Baden-Württemberg
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Bade-Württeberg« |
| Landesflagge | Landeswappe |
|---|---|
 |
 |
| (Details) | (Details) |
| Basisdate | |
| Staatsform: | demokratischer un sozialer Rächtsstaat |
| Hauptstadt: | Schduegert |
| Fläche: | 35.751,65 km² (3.) |
| Iwohner: | 10.741.000 (3.) (30. November 2006) |
| Bevölkerigsdichti: | 300 Iwohner je km² (6.) |
| Läbenserwartig (Johre) | 77,4 (m) / 82,6 (w)(2002-04) |
| Burterati | 9,1 (uf 1000 Iw., 2003) |
| Sterbeziffer | 9,1 (uf 1000 Iw., 2003) |
| BIP: | 29840 € pro Iwohner (2004) |
| BIP: | 319 Mrd. € gsamt (2004) |
| Arbetslosequote: | 6,2% (Durchschn. 2004) |
| Arbetslosi | 346.000 (31.12.2004) |
| Schulde gsamt: | 39,54 Mrd. € (2005) |
| ISO 3166-2: | DE-BW |
| Offizielli Website: | www.baden-wuerttemberg.de |
| Politik | |
| Ministerpräsident: | Günther Oettinger (CDU) |
| Regierendi Partaie: | CDU-FDP/DVP-Koalition |
| Sitzverdailig im Landdag (139 Sitze): |
CDU 69 SPD 38 FDP/DVP 15 B90/Grüeni 17 |
| ledschti Wahl: | 26. März 2006 |
| nächsti Wahl: | voruss. 2011 |
| Parlamentarischi Verträttig | |
| Stimme im Bundesroot: | 6 |
| Charte | |
 |
|
 |
Dialäkt: Schwäbisch |
Bade-Württeberg isch a Land en dr Bundesrepublik Deutschland. S grenzt an d' Bundesländr Rheinland-Pfalz, Hessa on Bayra on aunoh an d' Schwyzer Kantön Basel-Stadt, Basel-Landschaft, Aargau, Zürri, Schaffhausa, St. Gallä on Thurgau on an Frankreich, iiwer dâ Bodesee hets au no â kurzi Grenz zum eeschderrichische Bundesland Vorarlberg.. D'Hauptschdadt vo Bade-Würrteberg isch Schduagerd.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Gschichte
[ändere] Besatzongszoane noch em Zwoite Weltkriag
Bade-Württeberg isch ä Zsammeschluss vu drai einzilne Gebieat, wele vorem zwoite Wältkriag separat regiert wore send, nämlig Bade, Württeberg un Hohezollre. De Hohezollrische Lande send an Doil von Preussa gwä ond dia zwoi andre waret selbstendige Lender. Noach selam Wältkriag ischs Gebieat von dene drui Länder no zwischa Franzosa ond Ami uffdailt worra. D'Ami hend sich selle Landkrois gschnappt, wo d'Autobaah zwischen Karlsruh, Schduegert ond Ulm durchfiehrt, on elles nerdlich devo, also dea nerdliche Doil vo Bade on vo Wirtteberg. Do draus hen se s'Laahd Wirtteberg-Bade gmacht, mit zwoi Landesbezirk, nemlich Bade ond Wirtteberg, ond d'Hauptschdadt war Schduagert. Dea siadliche Doil hen d'Franzose bsetzt. Dia hent aus sellem preissischa Hoahzollern ond dem siedlicha Stick Wirtteberg es Laahd Wirtteberg-Hoahzollern bildat ond Regierong en Tuibinga schaffe lasse. De Franzose ihren Doil von Bade, nemlich dess was se vom Elsaas aus überm Rhai liage sähet, also elles siadlich vom Kreis Karlsruh, isch von Friburg aus verwaltet worra. D'Franzose hen's Südbade nenne welle, aber selle Suidbadner hend gsagt, mir hoissed "Land Baden" ond spreche deen mir fir alle Badner, au fir dia em Norda onder Schduegerter Herrschaft.
[ändere] Dui Formierong vo ma nuia Bondesland
Also hot mir wiader drui Regieronge ghet em Suidwästa. Ond dia hen disgudiert iber d'Neuordnong vo ihra Region. In Friburg hent se zerscht s'Land Baden in de Vorkriagsgrenza wiedrherstella wella, bevor übr en Zemmaschluss zom Suidwäststaad gschwätz wurd, dia in Tuibinga on Schduegert hents uf ain Rutsch mache wella. Aber zerscht send alle dia drui Läandr 1949 an Doil vo der Bundesrebublik Daitschland worra. Ond ens Grondgsetz hent dia Bfürworter vom Zammaschluß glei a Sonderregel für di Griendung vo ma Suidwäststaat naischraiba lasse als Paragraf 118.
Dui Friburger Regierong hot kempft fir ihrn Wäg. Het opponiert gega den Paragraf em Grondgsetz, gega s'Gsetz wo dr Bundestag 1951 a Volksabstimmong greglat hoad ond gega d'Regel, dass die Nordbadner Stemma bei der Volksabschtimmung separat zehlt wära, wia au dia von Nordwirtteberg ond selle von Suidwirtteberg-Hoahzollern. Dobi sent se vo vielne en Nordbade ondrstitzt worra, obwohl me dort gfircht het, dass mr vo d amerikanischa Zon weg kommt un zur franzesischa Zon zugschlage wurd. Dr wichtigscht Nordbadner Stimm fir da Zsemmaschluss zom Suidwäststad war die vom friera badischa Ministerpräsident Heinrich Köhler, wo Mitglied en dr Schduegerter Regierong war, ond sich seid'em August 1948 fir de Suidwäststaad aigsetzt het.
[ändere] D'Volksabstemmong on d'Regierongsbildong
Ond no war am 9. Dezember 1951 dia Abschtemmong, wo drui vo viar Abschtemmongsbezirk fir da Suidwäststaat waret, bloß bi de Suidbadner sends mit 38% en dr Menderheit gsi (Nordbade 57%, de ibrige iber 90%). Abr andersrom zehlt, sin dort 62% dagega gsi un d'Friburger Regierong het erklärt, dess Nord- ond Suidbade zemma mit 52,2% dagega gstimmt häb; on dr Modus sei a boise Schduegerter Trickserei. Sell nei gegrindete Verfassungsgricht en Karlsruh hen se au gfrogt; aber dia henn mit 3:3 net joa ond net noi gsagt, ob es a Trickserei war.
So war dr Suidwäststaat beschlossene Sach, abr ainig waret sich dia Parteia no ned. Noa hat am 25. April 1952 dr Schwoab Reinhold Maier von dr FDP/DVP trickst. Er hoad gsaid, i han a Regierong zsemmabroacht, ond damit isch des Land gegründet, heute om 12:30 Uhr. Dia Suidbadner hen gschoalta wia d'Roarspatza, gholfa hoad's eana nix.
Dor Reinhold Maier ist 1953 abgsägt woarra on dr Gebhard Müller von dr CDU drah komme an d'Regierong. Aber der war au an Schwoab on dafir. Es het bloaß no an gscheide Nama braucht firs nei Laand. Den hend se lang gsuacht ond Vorschläg wia „Schwaben“, „Staufen“, „Rheinschwaben“ und „Alemannien“ diskutirt ond verworfa.
Mit em Bschluss vom November 1953 fir d'Verfassong vo Bade-Wirtteberg isch der Dobbelnama vorewicht worda. Ybr d'Landeshauptstatt hen se nix gschriiba en selra Vrfassong, drom hoad Schduagerd koan Vrfassongsrang.
[ändere] Bada-Abstimmong
D' ökonimsch Entwicklong hoad seidher a guate Richtong gnomma, wovo au dia Badner profidieard hen. Sellige hen nemlich 1970 nomoal abstimma derfe, desmoal alloi ohne dia Wirtteberger. Und 81,9% hen doamols fir da Verblaib bei Bade-Wirtteberg gstimmt.
[ändere] Verwaltungsreform 1973
Doanoch hoad d'Regierong die Landkrois ond d'Regierungsbezirk reformiert. Dronder ond driaber isch wiader gange, gstritte isch woare. Als Resuldad hen se 1973 älle schwäbische Landkrois em Schwarzwald , am jonga Neckar, on an dr Enz zu de badische Regierongspräsidie Friburg ond Karlsruh zugordnet. Dafir derfet dia en Tuibinga jetzt s'ganz nerdlich Bodenseeufer verwalte. Ond dia en Schduagert hen droba am Main sella nerdlichste Zipfel vo Badisch Sibirie dezua kriagt zom verwalte. Uff dr Baar hen sich sogar draut, die boide Städt Villinga on Schwenninga zom Vereiniga zom zwinga. Damit se mitander plana kenne, mit oam oainziga OB und oam Gmeindrat.
| Sälle Artikel oder Abschnitt brucht e Yberarbeitig un sott dorum durgluegt werre. Des cha de sprochliche Stil, s Format vum Artikel, oder de Inhalt beträffe. Nächers isch in dr Regel uf dr Diskussionssite agee. Hilf bitte mit, die kritisierte Passasche z'verbessere un nimm druffabe die Markierig use. |
[ändere] Verwaltigsgliderig
|
Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe) |
Bade-Württeberg isch sit em 1. Jänner 1973 ideilt in 4 Regierigsbezirke, 12 Regione (mit je eim Regionalverband) sowie 35 Landchreise un 9 Stadtchreise.
Fer d'Verwaltigsgliderig vor dr Chreisreform 1973 lueg die beide Artikel Verwaltigsgliderig vu Bade un Verwaltigsgliderig vu Württeberg. Zue dr dert zledscht gnennte Landchreise hän noch ferner die beide ehemolige preussische Landchreise Hechinge un Sigmaringe. (Hohezollre) ghört.
Bi dr Verwaltigsreform 1973 het mer d'Grenze vu dr alde Länder Bade un Württeberg verwischt. Zum eine, um dodur e eigeni Landesidentität z'födrerere, zum andere, um d'Grenze vu dr Verwaltigseiheite besser an raumplanerischi Aforderige azbasse, wie in dr Gegend vu Pforze, dr Schwarzwald-Baar oder am Bodesee, wo die ald Grenze eher zum Nochdeil vu dr Ruumschaft gsi isch.
[ändere] Regierigsbezirke un Regione
- Friburg mit dr Regione Hochrhi-Bodesee, Schwarzwald-Baar-Heiberg, Südlicher Oberrhi
- Karlsrueh mit dr Regione Mittlerer Oberrhi, Nordschwarzwald, Rhi-Neckar-Odewald
- Stuegert mit dr Regione Heilbronn-Franke, Ostwürttemberg, Stuegert
- Tübinge mit dr Regione Bodesee-Oberschwobe, Done-Iller, Neckar-Alb
D'Region Donau-Iller (Verdichtigsrüm Ulm) umfasst au agrenzendi Gebiite in Bayern.
[ändere] Stadt- un Landchreise
Im Land bestehn die folgende nün Stadtchreise:
Die 35 Landchreise sin:
|
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zum Landchreis Konstanz ghört au d'Exklave Büsinge am Hochrhi (BÜS), wo völlig vum Schwizer Kanton Schaffhuse umschlosse ich.
D'Landchreise hän sich anno 1956 zum Landchreisdag Bade-Württeberg zämmegschlosse.
[ändere] Städt un Gmeie
Die 35 Landchreise underdeile sich in insgsamt 1.101 Städte un Gmeie (dorunder 89 Grossi Kreisstädte un 213 suschtigi chreisaghörigi Städt), e bewohnts gmeifris Gebiit (Guetsbezirk Münsinge) un e ubewohnts gmeifris Gebiit wo zue dr elsässische Gmei (Rhinau) ghört (Stand: 1. September 2005).
Die 10 größte Stadtgmeie vu Bade-Württeberg sin Stuegert, Manne, Karlsrueh, Friburg im Brisgau, Heidelberg, Heilbronn, Ulm, Pforze, Reutlinge un Esslinge am Neckar.
Näbe dr politische Definition vu ere Stadt als Verwaltigseinheit git's au e raumplanerisch-funktionali Definition vum städtische Verdichtigsruum (Agglomeration), wo eher die international ybliche Definition vu Stadt entspricht. Stuegert isch mit öppe 2,8 Millione Iwohner demit die bi wittem grösst Stadt vu Bade-Württeberg un die drittgrösst vu Dytschland. Rhi-Neckar (D Region Manne/Ludwigshafe un Heidelberg) folgt mit 1,3 Millione, wobi dert e bedütende Deil vu dr Agglomeration in Rhiland-Pfalz un Hesse lit. D'Agglomeration Basel lit mit numme öppe 100.000 Iwohner in Bade-Württeberg, isch aber mit öppe 670.000 Iwohner dr drittgrösst Balligsrum, wo Bade-Württeberg e Adeil het.
Luege dodezue au:
- Liste vu dr grösste Stadtgmeie vu Bade-Württeberg
- Liste vu dr Orte in Bade-Württeberg
[ändere] Luege au
- Parität – Des isch dô wiachtig, dômit kiner zvil zsage het yber d ôndre.
[ändere] Weblinks
