Andrzej Szczypiorski
Z Wikipedii
Andrzej Szczypiorski (ur. 3 lutego 1928 w Warszawie, zm. 16 maja 2000 w Warszawie) - polski pisarz i działacz polityczny.
W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Ludowej. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, po kapitulacji więzień obozu w Sachsenhausen.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Dzieła Szczypiorskiego dają się wytłumaczyć jego drogą życiową. Dorastał w rodzinie ukształtowanej przez mieszczańsko-naukowe otoczenie. Jako 15-latek obserwował jak Niemcy zajęli jego ojczyznę. W tym czasie studiował na tajnym uniwersytecie, który był współorganizowany przez jego ojca Adama, socjalistycznego historyka i matematyka. W 1944 wziął udział w Powstaniu Warszawskim, został aresztowany i internowany w KZ Sachsenhausen.
Te związane z wieloma cierpieniami przeżycia przedstawiał w swych dziełach, przy czym kładł duży nacisk na swe rodzinne miasto – Warszawę. Warszawa lat przedwojennych ukazuje się jako piękna – również przez wpływy żydowskie ukształtowana – przeszłość, która zostaje zniszczona przez niemieckie siły okupacyjne. Ponieważ w tym czasie Bóg nie interweniował, wnioskował on, że zasadniczo Bóg jest nieobecny w historii. Szczypiorski wcześnie zaczął działać na rzecz niemiecko-polskiego pojednania, gdyż – będąc głęboko związanym z niemiecką literaturą – nie skazywał Niemców, pomimo tego, że dali mu się poznać jako ciemiężcy i mordercy. W 1995 otrzymał za starania o pojednanie między Niemcami i Polakami Federalny Krzyż Zasługi.
Po wojnie pracował najpierw jako dziennikarz, a w 1955 rozpoczął działalność literacką. Pod pseudonimem Maurice S. Andrews napisał kilka powieści kryminalnych. Pod koniec lat 70. związał się z opozycją demokratyczną (KOR). Od 1977 publikował coraz częściej w gazetach opozycyjnych w obiegu podziemnym, co prowadziło do jego internowania po ogłoszeniu w grudniu 1981 stanu wojennego. Po politycznych zmianach w Polsce w roku 1989 sprawował, jako reprezentant Unii Demokratycznej, do roku 1991 mandat senatora w Izbie Wyższej polskiego Parlamentu.
Aż do swojej śmierci w 2000 roku zajmował stanowisko w sprawie politycznego i moralnego rozwoju III. Rzeczypospolitej Polskiej. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Przed śmiercią przygotowywał się do przejścia na kalwinizm, wzorując się na innym sławnym polskim pisarzu Stefanie Żeromskim. Choć do konwersji formalnie nie doszło z powodu śmierci pisarza, uroczystości pogrzebowe odbyły się w tym obrządku.
[edytuj] Twórczość
W swoich dziełach często ukazywał złożoność rzeczywistości i trudność w dokonywaniu wyborów moralnych, zwłaszcza w sytuacjach ekstremalnego zagrożenia życia. Najbardziej znanym dziełem Andrzeja Szczypiorskiego jest wydana pod tytułem Początek (w Niemczech wydana pod tytułem "Piękna pani Seidenmann") w 1986 roku powieść, której nie chciano opublikować w Polsce, wydał ją natomiast w 1986 roku Instytut Literacki w Paryżu. Opisuje ona losy grupy mieszkańców Polski w czasie wojny jak i po niej. Jednym z wątków jest historia pani Seidenmann, która została zadenuncjowana przez polskiego kolaboranta Bronka Blutmana, a następnie ocalona przez polskich przyjaciół przy pomocy niżej wspomnianego Niemca. W swoich innych publikacjach przedstawiał on losy pułkownika von Stauffenberga jako niemieckiego bohatera i "człowieka honoru"[1].
Często piętnował też wady Polaków: "Cechy charakterystyczne społeczeństwa polskiego to: alkoholizm, nieuczciwość, brak tolerancji względem inaczej myślących, nieposzanowanie pracy, zarówno cudzej jak i własnej. Wypadałoby zapytać, czy takiemu społeczeństwu przysługuje miano chrześcijańskiego".
[edytuj] Nagrody
Był m.in. laureatem nagrody ZAiKS-u (1963; za twórczość radiową), Nagrody Polskiego PEN-Clubu (1972), austriackiej nagrody państwowej w dziedzinie literatury europejskiej za całokształt twórczości (1988), Nagrody im. J.G. Herdera (1994), nagrody "Złotego Pióra" (1998; za zasługi w zliżaniu narodów niemieckiego i polskiego).
Został również odznaczony przez krakowski dwumiesięcznik "Arka" laurem "Amnezji 45-lecia" oraz nagrodą "Intelektualnego Knota Sezonu". Szczypiorski odrzekł na to, że nie dziwi się, gdyż jego książek nie rozumie i nienawidzi "polski Ciemnogród".
Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży, której był przewodniczącym, przyznaje od 2000 roku, dla uczczenia jego pamięci, Nagrodę im. Andrzeja Szczypiorskiego. Pierwszy raz nagroda została przyznana Marzenie Łotys, przewodniczącej Stowarzyszenia Edukacja Inaczej.
[edytuj] Współpraca z SB
Od roku 1955 Szczypiorski był tajnym współpracownikiem SB o pseudonimach "Miglanc" i "Marek". Jako agent wysyłany był m.in. do Danii (jako attaché kulturalno-prasowy w ambasadzie PRL w Kopenhadze) i Niemiec.
Z danych IPN-u wynika też, że współpracownikiem SB był również syn pisarza.
O współpracy pisarza ze służbą bezpieczeństwa opowiada dokumentalny film Grzegorza Brauna "Errata do biografii" (2007).
[edytuj] Twórczość (wybór)
- 1966 Podróż do krańca doliny, Warszawa: Iskry
- 1971 Msza za miasto Arras, Warszawa: Czytelnik
- 1983 Z notatnika stanu wojennego, Londyn: Polonia
- 1986 Początek, Paryż: Instytut Literacki
- 1990 Amerykańska whiskey i inne opowiadania, Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW
- 1991 Noc, dzień i noc, Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW
- 1994 Autoportret z kobietą, Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW
- 1999 Gra z ogniem, Poznań: Sens
[edytuj] Źródło
Marta Kijowska: Der letzte Gerechte. Andrzej Szczypiorski (pl. Ostatni sprawiedliwy. Andrzej Szczypiorski), Aufbau-Verlag, 2003
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mariusz Kubik - Portrety pisarzy: Andrzej Szczypiorski, czyli o pisarstwie tworzonym z pasją, "Gazeta Uniwersytecka UŚ", nr 9 (76) / czerwiec 2000; Uniwersytet Śląski, Katowice
- Informacja o pisarzu w serwisie culture.pl
[edytuj] Przypisy
- ↑ Niektórzy krytycy i publicyści (m.in. R. A. Ziemkiewicz) doszukują się w tym źródła tak wielkiej jego popularności w Niemczech.
