Psalmen
Van Wikipedia
Psalmen is een van de boeken in het Oude Testament. De psalmen zijn liederen, geschreven door verschillende dichters, van wie een deel onbekend. Het boek bevat 150 psalmen.
Het woord 'psalmen' is een vertaling van het Hebreeuwse woord 'mizmoor'. Dat betekent letterlijk vertaald 'lofpsalmen'. Het Boek der Psalmen is zó letterlijk vertaald, dat het niet berijmd is. Men spreekt dan ook wel van de 'Onberijmde Psalmen'. Deze psalmen zijn in 1773 berijmd in het Nederlands door Johannes Eusebius Voet, Hendrik Ghijsen en het genootschap Laus Deo Salus Populo. De berijmde psalmen zijn samengevoegd in het psalmenboek dat soms achter de Bijbelboeken te vinden is, maar meestal als aparte bundel wordt uitgegeven.
Inhoud |
[bewerk] Auteurs
Zowel in de Joodse exegese als in de Christelijke traditie worden veel psalmen toegeschreven aan koning David. Boven veel liederen wordt David dan ook als auteur genoemd, maar men moet bedenken dat deze toevoegng van latere tijd is. De kerkvaders verwijzen dan ook naar 'David' of naar de 'Profeet' wanneer ze het boek der psalmen bedoelen, zelfs vaak zonder verwijzing naar vers of psalmnummer, aangezien ze deze als verworven kennis beschouwden. De historisch-kritische exegese heeft deze houding ondergraven en thans wordt de davidische oorsprong van de psalmen net zoals het auteurschap van Mozes met betrekking tot de Pentateuch, de eerste vijf boeken van het Oude Testament, als een relict uit vervlogen tijden beschouwd. Een deel van de psalmen (bijvoorbeeld 3–9, 11–32) begint met de aanduiding dat ze door koning David geschreven zijn. Deze opschriften verwijzen naar gebeurtenissen uit Davids leven zoals die zijn opgetekend in het bijbelboek Samuël. David werd soms wel 'de liefelijke psalmist van Israël' genoemd. Sommige andere psalmen (50, 73–83) worden volgens het opschrift toegeschreven aan Asaf, onder Salomo een van de koorleiders in de tempel te Jeruzalem.
In totaal noemt het boek der psalmen zes schrijvers bij name. Enkele zijn nakomelingen van Asaf. Deze psalmen kwamen uiteindelijk op naam van Asaf zelf. De zonen van Korach schreven ook psalmen. Zij vormden een familie van zangers. De schrijvers van het Boek der Psalmen zijn:
- David (73 psalmen)
- Mozes (1 psalm)
- Salomo (2 psalmen)
- Asaf (7 psalmen; zijn nakomelingen schreven 5 psalmen)
- Zonen van Korach (11 psalmen) (één hiervan wordt ook aan Heman toegeschreven)
- Ethan (1 psalm)
De kinderen van Korach, die een belangrijke rol vervulden bij de tempelzangen, waren de zangers van Psalm 42, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 84, 85, 87, en 88.
Van 50 psalmen is nooit bekend geworden wie de schrijver ervan was, omdat dit in het opschrift in de betreffende psalmen ontbreekt.
Eén psalm is dubbel opgenomen: psalm 14 is ook psalm 53.
Psalm 9 en 10 zijn in werkelijkheid één psalm. Dat blijkt uit het feit dat ze samen een acrostichon vormen.
Psalm 18 komt overeen met II Samuel 22.
[bewerk] Datering
Van geen van de psalmen kon worden aangetoond dat ze van na de Babylonische ballingschap dateren. Er wordt in het Nieuwe Testament 116 maal uit het boek psalmen geciteerd en honderden malen gealludeerd op patronen uit de psalmen. De Nieuwtestamentische auteurs hanteerden de psalmen als horizon waartegen de Christusfiguur gehouden werd. Vandaar de talloze verwijzingen naar het Oude Testament en de psalmen. Een bekend voorbeeld van de invloed van de psalmen is psalm 22 op de nieuwtestamentische kruisdood van Jezus. de beginregel van deze psalm wordt door Jezus tijdens de kruisiging geciteerd.
[bewerk] Indeling
De psalmen worden in vijf boeken verdeeld. Oorspronkelijk waren dit afzonderlijke boekrollen.
- Het eerste boek bevat 41 psalmen, voornamelijk toegeschreven aan David, met uitzondering van 1, 2, 10 en 33.
- Het tweede boek bevat 31 psalmen (42–72), waarvan er 18 aan David worden toegeschreven, en 1 aan Salomo. De overige zijn anoniem.
- Het derde boek bevat slechts 17 psalmen (73–89).
- Het vierde boek bevat eveneens 17 psalmen (90–106); de 90e wordt aan Mozes toegeschreven.
- Het vijfde boek bevat de overige psalmen (107–150). Van 15 hiervan wordt David als auteur beschouwd, en de 127e wordt aan Salomo toegerekend.
Elk deel wordt met een doxologie (lofverheffing, zoals amen of halleluja) afgesloten. Psalm 150 sluit het Boek der Psalmen af met een één lofverheffing over het hele Psalmenboek tot eer van God.
De psalmen 120–135 worden het Groot Hallel genoemd, de psalmen 113–118 het Halleel, dat bij de drie grote joodse feesten wordt gezongen.
De Roomse vertalers hebben de Psalmen 10 en 11 samengevoegd, waardoor ze een andere indeling kennen dan de protestanten. Deze zogenaamde 'Vulgata' komt uiteindelijk toch aan 150 Psalmen, doordat Psalm 147 in tweeën gedeeld wordt.
Ook de versnummering kan afwijken. In veel vertalingen is het opschrift van de pslamen als eerste vers geteld, en in andere vertalingen niet. Het gevolg is dat de nummering van de verzen van sommige psalmen uit de pas kan lopen.
Er is geen enkel verband in het boek der psalmen aan te treffen tussen de psalmen onderling. Daarom worden de psalmen voornamelijk in genre onderverdeeld: 1. Naar gebedsvorm: Lofpsalm, Smeekpsalm, Dankpsalm, Vloekpsalm 2. Naar inhoud: Koningspsalm, Wijsheidspsalm, Wetspsalm, Sionspsalm 3. Naar setting: Bedevaartspsalm, Processiepsalm, Intochtspsalm
Het is wel mogelijk dat een psalm in meerdere categorieën valt: zo kan een lofpsalm ook een koningspsalm zijn. Deze doublure geldt natuurlijk niet binnen dezelfde categorie: een lofpsalm kan niet ook nog een smeekpsalm zijn.
[bewerk] Het nut van dit Boek
De psalmen worden ook nu nog gezongen in de Joodse sjoel en de Christelijke kerk. Dit doet men om God alle lof te brengen die hem toekomt.
Daarnaast wordt er ook regelmatig uit het (onberijmde) boek der psalmen gepreekt. De psalmen worden dan door een voorganger (bijvoorbeeld een dominee) verklaard en uitgelegd. Zo heeft Jezus tijdens zijn omwandeling op aarde de psalmen uitgelegd aan zijn discipelen, zodat ze deze gingen begrijpen.
[bewerk] Berijmingen
Binnen de Nederlandse en Schotse reformatorische kerken hebben de psalmen dienst gedaan als zangboek. Hiertoe zijn verschillende berijmingen gepubliceerd. De eerste berijmingen stammen uit Frankrijk en zijn van de hand van Clément Marot, de hofdichter van de Franse koning. In het Engelse taalgebied werd vooral de vertaling in het Book of Common Prayer bekend. In Nederland maakten onder andere Willem van Zuylen van Nijevelt, de ook als schilder bekend staande Lucas de Heere, Petrus Datheen, Philips van Marnix en Vondel berijmingen. Later kwamen er nieuwe berijmingen, onder andere de berijming van 1773, en het Liedboek voor de Kerken van 1973. Deze worden nog steeds gezongen op melodieën uit de 16e eeuw, de zogenaamde Geneefse psalmmelodieën. In de Naardense Bijbel is een vertaling van de psalmen opgenomen die oorspronkelijk was bedoeld voor het Nieuw Utrechts Psalter, een nieuwe zetting van de psalmen, met inbegrip van antifonen, door Gert Oost op basis van de Geneefse melodieën. Sinds 2002 is het project Psalmen voor Nu bezig om een nieuwe berijming te maken, die ook op moderne, door popmuziek geïnspireerde melodieën wordt gezet.
In de Rooms-Katholieke Kerk vond de eerste postconciliaire vertaling plaats door Huub Oosterhuis (1967) die vijftig psalmen vertaalde en op muziek zette in het boekje 'vijftig psalmen'. Deze psalmen zijn nu nog opgenomen in het zangbundeltje 'Gezangen voor Liturgie' dat in sommige parochies gebruikt wordt.
De eerste liturgische vertaling van het gehele psalmboek was van Pater Ad Bronkhorst, O.P. in 1969. Deze psalmvertaling wordt nu gebruikt in het breviergebed voor priesters en kloosterlingen.
Een latere vertaling, die opgenomen is in de Willibrord '75 bijbelvertaling was van Ida Gerhardt en Marie van de Zeijde, ook wel bekend onder de naam 'de Dames'. Deze vertaling wordt gekenmerkt door het archaïsch taalgebruik en een eigenzinnige woordvolgorde.
Om deze reden gaf de Katholieke Bijbel Stichting een apart boekje uit 'De Psalmen', vertaald door N. Tromp. Deze vertaling kon, met toestemming van de Dames, vervolgens worden opgenomen in de Willibrord '95 bijbelvertaling.
Voor de psalm als lied, zie verder: psalm.
