Z Wikipedii

	Całościowe zaburzenia rozwojowe
()
ICD-10:	F84.5
F84.5.0 {{{X.0}}}
F84.5.1 {{{X.1}}}
F84.5.2 {{{X.2}}}
F84.5.3 {{{X.3}}}
F84.5.4 {{{X.4}}}
F84.5.5 {{{X.5}}}
F84.5.6 {{{X.6}}}
F84.5.7 {{{X.7}}}
F84.5.8 {{{X.8}}}
F84.5.9 {{{X.9}}}

Zespół Aspergera, syndrom Aspergera, "autyzm inteligentny" (DSM-IV 299.80) jest to zaburzenie mieszczące się w spektrum autyzmu (ASD), jest także jednym z całościowych zaburzeń rozwoju (PDD: Pervasive Developmental Disorders). Do spektrum autyzmu należą również m.in. autyzm dziecięcy, autyzm wysokofunkcjonujący (HFA) oraz słabiej poznane zaburzenie semantyczno-pragmatyczne (SPD), ich prawidłowa diagnoza i rozróżnianie mogą sprawiać problemy w wielu indywidualnych przypadkach.

Zaburzenie to obejmuje przede wszystkim upośledzenie umiejętności społecznych, trudności w akceptowaniu zmian i sprawność (elastyczność) myślenia oraz szczególnie pochłaniające zainteresowania, natomiast rozwój mowy oraz rozwój poznawczy przebiega prawidłowo (w przeciwieństwie do autyzmu dziecięcego).

Ludzie z tym zaburzeniem przypominają osoby z autyzmem dziecięcym pod tym względem, że od wczesnego dzieciństwa występuje u nich ten sam rodzaj upośledzeń (jednak w dużo łagodniejszej postaci), a ponadto wyróżniają się o wiele bardziej prawidłowym rozwojem mowy i lepszą adaptacją społeczną, zaś z powodu swych niezwykłych zainteresowań łagodniejsze przypadki częściej uchodzą za ekscentryków niż ludzi o zaburzonej osobowości.

Spis treści 1 Historia 2 Podstawowe informacje 3 Występowanie 4 Objawy 4.1 Czas powstania objawów 4.2 Zaburzenia w kontaktach z innymi ludźmi 4.3 Specyficzne zainteresowania 4.4 Trudności w myśleniu i akceptowaniu zmian 4.5 Problemy z mową i językiem 4.6 Zaburzenia sensoryczne 4.7 Zaburzona koordynacja ruchowa 4.8 Problemy współwystępujące 5 Przyczyny 6 Diagnoza różnicowa 6.1 autyzm dziecięcy 6.2 schizofrenia 7 Zespół Aspergera a pojęcie choroby 8 Zespół Aspergera u znanych osób 9 Dalsze informacje 9.1 Kultura popularna – filmy i książki 9.2 Bibliografia naukowa 9.3 Linki zewnętrzne 9.3.1 polskojęzyczne 9.3.1.1 fora dyskusyjne 9.3.2 po angielsku 10 Przypisy

[edytuj] Historia

Termin "zespół Aspergera" został ukuty przez Lornę Wing w 1981 r. Przetłumaczyła ona z niemieckiego pracę Hansa Aspergera, austriackiego psychiatry i pediatry, który jako pierwszy opisał to zaburzenie w 1943. Dawniejsze określenia (używane jeszcze przez samego Aspergera) to psychopatia autystyczna oraz zaburzenia schizoidalne okresu dzieciństwa, nazwy te zostały jednak zarzucone przez większość specjalistów, gdyż mogłyby sugerować, że mamy tu do czynienia z kolejnymi schorzeniami należącymi do spektrum schizofrenii. Obecnie terminów tych używa się w stosunku do chorób które nie mają nic wspólnego z zespołem Aspergera.

Zespół Aspergera (zwany czasem zaburzeniem Aspergera) został zdefiniowany jako diagnoza stosunkowo niedawno, mniej więcej w połowie lat 80. Schorzenie zostało oficjalnie uznane dopiero w czwartej edycji Diagnostic and Statistic Manual/DSM-IV/ wydanej w 1994 r.

Przez wiele lat trwała dyskusja w kręgach naukowych, czy zespół Aspergera jest osobnym zaburzeniem, czy też należy go traktować jako łagodniejszą formę autyzmu, jednak wiele badań pokazało różnicę pomiędzy tymi dwoma schorzeniami, co ostatecznie dało odzwierciedlenie we współczesnych klasyfikacjach chorób.

[edytuj] Podstawowe informacje

Mianem zespołu Aspergera określa się łagodniejsze przypadki spośród spektrum autyzmu, dotyczące przede wszystkim zaburzeń funkcjonalnych. Podobnie jak wszystkie inne przypadki tego spektrum jest to zaburzenie rozwoju o podłożu neurologicznym, którego przyczyny na ogół nie są znane.

Jest to obecnie farmakologicznie nieuleczalne zaburzenie rozwojowe trwające przez okres całego życia od okresu niemowlęcego (wg. niektórych nawet prenatalnego) do późnej dorosłości, brak jest danych na temat objawów i specyficznych problemów w wieku podeszłym.

Ze względu na niewielkie nasilenie zaburzeń, Zespół Aspergera rzadko bywa diagnozowany przed pójściem dziecka do szkoły, gdzie najczęściej ujawniają się jego problemy związane z umiejętnościami interpersonalnymi i życiem towarzyskim.
Najbardziej typowe objawy występują w młodym wieku, później w miarę kształtowania się indywidualnych cech mogą się zmieniać, zanikać (rzadko nawet całkowicie), często zaciemniając obraz zaburzenia, dlatego diagnoza w dorosłym wieku jest jeszcze trudniejsza niż w dzieciństwie i wymaga przeprowadzenia profesjonalnej diagnozy.

Zespół Aspergera jest stosunkowo „młodą” jednostką nozologiczną. To, jak również niewielki stopień wyrazistości objawów, brak wykwalifikowanych specjalistów i zespołów specjalistów powoduje, że znaczna część dorosłych z zespołem Aspergera nie jest świadoma przyczyny swoich problemów lub otrzymują inną, nieprawidłową lub znacznie zawężoną diagnozę, gdy nasilenie wtórnych zaburzeń staje się nie do zniesienia i decydują się szukać pomocy specjalistycznej.

Chociaż zespół Aspergera jest częściej spotykany niż autyzm dziecięcy, nadal jest rzadko rozpoznawany, a wielu specjalistów (zwłaszcza w Polsce) ma ciągle znikomą wiedzę o tym zaburzeniu. Problem pogłębia fakt, że kryteria autyzmu i ZA są nieostre i w indywidualnych przypadkach może być bardzo trudno określić z jakim zaburzeniem mamy do czynienia.

[edytuj] Występowanie

Jak inne zaburzenia ze spektrum autystycznego zespół Aspergera występuje głównie (75 do 80% przypadków) w męskiej części populacji. Wielu specjalistów uważa jednak, że wyniki badań, które na to wskazują, powstały nie wskutek rzeczywistej tendencji, lecz z powodu tego, iż kobiety, mając naturalne zdolności w tych kierunkach, które akurat są zaburzane przez zespół, potrafią te braki skompensować (Attwood, 151-2).

Szwedzcy naukowcy przeprowadzili w 1993 r. badanie przesiewowe dzieci z miasta Göteborg. Stwierdzili oni, że 3,6 na 1000 dzieci w wieku 7-16 lat spełnia całkowicie kryteria zespołu Aspergera. Stosunek chłopców do dziewcząt wynosił 4:1. Jeśli włączyć w to wszystkie przypadki, gdzie część kryteriów była spełniona, to ogólny wynik wzrasta do 7,1 na 1000, a stosunek płci wyrównuje się do 2,3:1^[1]

Dane dla osób dorosłych są trudno dostępne.

Samo zaburzenie jest różnie oceniane przez osoby nim dotknięte, część osób uświadomionych akceptuje zespół Aspergera jako integralną część swojej osobowości lub uważa, że nie jest chora (nie jest to choroba), bądź że odnosi korzyści z tego powodu; większość jednak po prostu nie jest świadoma tego, iż zespół taki istnieje i że takie zaburzenie posiada.

Wydaje się, że zespół Aspergera ma silniejsze podłoże biologiczne niż np. schizofrenia, jednak biologiczny mechanizm powstawania choroby nie został jeszcze rozpoznany, więc nie istnieją leki na tę chorobę. Leczyć można jedynie powikłania, np. depresję.

[edytuj] Objawy

Prawie nikt nie ma całej gamy zaburzeń. Objawy mogą mieć różne nasilenie od prawie niewidocznych dla osoby z zespołem i jej otoczenia (takich, które można sprowadzić do cech osobowości) aż do tak nasilonych, iż uniemożliwiają normalne życie i pracę oraz zmuszają do szukania specjalistycznej pomocy. Wszystko bardzo zależy od środowiska, w jakim wychowało się dziecko, czy problemy były zauważone i leczone, czy nie.

Głównym problemem przy obecności zespołu jest upośledzenie funkcji społecznych i emocjonalnych (deficyty kontaktu z otoczeniem).

U osoby z zespołem Aspergera występują typowe dla autyzmu odchylenia i deficyty w kontaktach oraz umiejętnościach społecznych, a także w użyciu języka dla potrzeb komunikacji.

Najprawdopodobniej zespół Aspergera nie ma wpływu na poziom inteligencji (IQ), jednak osoba z zespołem może sprawiać wrażenie mniej lub bardziej inteligentnej niż inni w zależności od sytuacji, np. w sytuacji wymagającej wysokich umiejętności społecznych może dla osób postronnych sprawiać wrażenie osoby niedojrzałej lub wręcz opóźnionej umysłowo; natomiast jeśli chodzi o przyswajanie faktów, które akurat znajdują się w sferze jej zainteresowań, np. obsługę komputera, nauki ścisłe lub inną dowolną, często wąską dziedzinę wiedzy, osoby te często przewyższają zwykłych ludzi.

Wraz z wiekiem mogą pojawić się inne zaburzenia psychiczne niezwiązane bezpośrednio ze spektrum autystycznym. Ludzie ci mają większą podatność na psychozy np. schizofrenia atakuje osoby z tym zespołem z częstością ok. 4% w porównaniu z 1% zachorowalności w typowej populacji i niekoniecznie będzie to przebieg taki, jak w klasycznej schizofrenii. Mogą występować też inne niż schizofrenicznego typu psychozy jak dwubiegunowa (cyklofrenia), depresja endogenna itp.

[edytuj] Czas powstania objawów

W przeciwieństwie do schizofrenii, gdzie pierwsze symptomy ujawniają się dopiero podczas okresu dojrzewania, w zespole Aspergera zaburzenia pojawiają się praktycznie od urodzenia i nie da się określić okresu zdrowego funkcjonowania przed ich powstaniem.

[edytuj] Zaburzenia w kontaktach z innymi ludźmi

Najbardziej powszechnym, upośledzającym i potwierdzającym diagnozę objawem wspólnym dla większości osób z zespołem Aspergera są trudności w kontaktach z innymi ludźmi. Ludzie z ZA mają trudności z nawiązaniem kontaktów społecznych, gdyż maja problem z czytaniem szeroko pojętego kodu społecznego, z werbalnym i niewerbalnym porozumiewaniem się drugim człowiekiem.

Normalni ludzie są w stanie ocenić i wczuć się instynktownie w stan emocjonalny i umysłowy (zob.: empatia). Na podstawie niewerbalnych wskazówek, takich jak postawa ciała, ton głosu, specyficzne słowa użyte w wypowiedzi tworzą sobie oni nieustannie mentalne obrazy stanów umysłowych innych ludzi, jest to zjawisko podświadome. Jednak ludzie z zespołem są pozbawieni możliwości, jest to tzw. ślepota umysłu, inaczej mówiąc - brak teorii umysłu, prawdopodobnie wrodzonej i mającej swoją biologiczną reprezentację w mózgu (zob.: neurony lustrzane) zdolności do przypisywania innym stanów umysłowych. Ślepota umysłu powoduje:

• trudności w braniu pod uwagę oraz szybkim rozumieniu tego że inni myślą – "myślę, że ty myślisz", "myślę, że on myśli"
• trudności w rozumieniu, że inni nie wiedzą co ja myślę "skoro ja tak myślę, to wszyscy myślą to samo"
• trudności w dostrzeganiu uczuć i pragnień innych osób
• trudności w tworzeniu umysłowych reprezentacji osób, przedmiotów, zdarzeń

Tym samym aspergerowcy nie posiadają lub mają silnie zaburzoną empatię, co rzutuje na umiejętność niewerbalnego komunikowania się, widzenia podtekstów kierowanych do nich przez innych, jak też sami nie potrafią niewerbalnie okazywać innym swoich emocji, lub ten przekaz jest zafałszowany (tzn. osoba "zdrowa" odczytuje jakiś podtekst, którego osoba z ZA nie ma na myśli).

Inaczej mówiąc, ślepota umysłu to niemożność zauważenia i zrozumienia tego, czego dana osoba nie mówi wprost, brak umiejętności czytania pomiędzy wierszami. Z tego powodu częstą trudnością dla takiego człowieka jest nawiązanie lub utrzymanie przyjaźni z powodu braku zrozumienia tych drobnych aspektów życia społecznego opisujących, jak to zrobić. Normalnie uczymy się tych reguł od wczesnego dzieciństwa, jednak człowiek z zespołem nie potrafi się tego nauczyć, ponieważ jest właśnie "ślepy" na te sprawy.

Dodatkowo wielu ludzi z zespołem ma poważne problemy z ekspresją własnych uczuć i emocji w taki niewerbalny sposób, w jaki robią to zwykli ludzie i jaki jest przyjęty za normę. Tacy ludzie mają emocje równie silne jak wszyscy inni, lecz sytuacje, które generują odpowiedź emocjonalną, są u nich inne. Dlatego osoby z tym zespołem oceniane bywają jako pozbawione emocji lub uczuć wyższych; często przypadkowe osoby mogą widzieć w nich psychopatów. Występują też problemy z kontaktem wzrokowym, osoba taka może albo go unikać, albo wpatrywać się w twarz rozmówcy lub wykonywać inne nienaturalne ruchy, które rozpraszają drugą osobę podczas rozmowy. Tego rodzaju gesty mogą być nieadekwatne do sytuacji lub wręcz całkowicie wyolbrzymione.

Problemy zazwyczaj pojawiają się w wypadku zwykłej nieoficjalnej rozmowy. Człowiek taki nie umie często w ogóle się odezwać ani "zachować" w sytuacji nieformalnej rozmowy "o niczym", ma problemy z szybkim zrozumieniem metafor interpretując je czasami dosłownie. Natomiast względnie nie sprawia mu problemów wysłowienie się przed grupą ludzi (zwłaszcza jeśli nie są całkowicie obcy) i specjalistyczna rozmowa na temat leżący w kręgu ich zainteresowań. Chociaż i tu mogą być wyjątki i zdarzają się ludzie całkowicie nieśmiali, którzy mają trudności w nawet najbardziej podstawowych kontaktach z innymi.

Jednak w ogólnym rozrachunku osoby z ZA zdają sobie sprawę ze swojej odmienności, są wyjątkowo komunikatywne (jeśli brać pod uwagę zaburzenia mowy jakie występują w innych diagnozach spektrum autyzmu) i pomimo trudności jakie im to sprawia chcą nawiązywać kontakty. Stoi to w kontraście np. do autyzmu wysokofunkcjonującego, gdzie osoby bardziej dystansują się od świata, żyją z dala od innych i tak naprawdę nie potrafią dostrzec jak bardzo różnią się od zwykłych ludzi.

Poza tym takie osoby zawsze lepiej komunikują się za pomocą języka pisanego (wszelkiego typu internetowe sposoby komunikacji). Rozmowa przez telefon, czyli sytuacja, kiedy nie widać rozmówcy, może być równie trudna, jak rozmowa bezpośrednia.

Problemy te mogą zostać przezwyciężone, ale nie na drodze normalnego rozwoju, tylko silnego własnego wkładu intelektualnego. Powoduje to opóźnienia w nabywaniu tych funkcji i tym samym upośledzony rozwój społeczny.

[edytuj] Specyficzne zainteresowania

Ludzie ci mają często specyficzne, wąskie oraz bardzo wciągające, a nieraz ekscentryczne i obsesyjne zainteresowania, jednocześnie wykazując brak należytego zainteresowania innymi sprawami z ich otoczenia (zwłaszcza społecznego). Jako dzieci często potrafią zapamiętywać sporą ilość wiadomości z interesującej je dziedziny, do tego stopnia, że mogą sprawiać wrażenie "małych profesorów", jak określił ich Hans Asperger, z wiekiem w miarę wzrostu możliwości intelektualnych wiedza ta jest poszerzana nie na podstawie zwykłego zapamiętywania, lecz normalnego rozumienia tematu.

Jednak zainteresowania te opierają się często o kolekcjonowanie, układanie rzeczy, zbieranie wiadomości na określony temat w taki sposób, że stanowią one całość, kolekcję, gdzie istnieje prosty system wyboru i układania tych informacji, jakiekolwiek luki w wiadomościach powodują, że osoba taka porzuca daną czynność lub zaczyna odczuwać opór psychiczny przed dalszym jej wykonywaniem, np. dziecko nie chce się dalej bawić klockami lub wręcz niszczy budowlę z klocków której przed chwilą poświęcało całą uwagę, jeśli nie znajdzie odpowiedniego elementu potrzebnego do jej zakończenia. Występuje opór przed improwizowaniem, silna potrzeba dokończenia w ustalony sposób raz zaczętej czynności niezależnie od czasu jaki ma to zająć, nadmierna dbałość o nieistotne szczegóły i ważniejszy jest sposób dotarcia do celu niż czas dotarcia oraz sam cel. Poza tym zainteresowania te (lub w przypadku dziecka zabawa) nigdy nie są nakierowane na interakcję z drugą osobą, wykonywane są w samotności.

W rzadkich przypadkach skłonności te mogą pomagać np. w znalezieniu pracy związanej z tematem (często w dziedzinach technicznych / informatycznych / IT), lecz często skutek jest odwrotny, gdyż obsesyjne zajmowanie się jednym tematem związane jest zazwyczaj z zaniedbaniami w innych, co nie służy rozwojowi intelektualnemu.

Bardzo często zainteresowania takie obracają się obecnie wokół komputerów do tego stopnia, że zespół Aspergera nazywany jest w krajach zachodnich "geek syndrome", czyli chorobą maniaków komputerowych. Spowodowane jest to tym, że komputery zostały stworzone z myślą o składowaniu i przetwarzaniu informacji, co jest ulubionym zajęciem ludzi z tym zespołem.^[2]

W czasach kiedy nie było komputerów, popularne było zainteresowanie koleją i pociągami, w różnych postaciach, od kolejek do zabawy po prawdziwe pociągi, sterowanie (zawiadywanie) ruchem, rozkłady jazdy itp., a także innymi formami komunikacji publicznej np. autobusami, tramwajami.

[edytuj] Trudności w myśleniu i akceptowaniu zmian

Ludzie tacy najlepiej się czują, żyjąc w uporządkowanym otoczeniu z ustalonymi schematami. Próba zmiany tego stanu rzeczy wywołuje zwykle silną frustrację i może w skrajnych przypadkach prowadzić nawet do zachowań agresywnych.

Występują też problemy w ocenie stopnia ważności wykonywanych czynności oraz w ocenie czasu potrzebnego na wykonanie danej czynności, zbytnie koncentrowanie się na jednej czynności i niemożność zmiany obiektu koncentracji (nieelastyczność). Ponadto ludzie ci odczuwają silną potrzebę skończenia raz rozpoczętego zadania, próba przerwania czynności objawia się silnym stresem i próbami uzasadniania "na siłę" powodu wykonywania tej czynności. Człowiek pochłonięty taką obsesyjną czynnością systematycznie zaniedbuje inne, np. płacenie rachunków lub nawet higienę osobistą.

[edytuj] Problemy z mową i językiem

Problemy z rozumieniem mowy, sarkazmu, ironii, literalne rozumienie metafor są częstym problemem utrudniającym socjalizację. Ludzie cierpiący na zespół Aspergera często się odzywają niestosownie do sytuacji, np. 5-letnie dziecko może, mówiąc o swoich zainteresowaniach, mówić językiem wyjętym jakby wprost z podręcznika akademickiego, nie zważając często na to, czy osoby słuchające są tym zainteresowane. Problemem jest też dosłowne rozumienie języka – kłopoty z tym związane mają głównie dzieci, ale zdarza się to także u dorosłych. Problemem może być też nieadekwatne lub zbyt literalne używanie konkretnych słów.

Przykłady zaburzeń języka u osób z ZA:

• język metaforyczny
• mowa "barokowa", przekoloryzowana
• w dzieciństwie równie często co u autystów problemy z zaimkami (choć w mniejszym nasileniu i raczej zdarza się, że dziecko myli jedną parę zaimków, a resztę stosuje prawidłowo)
• trudności w dopasowaniu formy wypowiedzi do kontekstu (dzieci z ZA często nie rozumieją, że do dorosłych zwracamy się nieco inaczej niż do innych dzieci)
• stosowanie tzw. kalek słownych
• trudności w rozumieniu żartów, przenośni, mowa nadmiernie konkretna
• trudności w stosowaniu mowy potocznej, idiomatycznej
• przywiązanie do niektórych słów, nadużywanie ich
• zaburzenia prozodii (nagminne!)
• agramatyzmy (zdarzają się w dzieciństwie)
• inne niespecyficzne zaburzenia mowy (częste w całej populacji osób z ZA: mowa niedbała – za szybka, połykanie głosek, zaburzenia artykulacji, jąkanie itd.)

Problemy te mają tendencje do pojawiania się u osób bardziej zaburzonych oraz do zanikania wraz z wiekiem, aczkolwiek niektóre pojedyncze mogą się ostać (np. jąkanie).

[edytuj] Zaburzenia sensoryczne

Objawiają się w postaci zbyt wysokiej lub niskiej wrażliwości oraz nieadekwatnej reakcji na niektóre bodźce zmysłowe jak światło, dźwięk, dotyk, temperatura otoczenia. Może być to niebezpieczne zwłaszcza w przypadku dzieci z ZA, które nie skarżą się na ból ani zimno.

Częstym problemem jest strach przed głośnymi dźwiękami oraz pracą z hałaśliwymi urządzeniami. Problemem może okazać się praca z elektronarzędziami (np. wiertarką), głośnym odkurzaczem lub pralką. Przy używaniu niektórych tego rodzaju urządzeń może występować zagrożenie urazem, gdyż osoba taka nie potrafi się poprawnie skupić na wykonywanej czynności.

Tego typu nadwrażliwość może też dotyczyć innych zmysłów, np. problemem może być bosy spacer po trawie, woda lub pot na skórze po wysiłku oraz inne wrażenia, które wydają się albo wyolbrzymione, albo skrajnie nieprzyjemne. Możliwe jest też znacznie silniejsze odczuwanie bólu w przypadku zabiegów medycznych (np. borowanie, wkłuwanie igły), które inni ludzie znoszą dużo lepiej.

[edytuj] Zaburzona koordynacja ruchowa

Oprócz deficytów społecznych ludzie tacy często mają także zaburzenia motoryczne. Objawia się to zazwyczaj jako niezdarność fizyczna, także manualna. Dzieci stawiają sztywne, niezręczne kroki, ucierpieć może również zdolność szybkiego pisania oraz umiejętność rysowania.

Objawy te widać np. przy wykonywaniu skomplikowanych ćwiczeń wymagających dobrego poczucia równowagi, zwłaszcza takich, gdzie w grę wchodzą rozmaite przewroty, stanie na rękach, gdzie w pewnym momencie wymagane jest, aby przez pewien czas ciało znajdowało się w położeniu odwrotnym. Powoduje to silną dezorientację i w konsekwencji strach dzieci przed wykonywaniem tych ćwiczeń.

Badania wykazują że objawy te nie są pochodzenia psychicznego, lecz w grę wchodzą tu raczej rzeczywiste zmiany anatomiczne w móżdżku. W konsekwencji objawy te utrzymują się w wieku dorosłym.^[3]

Do tego mogą jeszcze dojść trudności w fizycznym naśladowaniu innych ludzi.

[edytuj] Problemy współwystępujące

W zespole Aspergera mogą występować objawy z innych zaburzeń takich jak:

• ADHD/ADD (nawet do 60% osób może mieć zaburzenia typowe dla ADHD, szczególnie w dzieciństwie). Często spotyka się nieprawidłową diagnozę ADHD przy pełno objawowym Zespole Aspergera.
• dyspraksja
• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
• kompulsje (natręctwa)

oraz problemy z mową.

Wiele z objawów jest wtórna do zespołu, mogą być one przyczyną błędnych diagnoz. Do najczęściej występujących wtórnych zaburzeń wynikających z braku terapii w Zespole Aspergera należą:

• cierpienie somatyczne
• chroniczna bezsenność
• ciężka depresja
• zaburzenia lękowe, fobie

[edytuj] Przyczyny

Prawdopodobnie, podobnie jak we wszystkich zaburzeniach spektrum autyzmu u podłoża ZA leżą defekty neurologiczne o szczegółowo nieznanej etiologii. Do najczęściej wymienianych, potencjalnych przyczyn ich powstawania należą:

• defekty genetyczne (bliżej nieznane)
• zaburzenia metaboliczne, przede wszystkim nietolerancja glutenu i kazeiny
• zespół przepuszczalnego jelita, często spowodowany intoksykacją drożdżakami
• urazy okołoporodowe
• szczepienia w okresie niemowlęcym
• powazne infekcje i intensywne antybiotykoterapie w okresie niemowlęcym
• alergie i osłabiona sprawność immunologiczna
• obniżona zdolność do detoksykacji

[edytuj] Diagnoza różnicowa

Przyjmowane coraz szerzej standardy w zakresie diagnostyki całościowych zaburzeń rozwoju mówią, że diagnoza taka powinna być prowadzona przez interdyscyplinarny zespół złożony między innymi z lekarza psychiatry, psychologa i pedagoga specjalnego. Wskazana jest także obecność logopedy. Przed przeprowadzeniem diagnozy pacjent powinien przejść szereg badań specjalistycznych, pomocnych w diagnostyce różnicowej. Specjaliści pracujący w zespole powinni posiadać przygotowanie w zakresie rozpoznawania całościowych zaburzeń rozwoju do czego nie wystarczą standardowe studia w zakresie wymienionych specjalizacji. Należy podkreślić, że diagnoza stawiana przez jednego specjalistę może być obciążona błędem bowiem całościowe zaburzenia rozwoju są grupą niezwykle skomplikowaną objawowo i łatwo o pomyłkę, która czasem może być dramatyczna w skutkach.

W procesie diagnozy dorosłych z podejrzeniem ZA należy wykazać występowanie objawów w dzieciństwie. Występowanie objawów lub ich (szczególnie nagłe) pojawienie się w okresie dojrzewania lub później w dorosłości zwłaszcza po okresie względnie normalnego funkcjonowanie może sugerować całkowicie inną diagnozę, np.: depresję, zaburzenia nerwicowe, lub wreszcie schizofrenię – objawy negatywne w tej chorobie mogą przypominać zaburzenia z grupy autyzmu i właśnie czas ich powstania jest tu głównym kryterium.

[edytuj] autyzm dziecięcy

Głównymi kryteriami różnicującymi ZA od autyzmu głębokiego (dziecięcego), których występowanie przesądza o diagnozie są:

• brak opóźnienia rozwoju mowy i innych istotnych jej zaburzeń uniemożliwiających logiczną komunikację

• prawidłowy rozwój poznawczy

Oznacza to, ze nie można diagnozować ZA u osób z niepełnosprawnością intelektualną, opóźnionym rozwojem mowy i istotnymi jej zaburzeniami – takimi jak echolalia, odwracanie zaimków, niezdolność opanowania podstawowych struktur gramatycznych.

[edytuj] schizofrenia

Ważny jest brak wytwórczych objawów, takich jak omamy i urojenia, które wskazują na schizofrenię, a nie zespół Aspergera.

Są jednak badania, które pokazują, że niektóre rodzaje urojeń mogą występować w związku z zespołem Aspergera, przede wszystkim chodzi tu o urojenia wielkościowe oraz prześladowcze. Jednak mechanizm ich powstawania jest słabo poznany i wydaje się być inny niż w przypadku schizofrenii. Urojenia te, jeśli w ogóle występują, są zazwyczaj dużo słabsze niż w schizofrenii i czasami wręcz niedostrzegalne dla otoczenia.^[4]

[edytuj] Zespół Aspergera a pojęcie choroby

Wraz ze wzrostem liczby zdiagnozowanych przypadków Zespołu Aspergera, obraz zaburzenia ciągle się zmienia. Kiedyś uznawane było za chorobę. Dziś analizuje się korzyści i straty, wynikające z Zespołu Aspergera, ponieważ istnieje wielu dorosłych zdiagnozowanych w kierunku ZA lub autyzmu, którzy osiągają wybitne sukcesy w różnych dziedzinach, być może jako bezpośredni rezultat daru intelektualnego oraz ponadprzeciętnego skupienia i motywacji, które wynikają z syndromu.

[edytuj] Zespół Aspergera u znanych osób

Ostatnio wielu uczonych (przede wszystkim Simon Baron-Cohen czy Ioan James) rozpoczęło spekulacje na temat występowania Zespołu Aspergera u wybitnych uczonych przeszłości, o czym świadczyć miałyby ich zachowania: obsesyjne zainteresowanie jedną i ściśle określoną dziedziną wiedzy, problemy w relacjach z ludźmi. Rozdział zawiera szczegółowe studium przypadku filozofa Ludwiga Wittgensteina, prowadzące do wniosku, że spełnia on kryteria Zespołu Aspergera. Jednak swoista diagnoza pośmiertna budzi kontrowersje, zwłaszcza w przypadku zaburzenia, którego diagnostyka jest trudna nawet u osób żywych. Tematowi temu poświęcony został także cały rozdział w książce Gillberga.

Argumenty dla przypuszczalnego autyzmu niezwykłych ludzi zmieniają się w zależności od osoby poddanej analizie. Niektórzy sądzą, że Albert Einstein (jedna z najczęściej wymienianych osób, które prawdopodobnie były autystyczne) wykazywał następujące cechy ze spektrum zespołu Aspergera:

• znaczne opóźnienie mowy (ten objaw jest problematyczny, bo wskazuje raczej na autyzm)
• odizolowanie od rówieśników w dzieciństwie
• gwałtowne i nieoczekiwane zmiany nastrojów
• wielokrotne powtarzanie zdań, które uważał za słuszne
• oczekiwanie od partnerek (żon) zachowania rodzicielskiego, kiedy sam był już dorosły (główna przyczyna uznania go za stereotyp człowieka autystycznego).

Izaak Newton z kolei jąkał się i był epileptykiem. Wiele z tych historycznych przypuszczalnych przypadków zespołu Aspergera mogło być przypadkami bardzo łagodnymi, natomiast sceptycy uważają, że osoby te mogły przejawiać cechy autystyczne niewystarczające do zaklasyfikowania i orzeczenia diagnozy spektrum autystycznego. Ostatecznie krytycy takiej historycznej diagnozy twierdzą, że nie ma możliwości zdiagnozowania przypadku pośmiertnie, więc nie można powiedzieć niczego jednoznacznego na temat zaburzenia typu zespołu Aspergera w kontekście postaci historycznych.

Takie spekulacje mogą być jedynie próbą skonstruowania modelu człowieka autystycznego w celu pokazania, jak bardzo mogą oni być przydatni społeczeństwu. Walczący o prawa ludzi autystycznych często używają tego argumentu, by pokazać ile społeczeństwo może stracić na tym, że odrzuci ludzi autystycznych i nie podejmie wysiłków, żeby im pomóc. Są jednak oponenci tego stanowiska, którzy uważają, że człowiek ze spektrum autyzmu potrafi sam udowodnić swoją wartość, bez potrzeby leczenia i bez względu na to, czy Einstein był autystyczny czy nie.

Inne osoby w stosunku do których krążą informacje jakoby mieli ZA to:

• rezyser Steven Spielberg ^[5] (przypuszczenia niepotwierdzone przez niego samego),
• wybitny ekonomista, Laureat Nagrody Nobla Vernon Smith,
• aktor Dan Aykroyd,
• brytyjski wokalista i kompozytor Gary Numan,
• wokalista The Vines Craig Nicholls,
• twórca BitTorrent Bram Cohen ^[6],
• współtwórca i propagator idei wolnego oprogramowania Richard Stallman ^[7],
• David Byrne, wokalista Talking Heads ^[8]

[edytuj] Dalsze informacje

[edytuj] Kultura popularna – filmy i książki

UWAGA! Są to publikacje, w których temat może być potraktowany luźno, a nawet błędnie przez autorów.

• "Świry, dziwadła i Zespół Aspergera" Jackson Luke (ISBN 83-88839-62-4) – nienaukowa praca napisana przez 13-latka z zespołem Aspergera.
• "Dziwny przypadek psa nocną porą" (The Curious Incident of the Dog in the Night-time) aut.: Haddon Mark, ISBN 83-7311-949-3 – narratorem jest 15-letni chłopak przypuszczalnie z ZA. Książka może być "znakomitym wstępem do dyskusji na temat postaw życiowych i systemu wartości w oparciu o nonkonformizm, wierność zasadom i normom moralnym osób z ZA". Na podstawie książki powstał spektakl teatralny pt. "Gdzie jest pies pogrzebany?".
• "Zaklęte serca" (Mozart and the Whale), 2005, reż. Petter Naess, scen. Ronald Bass – jest to dramat/komedia romantyczna oparta na historii Jerry'ego Newporta i Mary Meinel, opowiadająca o romansie dwojga ludzi z zespołem Aspergera. Linki: Filmweb.pl, IMDB, oficjalna.
• "Rain Man" (1988) reż. Barry Levinson; scen. Barry Morrow, Ronald Bass – dramat często kojarzony z ZA, jednak wbrew wielu opisom, główny bohater ma autyzm dziecięcy, jest jednak też tzw. sawantem, czyli osobą obdarzoną szczególną, bardzo rozwinięta umiejętnością (w tym wypadku zdolność do "genialnego" liczenia). Sawantyzm też występuje w ZA, jednak jego stopień nasilenia tzn. "zawężenie" i nasilenie zainteresowań z jednoczesnym upośledzeniem umiejętności związanych z innymi dziedzinami życia.
• "Żądza krwi" (serial TV, od 2002) – zachowanie głównego bohatera (Tony Hill) sugeruje ZA

[edytuj] Bibliografia naukowa

• "Autyzm i zespół Aspergera" red. Uta Frith (ISBN 83-200-3093-5) – jedna z najnowszych publikacji na ten temat wydana w 2005 r. Książka daje zwarty obraz zespołu Aspergera jako odrębnego wariantu autyzmu. Czołowi eksperci omawiają diagnostyczne kryteria zespołu Aspergera, ilustrując swe poglądy opisami przypadków. W publikacji tej znaleźć można obszerną charakterystykę zespołu, jego kliniczne i neurobiologiczne aspekty oraz zagadnienia związane z zespołem Aspergera w wieku dorosłym. Uzupełnieniem badań klinicznych jest analiza twórczości literackiej osób z tym zespołem, stanowiąca punkt wyjścia do przedstawienia nowych propozycji teoretycznych.

• "Zespół Aspergera. Poradnik dla rodziców i profesjonalistów." (ang. org. "Asperger's syndrome. A guide for parents and professionals."), autor: Tony Attwood. ISBN 83-7298-991-5. "Aby osiągnąć sukces w pracy z tymi ludźmi, rodziny i specjaliści muszą zrozumieć ich punkt widzenia. Tony Attwod dokonuje bardzo ważnej i twórczej analizy świata osób z zespołem Aspergera i na tym polega siła przekazu książki". – z przedmowy Lorny Wing.

[edytuj] Linki zewnętrzne

Większość informacji które są w polskim Internecie sugeruje często, że to zaburzenie dotyczy jedynie małych dzieci, sporo przydatnych linków zewnętrznych znajduje się w angielskojęzycznej edycji wikipedii.

Z tego też powodu niektóre odnośniki w artykule i znaczna większość w dyskusji są w języku angielskim.

[edytuj] polskojęzyczne

• notka w Logopedia.pl – krótki tekst, ale podaje parę ważnych informacji nieobecnych na większości innych polskojęzycznych stron
• Kryteria diagnostyczne zespołu Aspergera w/g DSM-IV
• Test AQ – (Autism-Spectrum Quotient) – zestaw 50 pytań opracowanych przez psychologa Simon Baron-Cohen wraz z grupą specjalistów z Centrum Badań nad Autyzmem w Cambridge (Cambridge's Autism Research Centre).
• Charakterystyka zespołu Aspergera na tle innych zaburzeń autystycznego spektrum aut.: Renata Stefańska-Klar
• Inny Świat – sporo ciekawych informacji tłumaczonych z zagranicznych stron w sekcji "Artykuły", jednak wiele z nich dotyczy jedynie małych dzieci.
• kilka tekstów o problemie na Akson.org
• "Nie-Grzeczne Dzieci" Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera – strona Stowarzyszenia
• Fundacja Synapsis – organizacja pomagająca osobom z autyzmem (włączając w to ZA).
• "Rozpoznanie i pomoc dziecku z zespołem Aspergera" cz.1, aut.: Renata Stefańska-Klar
• Dziecko z zespołem Aspergera i jego rodzina aut.: Dominika Chojnacka
• Niepełnosprytni – Krystyna Grażyńska, Polityka 51/2004 (2484) – "Jedną z odmian autyzmu jest Zespół Aspergera (ZA). Ludzie nim dotknięci są do bólu uczciwi, prawdomówni, dosłowni. I bardzo samotni. Wegetują na rentach, co jest nie tylko nieszczęściem dla nich, ale też zupełnie niepotrzebnym obciążeniem budżetu państwa."

[edytuj] fora dyskusyjne

• http://autyzm.info/forum/ – wielotematyczne forum dyskusyjne związane ze spektrum autystycznym.
• http://www.asperger.fora.pl Forum dla dorosłych z zespołem Aspergera lub autyzmem.
• Forum Inny Świat – dla rodziców dzieci z Zespołem Aspergera i z pogranicza Autyzmu.
• Strona Dzieci – serwis poruszający temat zaburzeń autystycznych u dzieci, w tym z.A., rozbudowane forum.

[edytuj] po angielsku

• Autism misdiagnosis 'ruined a life' – przypadek 30 latka niesłusznie leczonego przez okres prawie 20 lat silnymi lekami psychotropowymi, do czasu kiedy okazało się że ma on zespół Aspergera, artykuł zwraca uwagę na problemy związane z diagnozą ZA u dorosłych.
• Diagnosis brought 25 years of pain - podobny jak powyżej przypadek kobiety mylnie zdiagnozowanej.
• AS Grows Up; Recognizing Adults in Today's Challenging World – bardzo dobry artykuł opisujący nie tylko problemy dorosłych, ale także problemy jakie występują kiedy jedno lub oboje rodziców mają ZA. Także sporo poświecone agresji i przemocy w ZA, coś o czym nie mówi się na polskich stronach. Cała wersja jest dostępna do pobrania w pliku PDF.
• Asperger syndrome: a clinical account by Lorna Wing.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ The epidemiology of Asperger syndrome. A total population study.
2. ↑ The Geek Syndrome – mag. "Wired", grudzień 2001.
3. ↑ Behavioural aspects of cerebellar function in adults with Asperger syndrome.
4. ↑ An experimental investigation of the phenomenology of delusional beliefs in people with Asperger syndrome.
5. ↑ [http://www.tiscali.co.uk/entertainment/film/biographies/steven_spielberg_biog.html Steven Spielberg Biography
6. ↑ Interview with Cohen about Asperger Syndrome
7. ↑ http://stallman.helion.pl/ch03.html
8. ↑ http://www.bbc.co.uk/music/artist/9fw6/ - cytat: "Singer David Byrne was born in Dumbarton, Scotland and was recently diagnosed with Asperger’s syndrome."