Zuid-Gelders

Van Wikipedia

___	Portaal Nederlands

Het Kleverlands.

Zuid-Gelders of Nederrijns is het Nederlandse dialect (of groep dialecten) dat wordt gesproken in het rivierengebied van Gelderland: met name in de Veluwezoom, het Rijk van Nijmegen, het Land van Maas en Waal, de Bommelerwaard, de Tielerwaard en de Betuwe.

[bewerk] Vage grenzen

Zuid-Gelders wordt meestal gerekend tot de Centrale Groep, waartoe ook het Brabants behoort. De afgrenzing tot het Brabants is puur geografisch en conventioneel: sommigen noemen de hele Centrale Groep Brabants. De Zuid-Gelderse dialecten vormen ook geen eenheid tegenover de Brabantse in engere zin. Naar het noorden is er een overgang tot het nauw verwante Utrechts. Duidelijke grenzen in de vorm van een bundel isoglossen zijn er niet. De overgang naar het Hollands in het westen is ook vrij geleidelijk. Ten noorden van Arnhem vormt de Veluwe een natuurlijke grens met de Nedersaksische dialecten. In het oosten vormen de dialecten van de Liemers een ongewoon brede overgangszone tussen het Nederfrankisch en het Nedersaksisch.

[bewerk] Maas-Rijnlands

Bij de grens met Duitsland lopen de Nederfrankische dialecten van het noordelijke Rijnland ten noorden van de Uerdinger Linie geleidelijk in de Zuid-Gelderse over. In Noord-Limburg en Noordoost-Brabant spreekt men dialecten die ook tot deze groep behoren; zie Noord-Limburgs. Het Zuid-Gelders, het Noord-Limburgs en een groep dialecten over de Duitse grens vormen tezamen het Kleverlands. Tesamen met de dialecten van de Liemers vormen zij de noordelijke punt van het Maas-Rijnlands, het geheel van Nederfrankische streektalen dat in de Maas-Rijndriehoek gesproken wordt.

[bewerk] Brabantse kenmerken

Typisch Brabantse kenmerken zijn: verbuigingen als mèrège (morgen), nij (nieuw) en het weg laten van de eind d- en t's (da en nie i.p.v. "dat" en "niet"); daarnaast wordt bij het gebruik van persoonlijk voornaamwoorden in de tweede persoon vaak gekozen voor "gij" en "ge". Bij vragende zinnen wordt in plaats van het standaard Nederlandse "wil je" vaak gekozen voor wil-de waarbij "je" (een uitspraakvariant van "ge") het oudere de (een onbeklemtoonde vorm van "du") niet vervangen heeft. Spreekt men een oudere of onbekende aan, dan versterkt men met "gij": kun-de gij, wil-de gij.

[bewerk] Utrechtse kenmerken

In de Betuwe toont de nabijheid van het Utrechts zich in de platte "a", andere typisch Utrechtse klanken hoort men ook terug in het Betuws.

[bewerk] Nijmeegs

Opvallend is dat het stadsdialect van Nijmegen, het Nimwaegs, sterk afwijkt van de plattelandsdialecten uit de directe omgeving.

[bewerk] Classificatie

Indo-Europees
- Germaans
  - West-Germaans
    - Rijnlands / Nederfrankisch
      - Maas-Rijnlands
        
        Zuid-Gelders / Nederrijns

[bewerk] Bronvermelding

A.J. Welschen 2000-2005: Course Dutch Society and Culture, International School for Humanities and Social Studies ISHSS, Universiteit van Amsterdam (met toestemming)