Brańsk

Nazwa miasta pochodzi od rzeki Bronka. W pobliżu miasta znajdują się stanowiska kultury amfor kulistych. W X/XI w. istniał w Brańsku gród obronny w miejscu zwanym dzisiaj Zamczyskiem.

[edytuj] Wiek XIII

Na uroczysku Kumat we wschodniej części miasta w 1264 r. wojska polskie księcia Bolesława Wstydliwego stoczyły bitwę z Jaćwingami pod dowództwem Komata.

[edytuj] Wiek XIV

W 1366 r. król Kazimierz Wielki przekazał te ziemie Litwie. Przez pewien czas należał on do posiadłości księcia mazowieckiego Janusza I Starszego.

[edytuj] Wiek XV

Od 1413 wchodził w skład województwa trockiego. W roku 1430 wzmiankowane jako Bransko. W latach ok 1440-1444 należał przejściowo do księcia mazowieckiego Bolesława IV. Wtedy też prawdopodobnie miała miejsce lokacja na prawie chełmińskim i powstanie parafii rzymsko-katolickiej (pierwsza wzmianka 1446). Jako pierwsze miasto na Podlasiu 18 stycznia 1493 roku Brańsk został lokowany na prawie magdeburskim przez wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka.

[edytuj] Wiek XVI

Na XVI w. przypada szczyt rozwoju miasta. Mieszczanie handlowali zwłaszcza drewnem, w mniejszym stopniu zbożem. Od 1532 roku w mieście odbywały się sejmiki szlacheckie. W 1530 powstała szkoła parafialna. Działał tu także szpital i kościół przyszpitalny św. Ducha. W latach 1533-56 starostwo brańskie było zarządzane przez faktorów królowej Bony, a następnie prawo do niego przeszły na króla Zygmunta Augusta. W roku 1569 na prośbę mieszczan król Zygmunt August włączył miasto do Korony.

[edytuj] Wiek XVII

W roku 1628 sąd ziemski skazał na śmierć 26 banitów trudniących się rozbojami. Stąd powstało przekleństwo "A bodaj cię kat brański oprawił". W latach 1653-1670 starostą brańskim był Bogusław Radziwiłł. Na ten czas datują się wielkie zniszczenia miasta przez wojska polskie, szwedzkie, siedmiogrodzkie, tatarskie i moskiewskie.

[edytuj] Wiek XVIII

W roku 1761, na tutejszym sejmiku został wybrany na posła na sejm walny ostatni król Polski Stanisław Poniatowski.

[edytuj] Pod zaborami

Brańsk znajdował się pod zaborem wpierw pruskim, a następnie po traktacie w Tylży w 1807 r. pod zaborem rosyjskim. W Brańsku powstała w XIX wieku duża społeczność żydowska (od 7% w 1807 r. w do 58% w 1897 r.), która w 1820 r. uniezależniła się i utworzyła własny kahał. W styczniu 1826 r. doszło tutaj do jedynego w Polsce większego wystąpienia dekabrystów gdy żołnierze miejscowego batalionu saperów Samodzielnego Korpusu Litewskiego, odmówili złożenia przysięgi na wierność rosyjskiemu carowi. Do kolejnych wystąpień zbrojnych dochodzi w czasie powstania listopadowego i powstania styczniowego. Do dużych zniszczeń dochodzi w czasie I wojny światowej. W 1839 roku odebrano kościół unitom i przekształcono go w prawosławną cerkiew.

[edytuj] W II Rzeczypospolitej

W roku 1919 roku miasto powraca w granice państwa polskiego. W dniach 30 i 31 lipca 1920 r. w odbyła się tu bitwa w czasie wojny polsko-sowieckiej.

[edytuj] lata 1939-1945

10 września 1939 r. do Brańska wkroczył oddziały niemieckie gen. mjr. Schaala. Na mocy Pakt Ribentrop-Mołotow 24 września 1939 r. do Brańska wkroczyła Armia Czerwona. W czasie wojny miasto zostało zniszczone zniszczone w 35 procentach. Po wybuchu wojny w 1941 r. Niemiec ze Związkiem Radzieckim wiele osób (głównie Żydzi zamieszkujący miasto, którzy na początku zostali umieszczeni w getcie) z terenu miasta zostało zgładzonych w obozie w Treblince. Brańsk został zajęty przez Armię Czerwoną 1 sierpnia 1944 r.

[edytuj] Po 1945 r.

Po zakończeniu wojny miasto zaczęło powoli się rozwijać: zaczęto odbudowywać zniszczone obiekty w tym kościół, a także stworzono gminę Brańsk.

W 1977 r. Brańsk zdobył główną nagrodę w ogólnopolskim konkursie "Mistrz Gospodarności". Obecnie ośrodek handlowo-usługowy regionu rolniczego.

[edytuj] Zabytki

grodzisko z XI wieku
Kościół katolicki pw. Wniebowzięcia NMP z 1861 r.
Cerkiew prawosławna pw. Szymona Słupnika
dwie zabytkowe kapliczki
drewniane koszary carskie z lat 1875-1890 (Dom Pomocy Społecznej)
cmentarz wielowyznaniowy z XIX i XX wieku
cmentarz (kirkut) żydowski z XIX i XX wieku
miejski układ urbanistyczny z XV wieku
drewniana zabudowa z XIX i XX wieku

Zabytki w okolicy:

Domanowo – kościół pw. św. Doroty z XVII wieku z dzwonnicą z tego samego okresu. Pomnik na mogile żołnierzy Podlaskiej Brygady Kawalerii poległych we wrześniu 1939 r.
Kalnica – park dworski z połowy XVIII wieku
Klichy - kościół pw. MB Wspomożenia Wiernych

Główne instytucje znajdujące się w Brańsku to: Urząd Miasta i Gminy, Zespół Szkół im. Armii Krajowej, Bank Spółdzielczy.

Obecnym burmistrzem jest Daniel Bańkowski, a wójtem gminy Brańsk Krzysztof Jaworowski.