Mis
Van Wikipedia
| deel van de serie over de Eucharistie |
|
|
Ook bekend als |
|
 |
|
| Ingesteld door Jezus |
|
|
Theologie |
|
|
Belangrijke theologen |
|
|
Verwante artikelen |
|
Een Mis (Misoffer, Eucharistieviering, soms: Goddelijke Liturgie) is de westerse benaming voor de dienst van het Sacrament van de Eucharistie in de Rooms-katholieke Kerk, de Oud-katholieke Kerken, de Oosters-Orthodoxie en (soms) de Anglicaanse Kerk. Het woord 'mis' komt van het woord missa, een Latijns woord voor 'wegzending', en verwijst naar de woorden van de priester of diaken tegen het einde van de liturgie: Ite Missa Est ("Gaat het is de heenzending" of "Gaat, het offer is voltrokken").
De Kerk in het Westen gebruikt in de liturgie meestal de Latijnse ritus, in de Kerk van het Oosten is de Oosterse ritus het meest gebruikelijk.
Lange tijd werd de mis in het Westerse christendom enkel in het Latijn opgedragen en gezongen volgens de Tridentijnse ritus, zo genoemd naar het Concilie van Trente dat Paus Pius V ertoe zette de bestaande liturgie vast te leggen. In 1970 kwam een nieuwe liturgie in voege (de Novus Ordo Missae), die geïntroduceerd werd onder Paus Paulus VI. Om pastorale redenen werd het na het Tweede Vaticaans Concilie ook toegestaan de Mis in zijn geheel of gedeeltelijk op te dragen in de landstaal van de gelovigen. Vele parochies hebben dit sinds de tweede helft van de jaren 1960 toegepast. Heden ten dage komen uitzonderlijk zelfs zogenaamde 'dialectmissen' voor. Het Concilie bevestigde tegelijkertijd het Latijn als taal van de Westerse liturgie en het is met name een wijdverbreid misverstand dat het Latijn zou zijn afgeschaft.
Een mis is een liturgische plechtigheid, die door een priester voor de aanwezigen wordt opgedragen. Men gebruikt ook de termen; een mis doen, celebreren, lezen of zingen. Veel onderdelen in de mis zijn door de gebruikte symboliek en sacramentele handelingen sterk mystagogisch, wat in de Rooms-katholieke theologie wil zeggen; het symbool of het ritueel bewerkt een manifestatie van het onzichtbare ofwel de betekenis achter het symbool wordt werkelijkheid. Dit is speciaal van belang in verband met de betekenis die aan de eucharistie gehecht wordt. Met de eucharistie wordt het offer van Christus aan het kruis niet alleen herdacht, maar volgens de Rooms-katholieke traditie bij elke viering opnieuw tegenwoordig gesteld. In die zin is de Mis ook daadwerkelijk een offerdienst. Dit in tegenstelling tot de protestantse theologie en eredienst, waarin de gebruikte symbolen (brood en wijn) slechts een tekenfunctie, een herinnerings- en gedenkingswaarde hebben en waar de offergedachte nadrukkelijk wordt afgewezen.
In de mis hebben onder meer wierook (geur als van het hemelse, boven het alledaagse uit), kaarsen, de Bijbelboeken, het altaarmissaal (boek met gebeden van de liturgie), het altaar (symbool van het offer van Christus) en bovenal de geconsacreerde Hostie (gedaante van brood) en bloed (gedaante van wijn) belangrijke tekenwaarde. Tegelijkertijd heeft de gebruikte symboliek een mystagogische waarde, die de gelovige helpt zich open te stellen voor de werkelijkheid, die in de liturgie zichtbaar wordt.
Sinds enkele decennia kunnen missen ook buiten de kerk beluisterd worden. Deze toepassing heet kerkradio en is bedoeld voor onder andere zieken, ouderen en mensen die om een of andere reden niet in staat zijn hun eigen mis bij te wonen.
Inhoud |
[bewerk] Opbouw van de H. Mis
[bewerk] Novus Ordo Missae
De mis bestaat uit verschillende onderdelen : naast de Opening van de Dienst en de Wegzending, zijn er twee grote delen te onderscheiden: de Dienst van het Woord en de Dienst van het Altaar. De opbouw van een eucharistieviering is als volgt:
[bewerk] Openingsriten (Ritus initiales)
- Binnenkomst van de priester (Introïtus) - de mensen gaan staan, uit eerbied voor degene die hij via de hiërarchie uiteindelijk vertegenwoordigt en symboliseert (Christus).
- Begroeting van het altaar en de gemeenschap (Salutatio altaris et populi congregatio) - officiële begroeting in de naam van God.
- Schuldbelijdenis (Actus paenitentialis) - belijdenis aan God van persoonlijke menselijke zwakheden, fouten en onvolmaaktheden en een bewust zich op God richten als liefdevolle en barmhartige.
Het Kyrie (Kyrie eleison) - gebed om ontferming.
- Het Gloria (Gloria in excelcis) - Een lofzang, afhankelijk van de periode van het kerkelijk jaar al of niet (tijdens de Vasten en de Advent) gezongen.
- Openingsgebed - de priester bidt het openingsgebed, eventueel voorafgegaan door een ogenblik stilte om eenieder de gelegenheid te geven voor zichzelf te bidden. Na het openingsgebed gaan de mensen weer zitten om te luisteren naar de lezingen.
[bewerk] Woorddienst (Liturgia verbi)
- De lezingen (Lectiones biblicae) worden, na plechtige overhandiging van de boeken door de lector gelezen :
-
- Eerste lezing uit het Oude Testament
- Graduale of Tussenzang, van oudsher uit een Psalm
- Tweede lezing uit de Handelingen of de Brieven van de apostelen. Deze lezing wordt in Vlaanderen en Nederland vaak ten onrechte weggelaten. Op een weekdag is er slechts één lezing.
Hierna staat men recht voor het Alleluia en de Evangelielezing.
- Alleluia (Acclamatio ante lectionem Evangelii).
- Evangelielezing (Evangelium) door de priester. De evangelielezingen wisselen jaarlijks volgens het ABC-schema: in een A-jaar wordt voornamelijk gelezen uit het Evangelie naar Mattheus, in een B-jaar uit Marcus en in een C-jaar Lucas. Het Evangelie naar Johannes wordt vooral rond de paasdagen gelezen. De rode draad door de twee of drie lezingen is de 'verkondiging van Christus': vanuit het Oude Testament als profetie en vanuit de evangeliegedeelten als vervulling van de belofte. Na het Evangelie gaan de mensen terug zitten om te luisteren naar de Homilie.
- Homilie (Homilia) - ook wel preek genoemd. Dit is een toelichting die de priester geeft op de lezingen.
- Geloofsbelijdenis (Professio fidei) - De geloofsbelijdenis (onder de formulering van de Geloofsbelijdenis van Nicea of de belijdenis van de Apostelen) wordt rechtstaand opgezegd of gezongen.
- Voorbeden (Oratio universalis) - De lector leest een aantal beden voor kerk en wereld. (Daarna bidt eenieder eventueel nog een ogenblik in stilte voor zijn eigen intenties.) De priester bidt daarna een afsluitend gebed.
[bewerk] Eucharistische Dienst (Liturgia eucharistica)
In de eucharistieviering, die de priester dagelijks opdraagt, gaat het om dienstbaarheid en offer. Brood en wijn zijn hierin tekenen van de bereidheid zichzelf te geven, in navolging van en in verbinding met de zelfgave van Jezus aan het kruis. De priester en de gelovigen gaan 'ter communie', dat wil zeggen 'nemen Christus tot zich via brood en wijn'. Via een ritueel worden lichaam en bloed van Christus geacht op mystieke wijze aanwezig te zijn in hostie en wijn ('transsubstantiatie'). Volgens de Rooms-katholieke theologie gelooft men dat de Heilige Geest positieve veranderingen bewerkstelligt in mensen die de eucharistie vieren.
- Bereiding van de gaven (Praeparatio donorum)
- Gebed over de gaven (Oratio super oblata)
- Eucharistisch gebed (Prex eucharistica)
- Onzevader (Pater Noster)
- Gebed om vrede (Ritus Pacis)
- Broodbreking (Fractio Panis)
- Communie (Communio)
[bewerk] Slotritus (Ritus Conclusionis)
- Wegzending en zegen - heenzending van de door de viering toegeruste gelovigen.
En zegening van het volk door de priester en het Ite Missa est.
[bewerk] Tridentijnse ritus
[bewerk] Mis der Catechumenen
- De Tridentijnse H. Mis begint op zondag met de zang van het Asperges me (Was mij, o Heer, met hyssop), indien het een gezongen Mis betreft. De priester of bisschop draagt de koorkap bij deze besprenkeling met wijwater.
- Hierna worden door afwisselend priester en misdienaars de gebeden aan de voet van het altaar gezegd (Ps. 42, Introibo ad altare Dei), inclusief het Confiteor. Een eventueel koor zingt de Introïtus.
- Hierna vindt de eventuele bewieroking van het altaar plaats, gevolgd door het Kyrie en het Gloria.
- Dan bidt de celebrant de Oratio (ook wel: Collecte). Hierna zingt of leest de priester (of subdiaken) het Epistel, gevolgd door Graduale, Alleluia. Diepgebogen vraagt hij God om kracht om waardig het Evangelie te verkondigen. Dit wordt hieraansluitend gezongen.
- De priester, diaken of bisschop betreedt de preekstoel (of ambo) en houdt de homilie. Voorafgaand worden door hem de lezingen in de volkstaal nogmaals luid herhaald.
- Hierna volgt het Credo.
[bewerk] Mis der (gedoopte) gelovigen
- De rondgang met de collecteschaal vindt plaats. De celebrant spreekt de gebeden van het Offertorium en loopt vooruit op het komende Misoffer.
- De Prefatie wordt gezegd of gezongen, waarna het Sanctus volgt.
- De priester bidt stil het Sanctus en begint met de woorden Te igitur aan de zachtjes gebeden Romeinse Canon. In de Canon (eucharistisch hoofdgebed) vindt de Consecratie plaats. De H. Hostie en het geconsacreerde H. Bloed worden opgeheven voor aanbidding. Altaarbellen klinken. Misdienaars bewieroken zowel kelk als hostie.
- Na de Canon zingt de priester alleen het grootste deel van het Pater Noster (Onze Vader). Hij staat aan het altaar zoals Christus voor Zijn apostelen. Het volk en het koor antwoorden de laatste zin: Sed libera nos a malo. (Maar verlos ons van het kwade.)
- Nu volgen de vredeswens van de priester die een stukje van de inmiddels gebroken hostie in de kelk laat vallen (Pax Domini sit semper vobiscum).
- Het Agnus Dei wordt gezongen en gebeden. De priester bereidt zich voor op de nuttiging van de H. Communie door stille gebeden. De priester communiceert.
- De misdienaars en het volk spreken gezamenlijk het Confiteor uit. De priester geeft door een kruisteken uiting aan een niet-sacramenteel gebed van absolutie.
- De priester toont de Hostie en spreekt: Ecce Agnus Dei... (Ziet het Lam Gods, ziet Hem die de zonden der wereld wegneemt). Het volk belijdt driemaal zijn onwaardigheid.
- Dan wordt direct de H. Communie uitgedeeld. De gelovigen ontvangen uitsluitend de Hostie. Zij knielen aan de communiebank en houden hun handen veelal onder een wit kleed dat op de bank bevestigd is. De Communie wordt enkel door de diaken, priester of bisschop uitgereikt. Zij wordt op de tong ontvangen, de "Communie op de hand" is verboden.
- De celebrerende geestelijke reinigt hierna het liturgisch vaatwerk en leest de Communiezang (Communio). Hierna volgt een Gebed na de Communie (Postcommunio).
- Dan wordt door diaken of priester het Ite Missa Est gezongen of gezegd. De zegen van de priester wordt gegeven, waarbij men knielt.
- Het laatste evangelie (Joh. 1,1-14) wordt gezegd als afsluiting.
- Er volgt een lofzang ter ere van de Moeder van God. Na een Stille (gelezen) H. Mis volgen echter gesproken gebeden (Wees gegroet Koningin, Moeder van barmhartigheid, Heilige aartsengel Michaël, Allerheiligst Hart van Jezus...)
- De geestelijkheid en de misdienaars gaan in processie terug naar de Sacristie.
[bewerk] Soorten missen
- Hoogmis: de voornaamste en meestal plechtig gezongen H. Mis op zon- en feestdagen.
- Stille Mis: mis zonder enige vorm van zang
- Requiem: mis voor de zielerust van een overledene
- Huwelijksmis
[bewerk] De mis in de muziek
In de muziek neemt de mis verschillende vormen aan, zoals bijvoorbeeld de vocale, meerstemmige missen van Byrd, de Missa Solemnis van Beethoven, de Kroningsmis en het Requiem van Mozart.
Het Ordinarium van de mis, dit zijn de vast wederkerende gezangen, bestaat uit:
Het Proprium bestaat uit:
Enkele specifieke vormen van missen:
[bewerk] Zie ook
- Sacrosanctum Concilium - Constitutie van het Tweede Vaticaans Concilie
- Ecclesia de Eucharistia - Encycliek van Paus Johannes Paulus II over de Eucharistie
- Liturgiam Authenticam - Instructie over de Eucharistie
- Redemptionis Sacramentum - Instructie over de Eucharistie
[bewerk] Externe links
- Institutio Generalis Missalis Romani Instructie over het gebruik van het Romeinse Missaal (Latijnse en Engelse versies)
- Misuren in België
- De Mis (ritus Pius V) in beeld
