Latina alfabeto

From Wikipedia

Latina alfabeto bazala esas A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z.

Latina alfabeto ne suficas por omna lingui, e nova literi esas insertita diversa loki en bazal alfabeto. Nova litero-signi esas por exemplo Ç Å Ä Ö Ã Õ Ñ e Š, Ž. Omna skribita (literala) linguo havas literi en propra ordino.

Developo di Latinala literi komencas en Egiptiana hieroglifi. En anciena Egiptia on skribis texti kun imajo-signi (ideografio). Un signo povis demonstrar tota vorto e, dum finala tempo di anciena Egiptia, anke silabo e sono. Pose l’ imaji transformis en Sinaia formi qui esis modeli por Semida e Foinikiana literi en areo di Siria e Palestina. En Foinikia on uzis literi nur por konsonanto-soni. Grekiani recevis Foinikiana literi e kreis plusa literi por vokali. Samatempe direciono di lektado divenis de <–– a ––>, ed ula literi turnis 180˚, ula literi 90˚. Ek Greka literi developesis Kirila e Latina literi. Dum Romana ero on uzis nur mayuskuli (granda literi). Klasika alfabeto esis uzebla ye 3ma yar-cento aK

---

Latinala literi e lia origini:

[redaktar] A

< Greka alfa Α

< Foinikiana alef = Hebrea ‘bovulo’

< imajo pri bovulo-kapo

[redaktar] B

< Greka beta Β

< Foinikiana beth = Hebrea ‘domo’

< imajo pri domo-fundamento

[redaktar] C

< Romana C [g] ed [k] ma pronuncado [k] vinkis

< Greka gamma Γ

< Semida C [gimel] = nuntempa G [g]

< imajo pri kamelo-kapo e nuko

[redaktar] D

< Greka delta Δ

< Semida daleth ‘pordo’

< imajo pri pordo

[redaktar] E

< Greka epsilon Ε [e]

< Semida [h]

< imajo pri homulo (1)

[redaktar] F

< Romana [f]

< Greka digamma [v]

< Semida litero [vau]

< ?

[redaktar] G

< Romana [k], nova litero G [g]

< Greka gamma Γ (videz C)

[redaktar] H

< Romana [h]

< Greka eta Η longa vokalo [ii]

< Semida cheth [h]

< imajo pri homulo (2)

[redaktar] I

< Romana [i] ed [y]

< Greka iota Ι [i]

< Foinikiana yod [y]

< imajo pri manuo (1)

[redaktar] J

< Nova litero ye meza ero [y] (videz I)

[redaktar] K

< ye meza ero nove K

< Romana [k] desaparis ma on uzis C [k]

< Greka kappa Κ

< Semida kaph

< imajo pri manuo (2)

[redaktar] L

< Romana

< Greka lambda Λ

< Semida lamed

[redaktar] M

< Romana

< Greka mu Μ

< Semida mem ‘aquo’

< imajo pri aquo

[redaktar] N

< Romana

< Greka nu Ν

< Semida nun

< imajo pri serpento

[redaktar] O

< Romana

< Greka omikron Ο [o] (Komparez omega Ω [oo])

< Semida ‘ain

< imajo pri okulo

[redaktar] P

< Romana

< Greka pi Π

< Semida pe

< imajo pri boko

[redaktar] Q

< Romana [k] ma altralatere QU [kw]

< Greka koppa

< Semida kooph [k]

< imajo pri ligita kordo

[redaktar] R

< Romana

< Greka rho Ρ

< Semida resh ‘kapo’

< imajo pri homala kapo

[redaktar] S

< Romana

< Greka sigma Σ

< Semida shin ‘dento’ (forsan [sh])

< imajo pri monto-somito

[redaktar] T

< Romana

< Greka tau Τ

< Semida taw

[redaktar] U

< nova litero ye 16-esma yar-cento [u] (videz V)

[redaktar] V

< til 16ma yar-cento [v] ed [u] (videz U)

< Roma V [v] ed [u]

< Greka upsilon Υ

< Semida vau (quale F, V, Y)

[redaktar] W

(videz V)

nova litero, por exemplo, en Germaniana, Angliana, Nederlandana W e V, ma altralatere en Suediana, Finlandana W = V

[redaktar] X

< Romana [ks]

< Greka [ks]

< Semida samekh

[redaktar] Y

en Ido [y] (komparez J)

en Germaniana, Estoniana, Turkiana Ü [ü]

en Hispaniana [i]

< Romana: nur en Greka vorti

< Greka upsilon Υ (ne Φ)

< Semida vau (videz F, U, V)

[redaktar] Z

< Romana: ne uzesis ma pose kun Greka vorti ad usado

< Greka zeta Ζ

< Semida zayin

[redaktar] Ç

en Franciana, Portugalana, Kataluniana

[redaktar] Å

en Suediana, Norvegiana, Daniana, Finlandana [o]

[redaktar] Ä

en Estoniana, Finlandana, Germaniana, Slovakiana, Suediana

en Daniana, Norvegiana Æ

< AE

[redaktar] Ö

en Suediana, Finlandana, Germaniana, Hungariana, Estoniana

en Daniana, Norvegiana Ø

< OE

[redaktar] Ã

en Portugalana nazala [a]

[redaktar] Õ

en Portugalana nazala [o], en Estoniana dopa, meza e vasta vokalo

[redaktar] Ñ

en Hispaniana [ny]

[redaktar] Š

en Finlandana, Estoniana por Idala sh

[redaktar] Ž

en Finlandana, Estoniana por Idala j

---

Videz prizento pri developo ek imajo-signi a Foinikiana literi.
Videz prizento pri tota developo di Latinala literi.