Pierwiosnek lekarski
Z Wikipedii
| Pierwiosnek lekarski | |
 |
|
| Systematyka wg Reveala | |
| Domena | jądrowce |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | naczyniowe |
| Nadgromada | nasienne |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | Rosopsida |
| Rząd | pierwiosnkowce |
| Rodzina | pierwiosnkowate |
| Rodzaj | pierwiosnek |
| Gatunek | pierwiosnek lekarski |
| Nazwa systematyczna | |
| Primula veris | |
| Synonimy | |
| Primula officinalis (L.) Hill | |
Pierwiosnek lekarski (Primula veris L.) - gatunek byliny należący do rodziny pierwiosnkowatych. Występuje w całej Eurazji z wyjątkiem dalekiej północy. W Polsce częsty na niżu i w niższych położeniach górskich.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka
- Liście
- Pomarszczone, podługowatojajowate, ściągnięte w ogonek, spodem omszone.
- Łodyga
- Głąbik kwiatowy wysokości do 40 cm.
- Kwiaty
- Zebrane w wielokwiatowy baldaszek na szczycie głąbika. Kwiat o dzwonkowatym, bladozielonym kielichu i ostro zakończonych działkach. Korona złocistożółtego koloru z osklepkami i 5 pomarańczowymi plamkami wgardzieli. Ma średnicę do 2 cm i nieco wycięte na szczycie płatki. Kwitnie wczesną wiosną, od marca do maja. W kwiatach występuje heterostylia, która utrudnia samozapylenie. Pręciki i słupek dojrzewają równocześnie, kwiaty zapylane sa przez motyle (entomogamia).
- Owoce
- Torebka krótsza od kielicha.
- Biotop, wymagania
- Świetliste lasy (szczególnie nadrzeczne łegi), pastwiska, zarośla, wzgórza. Hemikryptofit.
[edytuj] Ochrona
Roślina objęta częściową ochroną gatunkową w Polsce.
[edytuj] Zastosowanie
- Roślina ozdobna: często uprawiana w ogródkach.
- Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: cała roślina.
- Zbiór i suszenie: zbiera się w kwietniu i maju, suszy w temperaturze do 35 stopni.
- Działanie: ze względu na dużą ilość saponin napary i odwary z pierwiosnka pomagają przy leczeniu przeziębień, zapalenia gardła i krtani, grypy, zapalenia oskrzeli. Pomaga w leczeniu gruźlicy i pylicy płuc jako doskonały środek wykrztuśny. Kurację pierwiosnkiem zaleca się palaczom i osobom cierpiącym na reumatyzm. Okłady z odwaru zmniejszają obrzęki i bóle, przyśpieszają gojenie ran pooperacyjnych.
- Medycyna ludowa od wieków leczy odwarem z pierwiosnka migreny, bezsenność, napięcia nerwowe, dolegliwości miesiączkowe i okresu przekwitania. Wino z tego ziela zaleca się jako środek regulujący krążenie krwi.
- Pierwiosnek ma właściwości moczopędne, toteż jest stosowany do kuracji oczyszczających i odtruwających organizm.
- Napar z kwiatów dla dzieci: łyżkę suszu zalać szklanką wrzątku, przykryć, po kwadransie przecedzić i podzielić na trzy porcje. Podawać w ciągu dnia, po jedzeniu, jako środek wykrztuśny, lekko uspokajający, łagodnie nasenny lub na wzmocnienie.
- Odwar z korzeni i łodyg dla dorosłych: pół łyżki zmielonego suszu zalać szklanką wody, gotować przez 5 minut. Po przecedzeniu popijać po łyżce co 2-3 godziny we wszystkich opisanych wyżej przypadkach.
- Przeciwskazania: skłonność do alergii i choroby przewodu pokarmowego jak choroba wrzodowa czy ostry nieżyt żołądka.
- Sztuka kulinarna: młode liście, bogate w witaminę C dodaje się do sałatek lub doprawia się nimi zupy. Młode kwiaty i pędy prymulki, surowe bądź gotowane, wymieszane z zieloną sałatą i cykorią są jedną z ulubionych potraw w Rosji i Wielkiej Brytanii.
[edytuj] Zmienność
Roślina bardzo zmienna, o wielu formach różniących się siedliskowo i geograficznie.
- Primula veris subsp. canescens - kserotermiczny, występuje na zachodzie i południu. Liście pod spodem pokryte gęstym kutnerem o włoskach ponad 0,5 mm, często rozgałęziających się. Nasada liścia stopniowo zbiegająca w oskrzydlony ogonek. Gatunek charakterystyczny dla O. Quercetalia pubescenti-petraeae [1]
- Primula veris subsp. macrocalyx - liście na spodniej stronie nagie lub słabo owłosione pojedynczymi włoskami długości 0,3-0,5 mm. Blaszka stopniowo zwężająca się w ogonek.
- Primula veris subsp. veris - liście na spodniej stronie nagie lub słabo owłosione pojedynczymi włoskami długości 015-0,3 mm. blaszka nagle przechodząca w ogonek.
[edytuj] Ciekawostki
- Wierzono, że wpleciony we włosy lub przypięty do sukni działa magicznie na mężczyzn – otwierają zatwardziałe serca, budzą ciepłe uczucia dla osoby, która go nosi. Stąd zapewne wzięła się ich ludowa nazwa – kluczyki.
- W parapsychologii wierzy się, że kto regularnie jada prymulki, temu wyczula się „szósty zmysł”.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 8301144394.
- ↑ Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 8301143428
