Rijssen

Van Wikipedia

Rijssen (Nedersaksisch: Riesn) is een stad in de gemeente Rijssen-Holten en ligt in de provincie Overijssel, tussen Deventer en Almelo. Rijssen verkreeg stadsrechten in 1243. Deze werden verstrekt door Otto, aartsbisschop van Utrecht. Vanwege het protestantse karakter van de stad is er weliswaar een straat naar hem vernoemd, maar deze heet geen Bisschop Ottostraat, maar Graaf Ottostraat, omdat in de persoon Otto zowel de wereldlijke als geestelijke heerschappij waren verenigd, wat betekent dat Otto bisschop was van de gelovigen en graaf van de landen. In 2001 werd de gemeente Rijssen samengevoegd met de gemeente Holten. De stad behoort tot de regio Twente en wordt wel de Poort van Twente genoemd.

Rijssen heeft een grotendeels Gereformeerde bevolking. De SGP is een grote partij in de gemeenteraad. Kenmerkend voor de stad is het aanhouden van de zondagsrust. Het Calvinisme bepaalt reeds lang het aanzien van de stad. Rijssen bezit een heel scala aan hervormde, gereformeerde en overige protestantse kerken, terwijl het katholicisme er met slechts één kerk - in tegenstelling tot in overig Twente - ver in de minderheid is. Rijssen kent ook een opvallend grote jeugdkerk, genaamd Transformed, die elke maand samenkomt in het Parkgebouw. De grootste kerk van Rijssen, de PKN telt 10129 leden (2004). Daarna komt de gereformeerde gemeente met 6348 leden (2006).

Op economisch gebied blinkt Rijssen landelijk uit. Wellicht vanwege het gereformeerde plichtsbesef en de christelijke opvatting over werk, ontstonden en ontstaan in Rijssen bloeiende bedrijven, eigendom van veelal strenggereformeerde families als Baan, Wessels enz. Tezamen met het eveneens Twentse, maar in tegenstelling tot Rijssen zéér Rooms-Katholieke, Oldenzaal behoort Rijssen tot de nationale top wat betreft economische bloei en activiteit op een klein grondgebied.

In hoeverre de bloei dus voortkomt uit het gereformeerde karakter en dus Max Webers theorie over kapitalisme en protestantisme staaft, valt te bezien. Er is op gewezen, dat zowel in Rijssen als in Oldenzaal een nauw sociaal netwerk bestaat, dat onderlinge handelssolidariteit bevordert.

Belangrijke bronnen van inkomsten zijn handel, kunststof, transport, bouwbedrijven en papier, terwijl dit vroeger vooral ijzer was.

Rijssen vormt jaarlijks zowel de start- als de finishplaats van de wielerwedstrijd Ronde van Overijssel. In 2002 kwam Rijssen meerdere malen in het nieuws vanwege wateroverlast als gevolg van hevige regenval. In de zomer van dat jaar bleek het rioolsysteem van de stad de grote hoeveelheid water tot driemaal toe niet aan te kunnen. Vanaf 2003 worden in heel Rijssen werkzaamheden uitgevoerd om herhaling te voorkomen.

Rijssen verkreeg grote bekendheid als de plaats van handeling in Het Grote Gebeuren van de schrijver Belcampo.

Inhoud 1 Sport en recreatie 2 Rijssens dialect 2.1 Karakteristieken van het Rijssens 3 Mooi Riessen 4 Bekende Rijssenaren 5 Externe link

[bewerk] Sport en recreatie

Rijssen is gelegen aan de Europese wandelroute E11, die loopt van Den Haag naar het oosten, op dit moment tot de grens Polen/Litouwen. Ter plaatse is de route bekend als Marskramerpad ofwel Handelsweg.

[bewerk] Rijssens dialect

Het Rijssense dialect is onderdeel van het Twents, dat weer tot het Nedersaksisch behoort.

Het Rijssens heeft een geheel eigen karakter en is daardoor goed te herkennen. Het Rijssens wordt door alle sociale lagen van de Rijssense bevolking gesproken, maar steeds minder mensen gebruiken het daadwerkelijk nog actief en zijn vooral passieve dialectkenners. Waar in veel variaties van het Twents veel woorden erg 'vernederlandst' zijn, behoudt het Rijssens nog een uniek karakter met veel eigen woorden en een typerende uitspraak. Het Rijssens kent een aantal klanken die het Nederlands niet bezit. Een deel van onderstaande karakteristieken van het Rijssens zijn gelijk aan die van het Twents.

[bewerk] Karakteristieken van het Rijssens

• -er in het Nederlands wordt in het Rijssens -oar: woorden als 'berg' en 'kerk' worden 'boarg' en 'koarke'.
• Veel woorden komen overeen met het Duits:
  • Nederlands: 'bord', Duits: 'Teller', Rijssens: 'teelder'
  • Nederlands: 'soms', Duits: 'manchmal', Rijssens: 'mangs' of 'smangs'
• In tegenstelling tot veel andere varianten van het Twents, maakt Rijssens onderscheid in uitspraak van [f]/[v] en in iets mindere mate in [s]/[z]:
  • Waar in het 'algemeen' Twents "jazeker" als [joa'sihker]wordt uitgesproken, wordt er in het Rijssens veel aandacht aan de [z] geschonken: [joa'zeeker].
• -sch wordt -sk: Nederlands: 'schuur', Rijssens 'skuure'
• -oor wordt -uur, alhoewel hier enkele uitzonderingen op zijn.
  • 'voor' wordt 'vuur'
  • 'door' wordt 'duur'
• -aar, -eer en, zoals in 'waard', 'geleerd', veranderen in een klank die overeen komt met de tweeklank uit het Engelse woord 'air'.
  • 'waard' wordt 'weard'
  • 'geleerd' wordt 'eleard'
• -ier verandert in -eer: 'bier' wordt 'beer'
• Na een klinker en aan het eind van een woord wordt, net als in het Engels, de -r niet uitgesproken.
• -oof en -ove verandert in -euw of -euwe: 'ik geloof' wordt 'ik geleuwe'
• Woorden die eindigen op een klinker plus -n, -nd, -nt of -nk krijgen een nasale uitspraak [ñ], als in het Franse "trente". Een veelgebruikt grapje hierbij is zwat zaand(zwart zand) dat bijna hetzelfde klinkt als het Franse soixante.
• De [a] in de combinatie -ar of -ats, wordt in het Rijssens uitgesproken als [æ]. Deze klank is te vergelijken met het Britse 'sack' of 'Sam'. de uitspraak zit tussen de [a] en de [e] in. Hij wordt geschreven als -à-.
  • De naam Arjan wordt dus uitgesproken als ['ærjañ].
• Net als in het Nederlands kent het Rijssens 2 verschillende uitspraken van korte o's. De eerste variant klinkt als in 'kom' en de tweede als in het Franse 'bon'. Bij deze tweede ligt de -o iets dieper in de keel. In tegenstelling tot het Nederlands komt deze tweede variant in het Rijssens echter vaker voor dan de eerste.
• Het Rijssens kent de verbindings-r, die een woord dat eindigt op een klinker verbindt met een woord dat begint met een klinker, zodat er geen glottisslag gemaakt dient te worden.
  • Voorbeeld 1: Dat deed hij ook. wordt naar het Rijssens vertaald als Dàt dee hee ook.. Echter, de uitspraak van deze zin is: Dàt dee-r-ee-r-ook.
  • Voorbeeld 2: Ja hè? zal door vrijwel elke Rijssenaar worden uitgesproken als Ja-r-è?

[bewerk] Mooi Riessen

Dat Rijssen een sterk eigenzinnig karakter heeft blijkt onder andere uit het feit dat Rijssen als één van de weinige steden in Nederland een eigen volkslied heeft, dat uiteraard in het Rijssens geschreven is:

[bewerk] Bekende Rijssenaren

• Belcampo (Herman Pieter Schönfeld Wichers), schrijver (gewoond en begraven)
• Henk van Brussel, voetbaltrainer (geboren)

[bewerk] Externe link

• Webpagina van Rijssen

Gemeente Rijssen-Holten
Stad & dorpen: Rijssen | Holten | Dijkerhoek
Kernen: Beuseberg | De Borkeld | Espelo | Holterberg | Holterbroek | Lichtenberg | Look | Neerdorp
(Voormalige) gemeenten: Rijssen-Holten | Rijssen | Holten

52° 19' NB, 6° 31' OL