Twents (dialect)

Van Wikipedia

In donkergroen het Twents taalgebied; in lichtgroen het gebied waar Twents-Graafschaps wordt gesproken

Het Twents is een dialect van het Nedersaksisch. Nedersaksisch is één van de twee erkende streektalen in Nederland (de ander is het Limburgs). Daarnaast is het Fries al verheven tot de tweede officiële taal van Nederland. Het gebruik van het Twents wordt minder van generatie op generatie, omdat veel ouders hun kinderen bij voorkeur in het Nederlands opvoeden. In de drie steden Enschede, Hengelo en Almelo is veel meer dialectverlies dan op het platteland.

[bewerk] Taal/dialect

Twents wordt gesproken in de meeste Twentse gemeenten, maar niet overal: de meest westelijke plaatsen (o.a. Hellendoorn en Nijverdal) hebben een Sallands dialect. Sprake van één homogeen dialect in de rest van het gebied is er evenmin. Woorden en uitdrukkingen kunnen per dorp of stad verschillen. Het meest afwijkend is het Vriezenveens, dat veel van het Sallands heeft maar eigenlijk noch bij het Twents, noch bij het Sallands kan worden ingedeeld. Het Vriezenveens is beïnvloed door het Fries vanwege Friese immigranten. De meest oostelijke plaatsen (Denekamp, Oldenzaal etc.) kennen nog doe voor "jij" (elders in Twente: iej). Een ander verschil, dat ook in west-oosttegenstelling voorkomt, is neet (westelijk) tegenover nich (oostelijk) voor niet. Almelo, Hengelo en Enschede liggen alle drie ten westen van de doe/iej-lijn maar oostelijk van de neet/nich-lijn.

[bewerk] Twents in gecultiveerde vorm

Het Van Deinse Instituut zet zich in om meer te weten te komen over heden en verleden van Twente. Het in Enschede gevestigde instituut richt zich op de streekcultuur, volkskunde, streektaal, cultuurgeschiedenis en het landschap van Twente. Daarnaast verzamelt, onderhoudt, bestudeert en presenteert het een uitgebreide collectie materiële getuigenissen uit het verleden van Twente.

Naast het Van Deinse Instituut is er ook De Kreenk vuur de Twentse Sproak, die zich bezighoudt met een standaardspelling van het Twents, alsmede met een Twentse bijbelvertaling en een adviesrol voor hen die het Twents willen gebruiken in de media, onder meer RTV Oost. Dit televisiestation bracht in 2005 een succesvolle Twentstalige soapserie op tv, Van Jonge Leu en Oale Groond. Hieraan werkte onder meer Herman Finkers mee, die eerder twee van zijn cabaretshows in het Twents vertaalde. Er zijn ook een aantal bekende stripalbums in het Twents vertaald, waaronder Kuifje (met de bijpassende naam Tuufke) met "'t Smokweark van Bianca Castafiore" (De juwelen van Bianca Castafiore) , Suske en Wiske met de albums "'t Zulveren Heurnke" (De ringelingschat) en "'t Witte Wief" (Het witte wief) en ook Asterix met het album "Asterix den Galliër" (Asterix de Gallier), Kats in 't plat! (1997).