Grzegorz Kuźniewicz
Z Wikipedii
Grzegorz (Hryhoryj) Kuźniewicz (ur. 1871, zm. 1948) – ukraiński rzeźbiarz, początkowo jeden z bruśnieńskich kamieniarzy. Studiował we Lwowie, potem we Włoszech. Wykonywał wiele rzeźb do obiektów kościelnych i świeckich we Lwowie, potem po wyjeździe do USA, w Nowym Jorku, Cleveland, Pittsburghu i Filadelfii.
Urodził się w 1871 r. w Starym Bruśnie jako siódme z kolei dziecko w biednej, ukraińskiej rodzinie. Jak większość tutejszych mieszkańców, od dziecka poznawał tajniki rzemiosła kamieniarskiego. Wykonane przez niego figurki zwróciły uwagę przebywającego w Bruśnie architekta Juliana Zacharewicza (1837-1898), profesora Politechniki Lwowskiej, który pomógł chłopcu uzyskać stypendium Wydziału Krajowego i rozpocząć naukę w Państwowej Szkole Przemysłowej we Lwowie.
Już podczas nauki Kuźniewicz pracował w warsztacie znanego polskiego rzeźbiarza Juliana Markowskiego. Wraz z nim pracował przy realizacji rzeźb w wielu miejscach publicznych we Lwowie, m.in. posągu "Fortuny" do wnętrza Kasy Oszczędnościowej, szczytu fasady Pałacu Sztuki, pomnika J. Kilińskiego w Parku Stryjskim.
W 1899 r. podjął dalsze studia we Włoszech, które zakończył z wysokimi lokatami, uzyskując srebrne medale za rzeźbę: "Garncarz" i "Pierwszy rolnik" oraz drugą nagrodę za rysunki. W 1902 r. powrócił do Lwowa, gdzie rok później przejął pracownię po swoim mistrzu J. Markowskim, realizując zamówienia dla miasta.
Z powodu braku zamówień w 1907 r. wyjechał do Ameryki Północnej, gdzie kolejno pracował w: Nowym Jorku, Cleveland, Pittsburghu, Filadelfii, głównie przy dekorowaniu mostów, wiaduktów i budowli monumentalnych, zarówno świeckich jak i kościelnych. Jego dziełem jest m.in. płaskorzeźba jednego z czterech prezydentów na skale w górach Black Hills w Dakocie Południowej. W 1912 r. powrócił do Lwowa, gdzie wykonywał różnego rodzaju pomniki i dekoracje plastyczne gmachów publicznych miasta. Po wybuchu I wojny światowej przeniósł się do Odessy, gdzie naprawiał zegarki. Po zakończeniu wojny wrócił na stałe do Starego Brusna. Po powrocie wykonywał głównie nagrobki dla miejscowej ludności. Jego prace można spotkać na wielu cmentarzach w regionie, nie da się jednak rozróżnić ich z całą pewnością od prac naśladowców.
Da bardziej znanych rzeźb Kuźniewicza należy pomnik, stojący w kwaterze wojennej na skraju cmentarza parafialnego w Horyńcu, poświęcony żołnierzom poległym w latach 1918-1919 w wojnie polsko-ukraińskiej. Pomnik wykonany został w 1928 r. Przedstawia zrywającego się do lotu z cokołu-kolumny orła oraz siedzącego u podstawy kolumny żołnierza z karabinem. Na pomniku umieszczono napis: ZA WOLNOŚĆ ZIEMIĘ I OJCÓW WIARĘ ZA PAMIĄTKI NASZE NARODOWE KREW SIĘ POLAŁA W SZARE DNI GRUDNIOWE. POLEGŁYM - NARÓD 1928 (oryginalny tekst, przepisany z pomnika). Pomnik przechodził renowację w 1969 r. i 1993 r. Jest to jedyna na terenie Polski praca kamieniarska Kuźniewicza, której autorstwo i datowanie nie budzi watpliwości.
W latach 1936-1937 Kuźniewicz malował polichromię cerkwi w Cieszanowie (obecnie opuszczona) i ikonostas cerkwi w Starym Bruśnie (nie istnieje, jak cała wieś). Ocalałe z ikonostasu dwie ikony są obecnie przechowywane w muzeum w Lubaczowie.
Po II wojnie światowej Grzegorz Kuźniewicz zdeklarował swoją przynależność do narodowości ukraińskiej i w 1946 przeniósł się na terytorium Ukrainy do wsi Hanacziwka koło Lwowa, gdzie zmarł w zapomnieniu w 1948 r.
Wykorzystane materiały:
- Stefan Lew - Ludowy ośrodek kamieniarski w Bruśnie, Rocznik Przemyski t. XI, 1967
- P.Wład M.Wiśniewski - Roztocze Wschodnie, Wyd. Nauk. Turyst. i Eduk., Mielec 2004
- Marek Jawor - Uzdrowisko Horyniec Zdrój i okolice - wyd. U.G. Horyniec Zdrój, 2005
