostać podzielone pomiędzy Francję i Holandię.

Jednak testament Karola II wskazał na jedynego następcę całej monarchii hiszpańskiej Filipa z Anjou. Od tamtej chwili Ludwik XIV zezwolił na wyjazd wnuka do Madrytu, wyparł garnizony holenderskie z twierdz Belgii zastępując je swoimi, zerwał pertraktacje w sprawie Hiszpanii, przygotowywał się do wojny i zezwolił na wydawanie w prasie tytułów takich jak "Cieszmy się – Pirenejów już nie ma". Wtedy to Anglia i Holandia rządzone przez Wilhelma III Orańskiego oraz Austria, cesarstwo i Brandenburgia (od 18 stycznia 1701 – Prusy) zawiązały przymierze w celu wykluczenia Francji z udziału w tym spadku.

Pierwsze starcia armii cesarskich z francuską doprowadziły do wyparcia tej drugiej z Mediolanu. Państwa morskie (Anglia i Holandia) wraz z Austrią podpisały w Hadze akt o celach wojny (1701). Zaognieniem ostatecznym, które spowodowało wybuch było uznanie w Paryżu Jakuba III Stuarta prawowitym królem w Londynie, przy czym Wilhelm III był uznawany jako król faktyczny. To doprowadziło do zerwania stosunków dyplomatycznych Paryż – Londyn. Jednocześnie nowe wybory w Anglii doprowadziły do zwycięstwa prowojennej partii wigów. Mimo śmierci Wilhelma III w 1702 w wyniku upadku z konia, Anglia pod rządami Anny, Holandia i Austria 5 maja 1702 zagrożone potęgą domu Burbonów wypowiedziały oficjalnie wojnę Hiszpanii i Francji.

[edytuj] Przebieg wojny

Przewaga w potencjale obu bloków wojennych od początku stała po stronie koalicji antyfrancuskiej. Flota angielsko-holenderska licząca 227 okrętów była dwukrotnie liczniejsza od francuskiej, a cesarz dysponował liczną i dobrze wyekwipowaną armią, zaprawioną w bojach z Turcją. Znaczne kontyngenty wojskowe zaoferowali książęta Rzeszy, król Danii – Fryderyk IV, oraz Anglia – 50 tysięcy. Ponadto wrogowie Paryża dysponowali takimi geniuszami taktycznymi jak Eugeniusz Sabaudzki i John Churchill książę Marlborough. Francja w tym czasie mogła wystawić 200 tys. słabo wyćwiczonych i źle zaopatrzonych żołnierzy. Zabrakło jej już zdolnych przywódców i organizatorów. Za to posiadała kilku cennych sojuszników: Bawarię, Kolonię i Portugalię. W Hiszpanii natomiast panowała pełna dezorganizacja władzy. By utrzymać ją całą zdecydowano by na okres wojny rządzić nią z Paryża.

Słabość Francji, która ujawniła się już na początku wojny, nie przeszkodziła Wielkiemu Ludwikowi myśleć o kampaniach wojennych. Planował on w 1702 ofensywę na Wiedeń wojskami bawarsko-francuskimi z Niemiec i węgierskimi w porozumieniu z powstańcami Franciszka II Rakoczego. Brak koordynacji uniemożliwił realizację ambitnego planu, a on sam zakończył się nieznacznymi sukcesami Francuzów. Wojna trwała nadal.

W koloniach i na morzach Francja wycieńczona licznymi wcześniejszymi konfliktami ponosiła porażki. W 1703 Portugalia w zamian za kilka miast w Hiszpanii, odłączyła się od Burbonów. Strata ta była o tyle dotkliwsza, że dawała stałą bazę na Półwyspie Iberyjskim koalicji do ataków na Hiszpanię i, z Brazylii, na hiszpańską Amerykę Południową i Środkową. To samo zrobiła Sabaudia, lecz ta za część Lombardii. W Bawarii, opuszczonej w 1704 przez Francuzów dla tłumienia powstania w Cévennes, nastąpiła wielka ofensywa wojsk sprzymierzonych. Kampania zakończyła się całkowitą klęską wojsk francusko-bawarskich pod Blenheim w tym samym roku.

Niekorzystny obrót spraw dla Ludwika był także w Hiszpanii. Otóż Katalonia, Walencja i Murcja, niezadowolone z centralistycznych dążeń Filipa V i jego dziadka, uznały Karola Habsburga swym królem jako Karol III. Nie doszło dzięki interwencji zbrojnej Francuzów do utraty przez nich Madrytu. Klęski skłoniły Paryż do rozmów pokojowych. Te jednak zostały odrzucone przez Holandię. Wojnę kontynuowano.

W 1706 sojusznicy zajęli Brabancję, Flandrię i Madryt oraz spustoszyli Kolonię. Propozycje pokoju ze strony Francji, były odrzucane przez państwa morskie (Anglia, a od 1707 Wielka Brytania, i Holandia). Sami finansiści na Wyspach Brytyjskich żądali jej kontynuowania dla zysków.

Odzyskanie Madrytu, w wyniku powstania, do Filipa V nie zmieniało sytuacji Burbonów. Sytuacja nad Sekwaną była tak krytyczna, że Ludwik został zmuszony sprzedać swą złotą zastawę stołową na potrzeby wojny i dopiero transport złota z Ameryki w 1709 pozwolił na naprawę finansów i tworzenie armii. Lille w Niderlandach (w 1708 – główny teatr wojny), którą sprzymierzeni oblegali, mimo sprowadzonej odsieczy z Włoch, skapitulowała, a Malborough myślał nawet o marszu na Paryż.

Pokój był dla Wersalu konieczny. Ludwik XIV dążył do niego za olbrzymią ale nie wszelką cenę - nie godził się tylko na wystąpienie przeciw wnukowi zza Pirenejów. Króla Słońce uratowała zmiana stanowiska Wielkiej Brytanii, w której, pod wrażeniem zwycięstwa nad Karolem z Austrii w 1710 w Hiszpanii, wzmogły się nastroje antywojenne, bardzo silne wśród właścicieli ziemskich i torysów. Narastał dług wynoszący 50 milionów liwrów. Podburzono opinię publiczną. Atmosfera ta ułatwiła torysom zwycięstwo w wyborach 1710. W 1711 klęskę ponieśli także powstańcy na Węgrzech. Rozpuszczano plotki typu: "My zdobywamy miasta w Niderlandach Hiszpańskich, lecz to Holandia je zgarnie!!"

[edytuj] Zakończenie wojny

Rokowania francusko-brytyjskie rozpoczęły się w styczniu 1711. Zostały przyspieszone jednak w wyniku śmierci cesarza Jóżefa I w tym samym roku. Karol był następcą Józefa I na cesarskim tronie i zasiadł na nim jako Karol VI. Gdyby posiadł też hiszpańską koronę, odrodziłaby się potęga czasów Karola V. Anglia, utrzymująca swą polityką równowagę sił w Europie, nie mogła do tego dopuścić i zmusiła Holandię i Austrię do zawarcia traktatu pokojowego. Mimo buntów ze strony nowego cesarza i Hagi (ówczesna stolica holenderska) podpisano pokój w Utrechcie. Zmienił on całkowicie mapę polityczną Europy na zachodzie i pozostawił na tronie madryckim Burbonów. Był to jednak pokój odpowiadający w pełni Królowi Słońce. Zmarł on w 1715 roku pozostawiając kraj zmęczony i ze zużytym systemem władzy. Koronę objął po nim Ludwik XV.