Daearyddiaeth Tunisia
Oddi ar Wicipedia
Lleolir Tunisia ar bwynt mwyaf gogleddol cyfandir Affrica, ar ganol arfordir y gogledd. Ynys Sisili yw'r tir Ewropeaidd agosaf, 80km i'r gogledd-ddwyrain dros Gulfor Sisili. Ar y tir Algeria a Libia yw ei chymdogion. Mae ganddi arfordir 1400km hir ac amrywiol ar y Môr Canoldir.
Gydag arwynebedd tir o ddim ond 164,000km², Tunisia yw'r wlad leiaf yng Ngogledd Affrica. Mae'n mesur 750km o'r de i'r gogledd ond dim ond 150km ar ei lletaf o'r dwyrain i'r gorllewin. Yn dopograffyddol mae'r wlad yn ymrannu'n ddwy ardal; y gogledd mynyddig a'r de lled-wastad.
Y prif gadwyn mynydd yw'r Dorsal, sy'n estyniad dwyreiniol i gadwyn hir mynyddoedd yr Atlas, sy'n cychwyn ym Moroco yn yr Atlas Uchel. Mae'n rhedeg ar gwrs gogledd-ddwyreiniol o Tébessa ar y ffin ag Algeria hyd Zaghouan i'r de o Tunis. Mae'n cynnwys y pwynt uchaf yn y wlad, Jebel Chambi (1544m), i'r gorllewin o Kasserine. Mae'r Dorsal yn gorffen mewn cyfres o fryniau isel yng ngorynys Cap Bon.
Gorwedd y rhan fwyaf o dir amaethyddol da y wlad i'r gogledd o'r llinell hon. Yn hanesyddol hon oedd grawnfa y Rhufain hynafol. Mae'n cynnwys gwastadeddau uchel y Dorsal ei hun, sef y Tell, a dyffryn ffwrythlon afon Medjerda. Afon Medjerda yw'r unig afon fawr barhaol yn y wlad. I'r gogledd o ddyfryn Medjerda ceir mynyddoedd coediog y Kroumirie, sy'n ymestyn ar hyd arfordir y gogledd o'r ffin ag Algeria, ger Tabarka, i gyfeiriad Bizerte, ger Tunis, lle mae'n rhedeg allan mewn gwastadedd arfordirol isel.
I'r de o'r Dorsal ceir ardal eang o wastadedd di-goed, rhwng 200m-400m uwch lefel y môr. Dyma'r Sahel, sy'n enwog am ei holewydd.
Ymhellach i'r de mae'r tir yn troi'n fwyfwy sych a cheir sawl chott (llyn halen) yma ac acw, er enghraifft Chott el-Jerid. Serch hynny mae'r tir ar hyd yr arfordir yn ffrwythlon lle ceir dŵr ac yn cynnal rhai trefi mawr megis Sousse a Sfax. Mae'r ardal yma yn enwog am ei dêts, yn arbennig y rhai a dyfir yn ardal gwerddon Tozeur.
I lawr yn y de ei hun mae'r rhan fwyaf o'r wlad yn orchuddiedig gan y rhan ddwyreiniol yr Erg Mawr Dwyreiniol, sy'n llenwi rhan fawr o dde-ddwyrain Algeria yn ogystal ac yn rhan o aniladiroedd y Sahara. Yr unig dir ffrwythlon yw'r gwerddonau a'r stribed o dir ar yr arfordir. Gyferbyn i'r arfordir hwnnw ceir ynys Djerba, a fu'n adnabyddus yn yr Henfyd fel "Gwlad y Bwytawyr Lotws," am fod bywyd mor hamddenol yno a'r tywydd mor gynnes trwy'r flwyddyn.
