Tri Regni dâ Corea
Di Wikipedia, l'enciclopedìa lìbbira.
Li Tri Regni dâ Corea foru chiddi di Goguryeo, Baekje e Silla, chi accuparu la pinnisula curiana e la Manchuria, fra lu primu seculu a.C. e lu sèttimu seculu d.C. Autri regni cchiù nichi e stati tribali esisteru prima e duranti lu periodu dî tri regni, cioè Gya, Dongye, Okjeo, Buyeo, Usan, Tamna, ecc.
Lu periodu accuminzau tradizionalmenti ntô 57 a.C., quannu lu regnu Saro (poi Silla) nnô sud-est dâ pinnisula ottinni l'atonumia dâ (dinastia Han), dû mperu cinisi. Goguryeo ô nord e ô sud dû ciumi Yalu (ciumi Amnok nnâ lingua curiana) pigghiaru la nnipinnenza dî cinisi ntô 37 a.C. Ntô 18 a.C, dui principi di Goguryeo lassaru dâ lotta p’essiri lu succissora e stabbileru Beaekje nnô sud-ovest dâ pinnisula (oggi Seoul), di cui lu capitali fu Ungjin (oggi Gongju o Chongju) e poi Sabi (oggi Puyo) nnô sud-ovest di Seoul. Lu regnu Gaya fu siparatu di Beakje ntô primo seculu d.C.
La fini dâ dinastia di Han, ô principiu dû terzu seculu, lassò li tri regni a svilupparisi cuntinuamenti senza ustaculu. Tutti i tri regni avevanu la stissa cultura. Lu Confucianismu si diffunniu nni l'auta sucietà dâ Corea a cuminciari dû primu seculu a.C. Doppu fu cumpletamenti sustituitu cû Buddismu.
Goguryeo, lu cchiù grannni dî tri, appi dui capitali alternativi. Nangnang (oggi Pyongyang) e Kungae supra lu ciumi Yalu. Ô principiu lu statu ca era ê cunfini dâ Cina, cunquistau a picca a picca li granni tirritori dâ Manchuria, e nfini assicutò li cinisi fora di Nangnang ntô 313. La nfluenza culturali dî cinisi rimasi finu ca lu Buddismu fu aduttatu comu la riligiuni ufficiali, ntô 372.
Ntô quàrtu seculu Baekje fu veru prospira e duminava quasi metà dâ pinnisula, la parti miridiunali.
Canciannu u nomu di Silla ntô 503, sapemu ca lu regnu di Silla assurbiu lu regnu nteru di Kaya o Gaya supra li sò cunfini ntâ prima metà dû quartu seculu. La capitali di Silla era Seorabeol (oggi Gyeongju). Lu Buddismu si trasfurmò comu riliggioni ufficiali ntô 528.
Alliata câ Cina la dinastia Tang, Silla cunquistau Goguryeo ntô 668, doppu aviri già cunquistatu Baekje ntô 660, ntroducennu accussi lu periodu unificatu di Silla e mittennu cumplitamenti fini ê tri regni.
Lu nomu Samguk, o Tri Regni vinni usatu ntê tituli coreani dî testi classici Samguk Sagi e Samguk Yusa.
