Siemiatycze

Z Wikipedii

Współrzędne: 52°25'38" N 022°51'45" E

Siemiatycze
Herb Siemiatycz Flaga Siemiatycz
Województwo	podlaskie
Powiat	siemiatycki
Gmina  - rodzaj	Siemiatycze miejska
Założono	I poł. XV w.
Prawa miejskie	1542
Burmistrz	Zbigniew Jan Radomski
Powierzchnia	36,25 km²
Położenie	52° 25'38'' N 22° 51'45'' E
Liczba mieszkańców (2006)  - liczba ludności  - gęstość	15 169 419,6 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	85
Kod pocztowy	17-300
Tablice rejestracyjne	BSI
Położenie na mapie Polski Siemiatycze
TERC10 (TERYT)	3202610011
Miasta partnerskie	Castrolibero Zehdenick
Urząd miejski3 ul. Pałacowa 2 17-300 Siemiatycze tel. 85 656-58-00; faks 85 656-58-03 (e-mail)
Strona internetowa miasta

Siemiatycze (biał. Сямятычы) to miasto i gmina w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, położone nad rzeką Kamionką (prawy dopływ Bugu). W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Spis treści 1 Położenie 2 Historia 2.1 Historia do 1795 roku 2.2 Lata 1775-1918 2.3 II Rzeczpospolita 2.4 II Wojna światowa 2.5 PRL 2.6 Po roku 1989 3 Zabytki 4 Gospodarka 4.1 Przeciętna stopa bezrobocia w latach 1997-2006 5 Transport 5.1 Drogi 5.2 Kolej 5.3 Komunikacja miejska 6 Struktura powierzchni 7 Demografia 8 Edukacja 8.1 Szkoły podstawowe i gimnazja 8.2 Szkoły ponadgimnazjalne 8.3 Szkoły wyższe 8.4 Szkoły muzyczne 9 Znane osoby związane z Siemiatyczami 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Położenie

Siemiatycze są położone we wschodniej Polsce, w południowej części województwa podlaskiego i 64 km od Siedlec.

• Powierzchnia: 36,25 km²
• Liczba mieszkańców: 15 169 (30 czerwca 2006¹⁶)
• Prawa miejskie: 1542 r.

[edytuj] Historia

[edytuj] Historia do 1795 roku

Historia miasta sięga połowy XV wieku, kiedy wyodrębniają się pierwsze dobra siemiatyckie. W 1431 zostaje wydany przywilej na budowę cerkwi pod wezwaniem św. Trójcy, a wokół wzgórza cerkiewnego formuje się osada (obecnie na dawnym miejscu stoi wzniesiona w 1866 roku murowana cerkiew pod wezwaniem świętych apostołów Piotra i Pawła). Już w 1527 roku dobra siemiatyckie obejmują 7 wsi. W styczniu 1542 Zygmunt August wydaje dokument zezwalający Siemiatyczom na korzystanie z prawa magdeburskiego (prawa miejskie). Korzysta z tego prawa Stanisław Tęczyński, który 2 kwietnia 1542 wprowadza władze miejskie i zleca pracę nad organizacją miasta i jego kolonizacją. W 1580 roku w Siemiatyczach było 26 domów rynkowych, 186 domów ulicznych, 32 chałupy oraz 40 domów z zagrodami. Ogółem 282 domów zamieszkiwało 1900 osób. Siemiatycze zaliczały się wtedy do miast średniej wielkości w województwie podlaskim. Na rok 1582 datuje się początki osadnictwa żydowskiego na terenie Siemiatycz.

W latach 1655-1660 rozwój miasta zostaje zahamowany przez "Potop". Blisko 30% społeczności traci życie. Zniszczenie przez szwedów Mielnika i Drohiczyna sprawia, że wzrasta znaczenie Siemiatycz. W roku 1710-1711 "wielki pomór" lub inaczej "morowe powietrze" (epidemia cholery) dziesiątkuje ludność, a pozostali przy życiu chronią się w pobliskiej cerkwi na Grabarce, która od tej pory zyskuje sławę cudownego miejsca. W roku 1727 zgromadzenie misjonarzy przejęło prowadzenie parafii rzymskokatolickiej. Misjonarze założyli i sprawowali opiekę nad szkołą i przytułkiem dla starców i kalek, prowadzili także działalność charytatywną. Przed kościołem zostaje wzniesiona brama z figurą św. Michała Archanioła.

Od 1758 Siemiatycze przechodzą w posiadanie księżnej Anny z Sapiehów Jabłonowskiej. Następuje rozbudowa miasta. W tym samym roku wielki pożar niszczy większość zabudowań, w tym kościół. W roku 1772 na polecenie księżnej dokonano rozbiórki starego drewnianego ratusza, a w jego miejsce postawiono nowy murowany budynek. Ratusz miał cztery skrzydła i wewnętrzny prostokątny dziedziniec z niewielkim budynkiem wagi w środkowej części. W obrębie budynku uwzględniono miejsce na stragany (tzw. kramy). W 1775 roku liczba domostw w Siemiatyczach wynosiła 285, Siemiatycze były pod tym względem piątym miastem na całym Podlasiu po Międzyrzecu, Węgrowie, Tykocinie i Ciechanowcu.

W 1777 roku w Siemiatyczach rozpoczęto budowę siedziby księżnej Anny Jabłonowskiej. Pałac mieścił w swych murach okazałe zbiory zoologiczne i botaniczne, dzieła sztuki medalierskiej, miedzioryty i inne. W pałacu gościł między innymi król Stanisław August, dostojnicy oraz ludzie nauki: Staszic, Kołłątaj. Jest to także prawdopodobny rok umieszczenia posągów Sfinksów na sarkofagowych cokołach bramy pałacowej, które po rekonstrukcji można oglądać obecnie.

[edytuj] Lata 1775-1918

W 1795 roku Siemiatycze zostają objęte zaborem pruskim. Okres 1797-1801 to lata budowy Bożnicy Żydowskiej, która w czasie II wojny światowej zostanie spalona.

7 lipca 1807 r. na mocy traktatu tylżyckiego Siemiatycze przyłączono do Cesarstwa Rosyjskiego. W 1825 Siemiatycze zamieszkiwało 1945 osób. W mieście stało 20 budynków murowanych, 330 drewnianych, 2 manufaktury, 10 sklepów, 40 szynków, łaźnia i dwa parki miejskie. W 1861 roku gmina siemiatycka obejmowała 25 wiosek i przysiółków.

6-7 lutego 1863 to data bitwy pod Siemiatyczami, rozegranej pomiędzy oddziałami powstańczymi dowodzonymi przez Lewandowskiego, Cichorskiego i Rogińskiego a wojskiem rosyjskim pod przywództwem gen. Maniukina. Bitwa rozegrała się na miejscowym cmentarzu i w jego okolicach (obecnie między ulicami Ciechanowiecką i Powstania Styczniowego). W wyniku dużej przewagi ogniowej Rosjan i nieudolnego dowodzenia oddziałami powstańczymi bitwa zakończyła się klęską. Po odniesionym zwycięstwie Rosjanie w odwecie ograbili i spalili miasto. Całkowitemu zniszczeniu uległ pałac Jabłonowskich, którego nigdy potem nie odbudowywano.

1865-1866 – 29 kwietnia poświęcono kamień węgielny pod budowę murowanej cerkwi prawosławnej na wzgórzu obok nadwyrężonego budynku drewnianego. Budowę ukończono w 1866 roku. 2 listopada nowa cerkiew została wyświęcona pod wezwaniem ś.ś. Piotra i Praksedy. W 1897 roku społeczeństwo Siemiatycz stanowili: 75% żydzi, 15% katolicy, blisko 10% prawosławnych oraz nieliczni ewangelicy. W roku 1900 nieopodal synagogi powstaje neobarokowy Przyszkółek (Dom Talmudyczny). Po wojnie w budynku tym mieściło się między innymi państwowe przedszkole, później przez dłuższy czas był siedzibą Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Anny Jabłonowskiej, aktualnie znajduje się tam Zasadnicza Szkoła Zawodowa. W budynku po koszarach zorganizowano jednoklasową szkołę cerkiewno-parafialną, przekształconą później w dwuklasową.

[edytuj] II Rzeczpospolita

W roku 1921 Siemiatycze liczyły 5694 mieszkańców (6816 os. w 1931). Orientacyjny skład społeczeństwa był następujący: 65% żydzi, 25,7% katolicy, 9% prawosławni. Za Polaków uważało się 33%, do narodowości żydowskiej przynależność deklarowało ok. 61% i białoruskiej ok. 5%. Orientacyjnie w mieście mieszkało ok. 26% Polaków, 65% Żydów, 8% Białorusinów. Gminę siemiatycką zamieszkiwało 10 676 osób, 54% prawosławnych, 45% katolików, Polacy stanowili połowę ludności, druga połowa to Białorusini.

[edytuj] II Wojna światowa

11 września 1939 oddziały niemieckie wkraczają do Siemiatycz i zajmują miasto. Od 17 do 20 września 1939 teren jest opuszczany przez Niemców ustępujących przed wkraczającymi oddziałami radzieckimi. Podczas okupacji i wycofywania się Niemcy dokonują aktów przemocy i terroryzują okoliczną ludność. W 1940 Rosjanie wystawiają w Siemiatyczach pomnik Lenina, by uczcić przyłączenie miasta do terytorium Białoruskiej Republiki Sowieckiej. Pomnik zniszczyli Niemcy w 1941. 1941 – W trakcie potyczek z oddziałami radzieckimi i okupacji dochodzi do licznych morderstw ludności cywilnej, przeprowadzono pacyfikacje i palenia okolicznych wsi. Niemcy często "karzą" ludność polską za straty jakie ponoszą w wyniku prowadzonych walk, nie oszczędzając osób w podeszłym wieku i dzieci. Następuje ostateczne zniszczenie siemiatyckiego ratusza, jednego z bardziej okazałych budynków tego typu w rejonie. Ratusz nie został odbudowany, a jego ruiny po zasypaniu ziemią zmieniły się w park w centrum miasta.

W sierpniu okupanci tworzą w Siemiatyczach getto (w kwadracie ulic: Górnej, Wysokiej, Koszarowej i Słowiczyńskiej) głównie dla ludności żydowskiej z Siemiatycz i okolic. W getcie zgromadzono 4,2 tys. osób, byli to mieszkańcy Siemiatycz i okolicznych wsi. W 1942 roku następuje likwidacja siemiatyckiego getta (pierwsza deportacja 2 – 9 września 1942), jego mieszkańcy trafiają głównie do obozu zagłady Treblinka II (ok. 90 km od Siemiatycz), gdzie zostają zamordowani wraz z 750 tys. innych więźniów. W okresie wojny miasto utraciło 60% zabudowy mieszkalnej i około 50% budynków użyteczności publicznej, zniszczeniu (także celowemu) uległy zakłady przemysłowe i elektrownia. Tuż po wyzwoleniu szacowano ludność miasta na 3000 osób (40% stanu z roku 1939 – 7850 os.). Po powrocie części mieszkańców w 1946 roku ludność Siemiatycz liczyła 4106 osób, 52% stanu z 1939 roku. Niemal całkowitej zagładzie uległa ludność żydowska, stanowiąca przed wojną 60% mieszkańców Siemiatycz.

[edytuj] PRL

W roku 1952 z południowej części powiatu bielskiego wyodrębniono nowy powiat ze stolicą w Siemiatyczach. Siemiatycze pozostają miastem powiatowym do roku 1975. 1 maja 1973 w siemiatyckiej cerkwi wybucha pożar. Budynek nie zostaje doszczętnie zniszczony, ogień powoduje jednak znaczne straty, ucierpiało wyposażenie cerkwi i ikony. 12 lipca wyremontowaną cerkiew wyświęcił metropolita warszawski Bazyli. W 1975 roku oddano do użytku pierwszy siemiatycki zalew. Aktualnie są 3 zbiorniki.

[edytuj] Po roku 1989

W 1990 ukazuje się pierwszy numer "Głosu Siemiatycz", czasopisma regionalnego, pierwotnie czarno-białego, od kwietnia 2000 wydawanego co tydzień w kolorowej szacie graficznej. 14 października 1998 miasto odwiedził prawosławny patriarcha Konstantynopola Bartłomiej I, który w asyście metropolity Sawy dokonał uroczystego aktu wmurowania kamienia węgielnego w przygotowany już fundament nowej cerkwi pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego. Nie był to jedyny wysoki prawosławny dostojnik, jaki odwiedził Siemiatycze. 18 sierpnia 2001 do miasta przybył Patriarcha Aleksandrii i całej Afryki Piotr VII. W wyniku reformy administracyjnej w 1999 powiat siemiatycki zostaje reaktywowany, obejmując gminy: Drohiczyn, Dziadkowice, Grodzisk, Mielnik, Milejczyce, Nurzec-Stacja, Perlejewo, Siemiatycze. Powiat jest częścią województwa podlaskiego, ze stolicą w Białymstoku.

[edytuj] Zabytki

zachowane:

• Zespół pomisjonarski
  • Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP fundowany w 1456 r. p.w. św. Michała, budowany w obecnym późnobarokowym kształcie od 1719-1727 wg pojektu Karola Antoniego Baya. Fasadę przekomponowano w 1729 i 1732 r. Zachowane są w nim także starsze elementy renesansowe.
  • Klasztor misjonarzy - zbudowany w obecnym późnobarokowym kształcie od 1719-1727 wg. pojektu Karola Antoniego Baya. Po 1914 r. rozebrano spalony pawilon pn-wsch.
  • ogrodzenie i dzwonnica późnobarokowa z lat 1725-27.
  • Figura św. Jana Nepomucena z XVIII wieku
  • Szpital z 1726 r. wzniesiony przez Wincentego Rachettiego. Oszpecony przebudową w 1850 r.
• Dawna bożnica z 1797 r. zbudowana wg proj. z 1777 r. autorstwa Szymona Bogumiła Zuga. W stylu klasycystycznym. Odbudowana w 1964 r. z zatarciem cech stylowych.
• Przyszkółek z 1900 r. przy ul. Pałacowej 10 w stylu neobarokowym i modernistycznym.
• cerkiew prawosławna p.w. św. Trójcy, apostołów Piotra i Pawła z 1866 roku.
• cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w stylu rusko-bizantyjskim
• Kaplica cmentarna ewangelicko-augsburska z poł. XIX wieku
• Kaplica cmentarna św. Anny z 1826-27
• Oranżernia z z 1860 r.
• Domy klasycystyczne przy ul. Pałacowej (nr 14, 19, 25, 28)
• Posągi sfinksów przy dawnej bramie wjazdowej do pałacu księżnej Anny Jabłonowskiej
• cmentarz (wielowyznaniowy) założony w 1805 r.
• Kapliczka przydrożna słupowa na wschód od miasta z poł. XIX wieku.
• cmentarz wojenny z I wojny światowej
• zespół zakładu kaflarskiego z końca XIX w.

niezachowane:

• Ratusz na Rynku zbudowany po 1772 r. wg proj. Szymona Bogumiła Zuga i zniszczony w 1941 r. przez Niemców
• Południowa dzwonnica z XVIII wieku przy zespole misjonarskim, zburzona przez Niemców w czasie II wojny światowej.
• Pałac księżnej Anny Jabłonowskiej zbudowany po 1777 r. wg proj. Szymona Bogumiła Zuga. Został spalony w czasie powstania styczniowego w 1863 r.

[edytuj] Gospodarka

Ośrodek przemysłowo-usługowy; przemysł spożywczy, materiałów budowlanych i meblowy. Rzemiosło ludowo-artystyczne.

[edytuj] Przeciętna stopa bezrobocia w latach 1997-2006

Na podstawie obwieszczeń Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Stan na dzień 30 czerwca danego roku.

Rok	PUP Siemiatycze	Polska
1997	6,0	11,6
1998	4,0	9,6
1999	5,3	11,6
2000	6,1	13,6
2001	7,3	15,9
2002	7,2	17,4
2003	7,4	17,7
2004	9,0	19,4
2005	8,8	18,0
2006	9,7	15,4

[edytuj] Transport

Komunikację autobusową zapewnia przedsiębiorstwo PKS Siemiatycze. Posiada dalekobieżne linie do Białegostoku, Warszawy, Lublina, Gdańska, Siedlec, Londynu i Brukseli. Najważniejsze z połączeń lokalnych to Ciechanowiec, Hajnówka, Brańsk, Bielsk Podlaski, Drohiczyn, Mielnik, Klukowicze i inne.

[edytuj] Drogi

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• 19 Białystok-Siemiatycze-Lublin-Rzeszów
• 62 Włocławek-Wyszków-Węgrów-Siemiatycze
• 690 Czyżew-Osada-Ciechanowiec-Siemiatycze
• 693 Siemiatycze-Kleszczele

[edytuj] Kolej

6 km od miasta przebiega linia kolejowa Siedlce – Czeremcha. Znajduje się przy niej osada Siemiatycze Stacja. Można dojechać pociągiem do Białegostoku, Warszawy, Siedlec i Hajnówki.

[edytuj] Komunikacja miejska

Organizatorem transportu na terenie miasta jest Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne. W Siemiatyczach funkcjonują 3 linie autobusowe:

• 1 ulicami Armii Krajowej - Kościuszki - Grodzieńską - pl. Jana Pawła II - Ciechanowiecką (powrót do pl. Jana Pawła II ulicami: Głowackiego - 3-go Maja)
• 2 ulicami Armii Krajowej - Kościuszki - Żwirki i Wigury - 11-go Listopada - Legionów Piłsudskiego - Ogrodową - Drohiczyńską - pl. Jana Pawła II - Grodzieńską - Wysoką - Andersa - Górną - Kasztanową - Słowiczyńską
• 3 ulicami 11-go Listopada - Legionów Piłsudskiego - Ogrodowa - Drohiczyńską - pl. Jana Pawła II - Grodzieńską - Wysoką - Andersa - Górną - Kasztanową - Słowiczyńską

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Siemiatycze ma obszar 36,25 km², w tym:

• użytki rolne: 61%
• użytki leśne: 23%

Miasto stanowi 2,48% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2006¹⁶:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	15 169	100	7866	52	7303	48
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	419,6		218,3		201,3

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1210,41 zł.

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Szkoły podstawowe i gimnazja

• Szkoła Podstawowa Nr 1, ul. Ogrodowa 2
• Gimnazjum Publiczne Nr 1, ul. Świętojańska 25
• Gimnazjum Gminne, ul. Tadeusza Kościuszki 88

• Zespół Szkół z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II, ul. Andersa 4
  • Szkoła podstawowa nr 3
  • Gimnazjum Nr 2

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne

• Zespół Szkół w Siemiatyczach, ul. T. Kościuszki 43
  • Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej
  • Technikum

[edytuj] Szkoły wyższe

• Nadbużańska Szkoła Wyższa, ul. Legionów Piłsudskiego 1

[edytuj] Szkoły muzyczne

• Społeczna Szkoła Muzyczna I-go Stopnia, ul. Legionów Piłsudskiego 1

[edytuj] Znane osoby związane z Siemiatyczami

• Dariusz Kowalski - aktor

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Tygodnik Głos Siemiatycz
• PPKS Siemiatycze
• Oficjalna strona miasta Siemiatycze
• Nieoficjalna strona miasta Siemiatycze
• Forum mieszkańców Siemiatycz
• Zabytki Siemiatycz
• Powiat siemiatycki