Viool

Van Wikipedia

Zie Viooltje voor het plantengeslacht

Viool met strijkstok

Viool in koffer

De viool is een snaarinstrument met een viertal snaren. De klank wordt voortgebracht door de snaren in trilling te brengen met een strijkstok. De houten klankkast dient om het geluid van de trillende snaren te versterken. De viool wordt doorgaans bespeeld door het instrument tussen kin en schouder te klemmen en met de vingers van de linkerhand de snaren af drukken tegen de ebbenhouten toets om zodoende de snaar te verkorten (en dus hoger te doen klinken).

De viool wordt bespeeld door een violist(e).

[bewerk] Geschiedenis

Wie de eerste viool heeft gemaakt is onbekend. De ene zegt dat de viool is gemaakt in Indië en de andere in Italië. Ook is niemand het eens over welk instrument de voorloper was van de viool. Hieronder staan verschillende instrumenten aangegeven waarvan men denkt dat het de eerste voorloper was.

In de Middeleeuwen bestonden er veel verschillende snaarinstrumenten. Sommige werden getokkeld, zoals de luit, andere werden gestreken, zoals de vedel en de rebec. De drie snaarinstrumenten die belangrijk waren voor de ontwikkeling van de viool zijn: de rebec, een smal peervormig instrument, de vedel, die veel vormen heeft gekend en de elegante lira da braccio, die al de vorm van de huidige viool had

De eerste echte violen werden omstreeks 1550 gebouwd in de Italiaanse vioolbouwcentra Brescia en Cremona. Daarom denkt men dat de eerste viool gebouwd is door een Italiaan.

[bewerk] Stemming en klank

De vier snaren zijn als volgt gestemd, van laag naar hoog:

G, D, A, E. (je kunt ze onthouden met de zin Geef De Aap Eten)

De G-, D- en A-snaar zijn vaak van kunststof, omwikkeld met metaalfolie en titanium en een enkele keer kom je een staalsnaar tegen, maar de betere snaren hebben als basis schapendarm in plaats van kunststof. De E-snaar is doorgaans van massief metaal. Vroeger werd alleen schapendarm gebruikt en door de gebrekkige technologie waren snaren moeilijk homogeen te maken, wat de klank negatief beïnvloedde. De tegenwoordige darmsnaren hebben dit nadeel niet meer. Darmsnaren zijn wel gevoeliger voor vocht, zodat de viool sneller ontstemt.

De klank van de viool kan worden verzacht door een sordino (houten of kunststof demper) op de kam te zetten. Voor studiedoeleinden kun je de viool heel zacht laten klinken met een zware metalen demper.

Meestal wordt de viool met de strijkstok bespeeld. Naast de strijktechniek (arco) wordt de viool soms ook pizzicato bespeeld (door met een vinger te tokkelen - meestal met de stok in de hand). Soms wordt col legno gespeeld door met het hout van de strijkstok op de snaren te 'slaan'.

In orkestwerken zijn meestal twee vioolpartijen aanwezig, de eerste en de tweede viool. De instrumenten zijn hetzelfde, maar de eerste violen hebben meer melodieuze (en vaak wat moeilijkere) partijen te spelen. De altviool is een kwint lager gestemd en heeft meestal een ondersteunende rol.

Tot de moderne vioolfamilie behoren van (klein naar groot):

Oudere viooltypes zijn:

viola d'amore
viola da gamba
violoncello da Spalla

De viool bestaat uit verschillende onderdelen zoals:

- De klankkast, het belangrijkste onderdeel, om de klank van de snaren goed te laten uitkomen.

- De hals, het deel waar je de viool aan vasthoudt, en waarop de zwarte toets zit, waar je je vingers op plaatst.

- De krul, het woord zegt het al, een krul vormig stuk, het heeft eigelijk geen waarde voor de klank, maar is meer een soort van afwerking van de viool voor het oog.

- Het kinstuk, een onderdeel waar je je kin op laat rusten, deze kunnen van kunststof en van hout zijn, ook zijn er onderlinge verschillen, het ene zit meer aan de zijkant, en sommige zitten meer in het midden, dit hangt af van de keuze van de bespeler.

- Het staartstuk, deze gaat onder het kinstuk door, en zit daar ook vast gemaakt, op het staartstuk vind je meestal fijnstemmers, om een snaar een fractie te kunnen verhogen, wil je echt een toon veel verhogen dan kun je beter de stemknoppen gebruiken, die voor de krul zitten.

- De kam, een belangrijk onderdeel want hier lopen de snaren over heen, en er staat dus ook behoorlijk wat spanning op, staat de kam scheef dan heeft dat vervelende gevolgen voor de klank en de snaren.

- De klankgaten, deze zijn F vormig en zitten aan beide kanten bovenop de klankkast, hierdoor kunnen de tonen in de klankkast galmen.

- De toets, zwarte deel op de hals waar de snaren overheen lopen naar de stemknoppen toe, hierop kun je je vingers zetten waardoor je een toon verhoogt.

- Het achterblad, dit is de achterkant van de klankkast, en bestaat uit 1 of 2 delen.

- De stapel, het stokje in de viool onder het linker voetje van de kam dat zorgt voor de overdracht van trillingen naar het achterblad.

[bewerk] Vioolbouw

**Afmetingen van viool**
viooltype	maat in cm
4/4	58,4
3/4	55,9
1/2	50,8
1/4	47,0
1/8	41,9
1/16	35,6

Violen (en met name de studieviolen) worden in een aantal maten gebouwd. De hele viool (4/4) is de meest gangbare, kwartviolen en kleiner worden heel weinig gemaakt. De geschikte maat viool voor kinderen kan gevonden worden uit de lengte van de arm: de viool is niet te groot als de volle hand om de krul geslagen kan worden terwijl de viool onder de kin gehouden wordt.

Het bouwen van een viool vereist veel vakmanschap. Omdat een viool zijn mooiste klank vaak pas na lang bespelen verkrijgt, zijn vooral de violen van een aantal oudere vioolbouwers beroemd. Deze zijn:

Stradivarius
Amati
Guarneri
Gagliano
Ruggieri
Stainer

[bewerk] Moderne ontwikkelingen

Viool aan de muur

De viool is een traditioneel instrument, waarin sinds het hoogtepunt van de hierboven genoemde vioolbouwers nauwelijks ontwikkeling is geweest. Een recente ontwikkeling is de elektrische viool. Als de viool wordt voorzien van metalen snaren en een elektromagnetische opnemer kan de klankkast achterwege blijven en resulteert een elektrische viool, die af en toe op een (pop- of jazz)podium te horen is.

Voor versterking wordt ook vaak gebruikgemaakt van een piëzo-element. Dit heeft als voordeel dat het zeer eenvoudig op de kam van de viool aangebracht kan worden. Je kan het ook op eender welke viool aansluiten, dus je hoeft geen nieuw instrument te kopen. Dit piëzo-element richt ook geen schade aan de kam aan. Een van de nadelen is dat je niet stil kunt oefenen, omdat de klankkast nog altijd ongewijzigd blijft.

Het bespelen van de viool leert men soms al op zeer jonge leeftijd aan de hand van de Suzukimethode.

[bewerk] De kattendarmlegende

In tegenstelling tot wat vaak beweerd wordt, zijn vioolsnaren niet gemaakt van kattendarm, maar van schapendarm. Een kattenfokkerij voor het winnen van hun darmen is dan ook nooit aangetroffen. Bovendien is de kat te klein om darm van voldoende lengte en kwaliteit te winnen. De oorsprong van dit broodjeaapverhaal is al oud, maar niet zeker. Een van de theorieën is:

De Italiaanse vioolbouwers uit Salle schijnen volgens de traditie beweerd te hebben dat hun snaren van kattendarm gemaakt waren. Omdat het volgens het toen heersende bijgeloof ongeluk bracht om een kat te doden, dachten deze vioolbouwers op deze manier hun handel tegen namaak te kunnen beschermen.

De legende blijft waarschijnlijk hardnekkig in stand omdat het geluid van een beginnende violist door de omgeving wel wordt omschreven als kattengejank vanwege de vele valse noten.

De legende wordt ook in stand gehouden door de musici en vioolbouwers zelf. Zo is er een serieuze vereniging van musici, vioolbouwers en akoestici, Catgut Acoustical Society.