Ballet
Van Wikipedia
Ballet is een dansvorm die gebonden is aan academische technieken. Het unieke aan ballet is dat je overal ter wereld hetzelfde leert en dat er overal ongeveer op dezelfde manier wordt lesgegeven, alleen specifieke methodes verschillen. Een uitgesproken kenmerk van klassiek ballet is het dansen op spitzen, verharde dansschoenen waarmee je op de punten van je tenen kunt blijven staan. In oude klassieke balletten werd nog erg vastgehouden aan de regels van het academische ballet. Latere choreografen experimenteren vaak met kostuums, bewegingspatronen en muziek. Tegenwoordig worden er zowat enkel nog neoklassieke en hedendaagse balletten gemaakt.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
In de 17e eeuw is het ballet ontstaan aan het Franse hof van Lodewijk XIV. Hij was de eerste die ballet is gaan gebruiken in het theater en stelde het zelfs verplicht. In elk concert, toneelstuk, en opera kwam ballet voor. In 1653 kwam Lodewijk XIV met het Ballet van de Nacht. Dit ballet duurde 12 uur, van 6 uur 's avonds tot 6 uur 's ochtends en elke 3 uur stelde een ander dagdeel voor. Hij danste onder andere de Zonnekoning, zoals hij later ook herinnerd zou worden. In 1661 richtte hij de Académie Royale de Danse op, de Koninklijke Academie voor Dans, gevestigd in Parijs. Hiermee legde hij de eerste officiële klassieke ballettechnieken vast waar alle latere technieken op gebaseerd zijn. Basistechnieken als uitdraai en port-de-bras (armposities) zijn hier ontwikkeld. De kleding die men in die tijd droeg tijdens het ballet was de mode van die tijd. Er kwamen veel kleine sprongen voor in de choreografieën, maar door grote rokken viel dit weinig op. Echt energiek zullen de dansen wel niet zijn geweest, voornamelijk hierdoor. In 1730 was er een legendarische danser bij de Parijse Opera, Marie Camargo. Zij was de eerste vrouw die een aantal decimeter stof van haar rok afhaalde. Dit bevorderde het springen in zoverre, dat het nu ook voor vrouwen mogelijk was om Allegro (veel kleine sprongen en bewegingen in een hoog tempo) te doen. In 1789, het jaar van de Franse revolutie, is de Académie Royale de Danse omgedoopt tot het L'Ecole de Danse de l'Opéra de Paris, de Balletschool van de Parijse Opera. Zo heet het nu nog steeds.
[bewerk] Choreografie
De oudste vorm van ballet is het klassiek ballet. Dit wordt doorgaans gechoreografeerd op klassieke muziek, waarbij de componist doorgaans heeft bedoeld dansmuziek te schrijven. Kenmerkend voor klassiek ballet is het dansen op spitzen, soepele balletschoentjes met verharde neuzen, geïntroduceerd door Marie Taglioni (1833-1891). In het moderne ballet op klassieke muziek ziet men overigens ook vaak dat er gedanst wordt op ander schoeisel of op blote voeten. Onder anderen Maurice Béjart, Hans van Manen en Rudi van Dantzig vernieuwden vanaf de jaren zestig de vormgeving van het klassieke ballet.
[bewerk] Muziek
P.I. Tsjaikovski is met zijn balletmuziek voor De Notenkraker, Het Zwanenmeer en Doornroosje waarschijnlijk de bekendste onder de klassieke balletcomponisten, terwijl Balakirev als choreograaf wereldberoemd werd juist met deze balletten. Le Chant du Rossignol (De zang van de nachtegaal) is een ballet dat George Balanchine maakte voor de beroemde Ballets Russes van Serge Diaghilev. Igor Strawinsky schreef er de muziek voor, zoals het vooral hij was die aan het begin van de 20e eeuw met zijn muziek voor Le Sacre du Printemps, L'Oiseau de Feu (De Vuurvogel) en Petroesjka de weg van de radicale vernieuwing insloeg. In het moderne ballet komt het zeer frequent voor dat er wordt gedanst op muziek die oorspronkelijk niet bedoeld was als balletmuziek. Zo schreef Balakirev een ballet op de Sheherazade van Nikolaj Rimski-Korsakov, Hans van Manen op de Hammerklaviersonate van Van Beethoven en Maurice Béjart op de Carmina Burana van Carl Orff. Bij het grote publiek zijn de uitzendingen op Nieuwjaarsdag vanuit Wenen met balletten op muziek van Johann Strauss een vast ontmoetingspunt met ballet.
Ballet kan ook onderdeel van een opera vormen, zoals in de priesterballetscènes in Aida van Verdi, de balletscènes in Gaite Parisienne en Les Contes d'Hoffmann van Jacques Offenbach, Samson et Dalila van Camille Saint-Saëns, en Tannhäuser (Parijse versie) van Richard Wagner.
[bewerk] Choreografen
In de Lijst van choreografen staat een overzicht met beroemde choreografen.
Zie ook: Choreograaf
[bewerk] Dansers
Anneli Alhanko, Alicia Alonso, Briely Movric, Jeremie Belingard, Mikhail Baryshnikov, Jean-Pierre Bonnefous, Erik Bruhn, Darcey Bussell, Jose Manuel Carreno, Fanny Cerito, Vakhtang Chabukiani, Alina Cojocaru, Angel Corella, Rudi van Dantzig, Anton Dolin, Aurelie Dupont, Han Ebbelaar, Fanny Elssler, Suzanne Farrell, Benjamin Feliksdal, Margot Fonteyn, Benjamin Feliksdal, Jekaterina Geltzer, Adeline Genée, Pavel Gerdt, Marcelo Gomes, Lucile Grahn, Carlotta Grisi, Sylvie Guillem, Melissa Hayden, Laurent Hilaire, Marianna Hilarides,Ian Steyn du Toit,Igone de Jongh, Charles Jude, Karen Kain, Léonie Kramer, Mathilde Kschessinska, Johann Kobborg, Pierina Legnani, Manuel Legris, Nicolas Leriche, Agnes Letestu, Emma Livry, Joaquin de Luz, Alicia Markova, Jose Martinez, Elisabeth Maurin, Patricia McBride, Vaslav Nijinsky, Rudolf Noerejev, Anna Pavlova, Marius Petipa, Elisabeth Platel, Maja Plisetskaja, Olga Prebajenska, Laetitia Pujol, Alexandra Radius, Pedro Romeiras, Job Sanders, Rolando Sarabia, Yuri Soloviev, Ethan Stiefel, Marie Taglioni, Maria Tallchief, Ludmilla Tchérina, Emmanuel Thibault, Mel Tomlinson, Galina Ulanova, Ine Veen, Auguste Vestris, Gaetan Vestris, Svetlana Zacharova, Michael Vester, Charlotte Wiehe, Marianne Sarstädt, Polina Seminova.
[bewerk] Balletpedagogen
Agrippina Vaganova,Simon Andre, Enrico Cecchetti, Pierre Beauchamp, Thoinot Arbeau, Carlo Blasis, August Bournonville, Raoul-Auger Feuillet, Pascale de la Fuente, Benjamin Feliksdal, Robert Fisher, Paul Jenkins, Ivan Kramar, Nicolai Legat,Peter Leoneff, Marlène Lie A Ling, Piotr Nardelli, Domenico da Piacenza, Pierre Rameau, Attilio Labis, Cyril Atanassoff, Vera Volkova, Olga Preobrajenska, Elisabeth Gerdt, Sulamith Messerer.
[bewerk] Ontwerpers en scenografen
Léon Bakst, Alexandre Benois, Christian Bérard, Georges Braque, Marc Chagall, John Craxton, Salvador Dalí, André Derain, Barbara Karinska, Barry Kay, Pablo Picasso, Pavel Tchelitchev, Maurice Utrillo,
[bewerk] Balletgezelschappen
[bewerk] België
- Koninklijk Ballet van Vlaanderen, Antwerpen
- Koninklijke Belgische Balletschool Josée Nicola, Deurne
[bewerk] Canada
- The National Ballet School of Canada
- Royal Winnipeg Ballet School
- Les Grands Ballets Canadiens de Montréal
[bewerk] Cuba
- Ballet Nacional de Cuba, Havanna
[bewerk] Duitsland
- The Forsythe Company, Dresden/Frankfurt
- Hamburg Ballett, Hamburg
- Pina Bausch Gesellschaft
- Stuttgarter Ballett, Stuttgart
- Staatliche Ballettschule Berlin und Schule für Artistik Fachrichtung Bühnentanz, Berlijn
[bewerk] Frankrijk
- Ballets Russes, Parijs 1910-1929
- Paris Opera Ballet, Parijs
[bewerk] Nederland
- Dansgroep Krisztina de Châtel, Amsterdam
- Galili Dance, Groningen
- Het Nationale Ballet, Amsterdam
- Nederlands Dans Theater, Den Haag
- Scapino Ballet, Rotterdam
- Dancepoint, Goes
- Introdans, Arnhem
- Dance Works, Rotterdam
- Internationaal Dans Theater, Amsterdam
- Dansity Amsterdam, Amsterdam
[bewerk] Rusland
- Bolshoi Ballet, Moskou
- Kremlin Ballet, Moskou
- Mariinski Ballet/Kirov Ballet, Sint Petersburg
[bewerk] USA
[bewerk] Verenigd Koninkrijk
[bewerk] Componisten
Enkele van de beroemdste componisten met hun balletten:
- Adolphe Adam: Giselle, Le Corsaire, Le Papillon
- Frédéric Chopin: La Dame aux Camélias, Les Sylphides
- Léo Delibes: Coppélia, Sylvia
- Sergej Prokofjev: Romeo und Julia, Cinderella
- Maurice Ravel: Daphnis et Chloë
- Igor Strawinsky: Le Chant du Rossignol, Le Sacre du Printemps, L'Oiseau de Feu (De Vuurvogel), Petroesjka
- Pjotr Iljitsj Tsjaikovski: De Schone Slaapster (Doornroosje), Het Zwanenmeer, De Notenkraker
Camille Saint-Saëns, De Stervende Zwaan.
Zie ook: Lijst van balletten
[bewerk] Jazzballet
Daarnaast bestaat er ook jazzballet. De bewegingen en techniek volgen niet die van het klassieke ballet. Ze zijn ten opzichte van het oudere klassieke ballet duidelijk vrijer en gebaseerd op populaire muziek (jazz, rock, hiphop enz.). Jazzdans is een jonge tak in het hedendaagse dansveld en maakt gebruik van verschillende dansvormen. Een van de elementen waardoor de jazzdans zich van andere dansvormen onderscheidt, is het gebruik van de isolatietechniek. Dat betekent dat een gedeelte van het lichaam zich onafhankelijk kan bewegen van de rest van het lichaam, bijvoorbeeld het hoofd, de schouder, of de ribcage (wervelkolom), of in combinatie met weer andere delen van het lichaam die zich ook weer onafhankelijk bewegen. De basistechniek van de jazzdans gebruikt de fundamenten van ballet, moderne dans, tapdans, blackdance b.v. the turkey trot, monkey, chicken scratch, kangaroo dip, bunny hug en later de black bottum, de shim sham shimmy en de lindy hop.
[bewerk] Opleiding
In het Kunstsecundair onderwijs bestaat een afdeling ballet. Maar een goede balletopleiding start al op jonge leeftijd. Er bestaan in Nederland twee specifieke "klassiek" balletopleidingen: het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en de Nationale Balletacademie in Amsterdam. De balletopleiding aan het conservatorium is geïntegreerd met basisonderwijs groep 7 en 8 en daarna havo of vwo. Een dansopleiding wordt afgerond met een studie in het hoger onderwijs, het HBO. Er zijn erkende HBO dansvakopleidingen onder andere in Rotterdam, Amsterdam en Tilburg. Met verschillende studierichtingen zoals: Moderne dans, choreografie en show en musical. Bij de balletacademie kan je een opleiding tot dansdocent of uitvoerend danser volgen.
De kans is maar gering dat je wordt toegelaten tot één van de opleidingen. Niet alleen omdat je lichamelijk over de juiste kwaliteiten moet beschikken en talent moet hebben maar ook omdat er veel concurrentie is. Elk jaar moeten de studenten opnieuw examen doen waarbij wordt bekeken of er fysiek, ballettechnisch en artistiek voldoende ontwikkeling is (in de puberteit kan een student bijvoorbeeld ineens te lang worden, of zijn of haar lenigheid kwijtraken). Je kan maar een paar jaar op het toneel dansen, omdat het beroep van een danser fysiek zwaar is en je uithoudingsvermogen en fysieke mogelijkheden met de jaren minder wordt. De meesten stoppen rond hun 38e. Hierna gaan mensen soms een andere opleiding volgen, of ze worden balletdocent aan een school, balletmeester bij een gezelschap of choreograaf.
Ook in het privéonderwijs worden balletlessen gegeven, iedereen kan deze lessen doen voor zijn of haar plezier. Om een professionele danser te worden is echter wel noodzakelijk een erkende dansvakopleiding te volgen.
[bewerk] Zie ook
- Balletpianist
- Dans (met overzicht van danssoorten)
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Ballet van Wikimedia Commons. |
