Grupy krwi
Z Wikipedii
Grupy krwi — w biologii pewne zestawy antygenów, czyli cząsteczek powodujących gwałtowną odpowiedź układu odpornościowego, które występują na powierzchni czerwonych krwinek. W ramach tego samego gatunku może istnieć wiele różnych grup takich antygenów. Różnice mogą być niewielkie i sprowadzać się do obecności pojedynczych aminokwasów budujących białka lub monosacharydów tworzących wielocukry, które pokrywają krwinki. W innych przypadkach niektóre osobniki mogą cechować się występowaniem zupełnie innych cząsteczek antygenów nieobecnych w pozostałych grupach.
Istnienie grup krwi staje się widoczne w trzech przypadkach:
- ciąża — jeżeli matka nie posiada pewnych antygenów, obecnych w krwi dziecka, może dojść do reakcji układu odpornościowego czyli konfliktu serologicznego,
- transfuzja krwi — jeżeli pacjentowi przetoczona zostanie krew zawierająca niewłaściwe antygeny, spowoduje ona reakcję obronną organizmu, prowadząc do zgonu. Przetoczenie właściwej grupy krwi może uratować życie ofiary krwotoku.
- przeszczep — podobnie jak w czasie transfuzji konieczne jest zapewnienie zgodności grup krwi, ale ze względu na możliwość odrzutu, pasować muszą również inne antygeny. W efekcie niektórzy pacjenci, np. wymagający przeszczepu szpiku mają szansę na odszukanie odpowiedniego dawcy dopiero wśród milionów niespokrewnionych ochotników.
Każdy gatunek ma swój układ grup krwi. W medycynie wyróżnia się ponad dwadzieścia układów grup krwi. Największe znaczenie ze względów praktyki medycznej i diagnostycznej mają:
- układ AB 0
- układ Rh - antygeny C, c, D, E, e
- układ Kell - antygen K
Spis treści |
[edytuj] Układy grup krwi
Układy grupowe antygenów erytrocytarnych
| Układ | Symbol | Rodzaj antygenu | Liczba antygenów |
| AB 0 | AB 0 | wielocukier | 4 |
| Rhesus | RH | białka D, c, C, E, e | 47 |
| MNS | MNS | glikozyloforyny A, B i E | 40 |
| P | P1 | glikosfingolipid | 1 |
| Kell | KEL | endopepytdaza | 22 |
| Luthern | LU | immunoglobulina | 18 |
| Lewis | LE | wielocukier | 3 |
| Duffy | FY | białko (receptor dla chemokin) | 6 |
| Kidd | JK | białko (transporter mocznika) | 3 |
| Diego | DI | białko (transporter anionów) | 9 |
| Yt | YT | enzym - acetylocholinesteraza | 2 |
| Xg | XG | glikoproteina - cz. adhezyjna/receptor | 1 |
| Scianna | S.C. | glikoproteina - cz. adhezyjna/receptor | 3 |
| Dombrock | DO | enzym - ADP-rybozylotransferaza | 5 |
| Colton | CO | białko - akwaporyna | 3 |
| Landsteiner-Wiener | LW | glikoproteina - cz. adhezyjna/receptor | 3 |
| Chido-Rodgers | CH/RG | glikoproteina - składnik C4 dopełniacza | 9 |
| Hh | H | wielocukier - składnik glikokaliksu | 1 |
| Kx | XK | glikoproteina - transporter naurotransmiterów | 1 |
| Gerbich | GE | glikoproteina - wiąże błonę cytoszkieletu z cytoszkieletem | 7 |
| Cromer | CROM | glikoproteina - czynnik hamujący aktywację dopełniacza (CD55) | 10 |
| Knops | KN | glikoproteina - czynnik hamujący aktywację dopełniacza (CD35) | 5 |
| Indian | IN | glikoproteina - wiąże kwas hilauronowy (CD44) | 2 |
| Ok | OK | glikoproteina - receptor dla cyklofiliny (CD147) | ? |
| Raph | MER2 | transmembranowa glikoproteina - wiąże się z integryną | ? |
| JMH | JMH | proteina - cz. adhezyjna/receptor | ? |
| Ii | I | wielocukier | ? |
| Globoside | P | glikolipid | ? |
| GIL | GIL | białko - akwaporyna | ? |
[edytuj] Układ AB 0
Obecność antygenów tego układu stwierdza się nie tylko w krwinkach czerwonych ale i wszystkich komórkach poza neuronami a w płynach ustrojowych (poza płynem mózgowo-rdzeniowym) u ponad 80% populacji (tzw. wydzielacze). Występowanie antygenu A i B (jednego lub drugiego albo obu na raz) albo ich braku (grupa zero) zależy od dwóch genów.
Pierwszy odpowiada za syntezę enzymu dołączającego substancję podstawową (antygen) H (cukier). Występują dwa allele:
- H - kodujący enzym
- h - allel niemy (brak produktu białkowego)
Osoby z genotypem hh pomimo posiadania genów kodujących grupę krwi A lub B nie posiadają tych antygenów na erytrocytach, choć w ich surowicy występują odpowiednie naturalne przeciwciała dla danej grupy AB0. Jest to tzw. grupa krwi "Bombay" Drugi enzym dołącza kolejną cząstkę cukru tworząc antygen A lub B. Występują trzy podstawowe allele:
- A (istnieją podtypy różniące się stopniem ekspresji i antygenowości A1 - najsilniejszy i A2 oraz rzadsze: A3, Ax, Am)
- B (istnieją podtypy Bx i Bm jednak nie mają znaczenia diagnostycznego)
- 0 - allel niemy
Fenotypową grupę krwi kodują odpowiednio:
- Grupę A1 posiadają osoby o genotypie: A10, A1A1, A1A2
- Grupę A2 posiadają osoby o genotypie: A2A2 lub A20
- Grupę B posiadają osoby o genotypie: BB lub B0
- Grupę A1B posiadają osoby o genotypie: A1B
- Grupę A2B posiadają osoby o genotypie: A2B
- Grupę 0 posiadają osoby o genotypie: 00
Poza antygenami każda grupa krwi charakteryzuje się odpowiednim zestawem naturalnych przeciwciał należących do klasy IgM:
- Grupa A1: anty-B
- Grupa A2: anty-B i niekiedy anty-A1
- Grupa B: anty-A
- Grupa 0: anty-A i anty-B
- Grupa A1B: brak naturalnych przeciwciał
- Grupa A2B: mogą wystąpić anty-A1
Ciekawostka
Odkrycia grup krwi dokonał austriacki uczony Karl Landsteiner w 1901 roku. Stwierdził on istnienie trzech grup krwi: A, B i 0. Początkowo symbolem grupy krwi oznaczającej brak antygenów była litera O od niemieckiego słowa Ohne czyli "bez" (bez czegoś a nie nazwa rośliny!). Później bezszelestnie litera O zmieniła się cyfrę 0 i dlatego obecna nazwa tego układu jest AB0.
[edytuj] Układ Rh
Nazwa Rh wzięła się od małp rezusów Rhesus, u których po raz pierwszy wykryto ten układ. Obejmuje ponad 47 antygenów, lecz 5 z nich, które kodowane są przez 3 geny, ma znaczenie praktyczne:
- antygen C: genotypy CC lub Cc
- antygen c: genotypy cc
- antygen D: genotypy DD lub Dd. Allel d jest genem niemym i genotyp dd nie koduje żadnego antygenu
- antygen E: genotypy EE lub Ee
- antygen e: genotyp ee
Najsilniejszy jest antygen D i to jego obecność powoduje zaliczenie kogoś do grupy Rh+ a brak Rh-. Nie ma naturalnych przeciwciał anty-D. Wśród ludzi rasy białej około 85% posiada czynnik Rh.
[edytuj] Zasady krwiolecznictwa
- przetaczana krew musi być zgodna w układzie AB0 i antygenie D układu Rh
- wykonuje się próbę krzyżową: czy zachodzi aglutynacja między erytrocytami dawcy a surowicą biorcy oraz surowicą dawcy, a erytrocytami biorcy (eliminuje to błędy w określeniu grupy i konflikt serologiczny u osób z grupą "Bombay")
- u osób u których wystąpił kiedyś konflikt serologiczny dobiera się również krew w pozostałych 4 podstawowych antygenach układu Rh i zgodną w antygenie K układu Kell
- w bardzo rzadkich przypadkach powstaje konflikt na tle niezgodności w układzie: MNSs - antygeny S i U, Kidd - antygen Ik, Kell - antygen K
| Biorca | Dawca | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| O- | O+ | B- | B+ | A- | A+ | AB- | AB+ | |
| AB+ | X | X | X | X | X | X | X | X |
| AB- | X | X | X | X | ||||
| A+ | X | X | X | X | ||||
| A- | X | X | ||||||
| B+ | X | X | X | X | ||||
| B- | X | X | ||||||
| O+ | X | X | ||||||
| O- | X | |||||||
Krew grupy 0- można przetoczyć każdej osobie. Chory mający grupę AB+ może otrzymać dowolną krew. Osoba posiadająca grupę krwi 0- ma najmniejszą szansę, że przypadkowy człowiek może być dla niej dawcą.
[edytuj] Częstotliwość występowania grup krwi w układach AB 0 oraz Rh w Polsce i na świecie
| Grupa krwi |
Częstotliwość występowania w Polsce (%)[1] |
| A1 | 34 |
| A2 | 6 |
| B | 19 |
| A1B | 7 |
| A2B | 2 |
| 0 | 32 |
| Rh+ | 83 |
| Rh- | 17 |
Układ Rh- pojawił się jako mutacja w Europie ok. 25-35 tys. lat temu, obecnie ma ten układ ok. 16% Europejczyków (najczęściej spotykany wśród Basków - ok. 35%). Układ Rh- występuje bardzo rzadko u rdzennych mieszkańców innych kontynentów (którzy nie mają przodków Europejczyków) - ma go zaledwie 9 na 10 000 osób w Afryce i 1 na 10 000 w pozostałych kontynentach. Spośród mieszkańców USA ok. 15% osób ma układ Rh-, gdyż wielu z nich ma korzenie europejskie (układ ten występuje np. u ok. 5-10% Afroamerykanów). Genotyp Dd ma ok. 40-45% Europejczyków, 3% rdzennych Afrykańczyków i mniej niż 1% rdzennych mieszkańców Azji, Ameryki i wysp Pacyfiku.[2]
| Populacja | O+ | A+ | B+ | AB+ | O− | A− | B− | AB− |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Polska[3] | 31% | 32% | 15% | 7% | 6% | 6% | 2% | 1% |
| USA | 38% | 34% | 9% | 3% | 7% | 6% | 2% | 1% |
| Wielka Brytania | 37% | 35% | 8% | 3% | 7% | 7% | 2% | 1% |
| Australia | 40% | 31% | 8% | 2% | 9% | 7% | 2% | 1% |
| Finlandia | 27% | 38% | 15% | 7% | 4% | 6% | 2% | 1% |
| Szwecja | 32% | 37% | 10% | 5% | 6% | 7% | 2% | 1% |
| Francja | 36% | 37% | 9% | 3% | 6% | 7% | 1% | 1% |
[edytuj] Dziedziczenie grup krwi (układu AB 0 oraz układu Rh)
| Rodzic | Rodzic | |||
|---|---|---|---|---|
| 0 | A | B | AB | |
| 0 | 0 | 0 lub A | 0 lub B | A lub B |
| A | 0 lub A | 0 lub A | 0, A, B lub AB | A, B lub AB |
| B | 0 lub B | 0, A, B lub AB | 0 lub B | A, B lub AB |
| AB | A lub B | A, B lub AB | A, B lub AB | A, B lub AB |
| Rodzic | Rodzic | ||
|---|---|---|---|
| DD (Rh+) | Dd (Rh+) | dd (Rh-) | |
| DD (Rh+) | DD (Rh+) | DD lub Dd (Rh+) | Dd (Rh+) |
| Dd (Rh+) | DD lub Dd (Rh+) | DD lub Dd (Rh+) lub dd (Rh-) | Dd (Rh+) lub dd (Rh-) |
| dd (Rh-) | Dd (Rh+) | Dd (Rh+) lub dd (Rh-) | dd (Rh-) |
Antygen D oddziedziczony choćby od jednego z rodziców decyduje o tym, że dziecko będzie miało układ Rh+. Może wystąpić przypadek, ukazany w tabelce, gdy oboje rodzice mają układ Rh+ a ich dziecko będzie miało układ Rh-. Natomiast jeżeli oboje rodzice mają układ Rh-, a więc nie mają antygenu D, wtedy ich dziecko też go nie będzie miało i oddziedziczy układ Rh-.
