Yslands
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Yslands is 'n Noord-Germaanse of Skandinawiese taal met ongeveer 300 000 sprekers. Dit is die amptelike taal van Ysland.
Yslands behoort saam met Faroëes tot die westelike of eiland-Skandinawiese tale. Dit is nie sonder meer te verstane vir sprekers van die Skandinawiese tale van die vasteland: Noors, Sweeds en Deens nie.
Yslands word gesskryf met die Latynse alfabet, waartoe verskillende tekens toegevoeg is: Á/á, É/é, Í/í, Ó/ó, Ú/ú, Ý/ý, Ð/ð (edh), Þ/þ (thorn), Ö/ö en Æ/æ. Die letters c, q, w en z word nie gebruik nie.
Die spesiale letter thorn (þ) gee die klank weer wat mens ook teekom as die th in die Engelse think, en edh (ð) is die stemhebbende variant daarvan (soos die th in die Engelse that).
Ysland word tussen 800 en 1000 bevolk vanuit Wes-Noorweë. Yslands is dus eintlik Oudnoors. In Noorweë het daar soos in die res van die Germaanse taalgebied, in die eeue daarna allerlei taalveranderings plaas gevind, maar op die afgeleë Ysland gebeur dit nie en bly die woordeskat en die verbuigingstelsel grootliks onveranderd. Die uitspraak het wel erg verander. Yslands besit 'n aantal foneme wat selde in ander Europese tale, voorkom, byvoorbeeld stemlose l, n, m en r.
In Yslands is die ou Skandinawiese verbuigingstelsel dus nog heeltemaal ongeskonde. Alle selfstandige naamwoorde, byvoeglike naamwoorde, lidwoorde, aanwysende voornaamwoorde, besittelike voornaamwoorde en eiename word verbuig in vier naamvalle, wat vir al drie woordgegeslagte aparte vorme ken.
Ter illustrasie volg hier die verbuiging van die onreëlmatige manlike woord fjörður, 'fjord'.
| enkelvoud | meervoud | |
| nominatief | fjörður | firðir |
| genitief | fjarðar | firði |
| datief | firði | fjörðum |
| akkusatief | fjörð | fjarða |
Die bepaalde lidwoord word net soos in die ander Skandinawiese tale agteraan die selfstandige naamwoord geplak (aangehegte lidwoord), waardeur mens vorms kan kry soos fjarðarins 'van die fjord', fjörðunum 'aan die fjorden'.
'n Opvallend kenmerk van Yslands is die sterk purisme, wat 'n groot invloed op die ontwikkeling van die taal gehad het. Waar baie die ander Germaanse tale soos Engels en Nederlands oorspoel is met leenwoorde uit Frans en Latyn, en die vasteland-Skandinawiese tale bowendien met leenwoorden uit die Nederduitse tale, het mense in Ysland steeds probeer om vir die benaming van nuwe begrippe uit die bron van erfwoorde te put. Yslands is 'n ryk taal, vanwee die vele eeue sageliteratuur. Daardeur kan mens dikwels vergete woorde uit die verlede neem om nuwe begrippe aan te dui. So word 'telefoon' sími, na 'n ou woord vir 'draad', en 'skerm' (televisieskerm, rekenaarskerm) skjar, na 'n ou woord vir 'venster'. 'n Uiterste vorm van taalsuiwering is terug te vind in die Hoogyslands.
 |
Vir woordeboekinligting, sien die bladsy Yslands op WikiWoordeboek |
| Indo-Europese tale: Germaanse tale | ||
|---|---|---|
| Noord-Germaanse tale: | ||
| Deens | Faroëes | Nynorsk en Bokmål (Noors) | Yslands | Sweeds | ||
| Wes-Germaanse tale: | ||
| Afrikaans | Duits | Engels | Fries | Jiddisj | Luxemburgs | Nederlands | Nedersaksies | Skots | ||
| Oos-Germaanse tale: | ||
| Boergondies | Goties | Vandaals | ||
