Pomniki papieża Jana Pawła II
Z Wikipedii
Zwyczaj stawiania pomników papieżom datuje się od czasów średniowiecza, dużą skalę przyjął w czasach nowożytnych. Pomniki zazwyczaj umieszczane były w kościołach, bazylikach rzymskich, jak również na placach miast należących do Państwa Kościelnego.
W Polsce od roku 1980 zaczęło być widoczne zjawisko stawiania pomników pierwszemu papieżowi-Polakowi, Janowi Pawłowi II. Za czasów PRL nie miało ono charakteru masowego, nieliczne monumenty stawiane były na terenach przykościelnych, często w miejscach ukrytych i dyskretnych. Od 1998 roku dynamika powstawania tychże pomników przybrała na sile, swoje maksimum uzyskując w roku 2000 (był to Rok Jubileuszowy oraz pierwsza rocznica najdłuższej, siódmej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w roku 1999) - odsłonięto wówczas blisko 50 pomników Papieża.
Do momentu śmierci Jana Pawła II, 2 kwietnia 2005 roku, w Polsce stało 230 rzeźbiarskich, przestrzennych pomników papieża-Polaka. Najwięcej na terenach Polski południowej, w okolicach Krakowa oraz Tarnowa. Analiza rozmieszczenia geograficznego tych dzieł wykazuje, że najwięcej jest ich na terenach dawnych zaborów austriackiego i rosyjskiego, najmniej jest ich na zachodzie i północy kraju.
Pierwszy pomnik odsłonięto jesienią 1980 roku na dziedzińcu Kurii Krakowskiej. Stojąca statua jest dziełem włoskiej rzeźbiarki Iole Sensi Croci, a podarowana została Krakowowi przez włoskich artystów. Pierwszym pomnikiem zrealizowanym przez polskiego rzeźbiarza jest monumentalna figura przy katedrze w Tarnowie, wyrzeźbiona i odlana przez Bronisława Chromego, odsłonięta 21 czerwca 1981 roku.
Rzeźbiarzami mającymi największy wkład w tworzenie tego kontrowersyjnego zjawiska są: Czesław Dźwigaj, Gustaw Zemła, Bogdana Ligęza-Drwal, Krystyna Fałdyga-Solska, Wawrzyniec Samp, Władysław Dudek. Kraj zalewają też niedrogie odlewy wykonywane z różnorodnych materiałów (brąz, polimery, beton) przez komercyjne wytwórnie. Często niskiej jakości, artystycznie mierne, są jednak tanie (koszt figury - ok. 4-5 tys. PLN) i dlatego spotykają się z dużym zainteresowaniem inwestorów.
Obecnie, w związku z klarowną i niebudzącą tylu kontrowersji sytuacją upamiętniania osoby zmarłej, wznoszeniem papieskich pomników coraz częściej zainteresowane są lokalne samorządy, które ogłaszają konkursy (w latach 2005-2006 m.in. w: Ostrowcu Świętokrzyskim, Stargardzie Szczecińskim, Częstochowie, Toruniu, Ostrowi Mazowieckiej, Tarnogrodzie, Wrześni). Wikłają się jednak w pułapkę przepisów o zamówieniach publicznych, w związku z czym wartości artystyczne mają znaczenie drugorzędne, na plan pierwszy zaś wysuwają się kwestie finansowe (bywa to przyczyną zrywania konkursów przez pomysłodawców i jurorów, jak np. w Częstochowie i Toruniu).
Obecnie zjawisko stawiania pomników Janowi Pawłowi II narasta. Powoli zmienia się funkcja zarówno nowych, jak i starych monumentów. Dzieła memoratywne nabierają funkcji kultowych, stając się figurami kandydata na ołtarze i w efekcie - osoby świętej. Jednocześnie, nieśmiało, przełamywane są dawne ograniczenia, tak w pomnikach rzeźbiarskich, jak i architektonicznych, czego przykładem może być odsłonięty 11 listopada 2006 roku pomnik Biblioteka Świętego Pielgrzyma w Głogowie (autorstwa Eugeniusza Józefowskiego i Adama Olejniczaka) czy przestrzenny monument w Ostrowcu Świętokrzyskim, (autorstwa Andrzeja Zwolaka).
Obok pomników rzeźbiarskich istnieją również pomniki architektoniczne (przykład monumentu z Głogowa), krzyże i kamienie pamiątkowe, ołtarze, również figury i posągi umieszczane we wnętrzach (świątyń, szkół), lub na ich elewacjach (w niszach, na konsolach itp).
Zjawiskiem pomników Jana Pawła II zajmuje się historyk sztuki z Lublina, absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Kazimierz S. Ożóg, który na ich temat obronił 29 listopada 2005 r. doktorat zatytułowany "Miedziany Pielgrzym. Pomniki Jana Pawła II w Polsce w latach 1980-2005".
[edytuj] Wybrana literatura
- Grzesiuk – Olszewska Irena, Pomniki Papieża Jana Pawła II w Polsce, „Życie Chrześcijańskie w Polsce” 1988, nr 10.
- Jagosz Michał, Pomniki Jana Pawła II, [w:] Papież Słowianin - zwiastun nadziei, red. A. Dobroński, Toruń 2000.
- Jarecka Dorota, Dlaczego większość pomników Papieża jest brzydka, rozm. z Kazimierzem Ożogiem, "Angora" 2005, nr 19, s. 52-53.
- Jarecka Dorota, Pomnikowy wysyp, rozm. z Kazimierzem Ożogiem, "Gazeta Wyborcza" 2005, nr 92, s. 18.
- Jaworska Janina, Artyści Polscy o Papieżu, Kielce 1996.
- Laudański Roman, Pomnik od ręki, czyli pomnikomania, rozm. z Kazimierzem Ożogiem, "Gazeta Pomorska" 2005, nr 99, s. 7,28.
- Ożóg Kazimierz S., Miedziany Pielgrzym. Pomniki Jana Pawła II, „Pro Patria” 2002, nr 2, s. 16-17, fot.
- Ożóg Kazimierz S., Rzeźba jest trudna. O najciekawszych pomnikach Jana Pawła II, „Ethos” 2004, nr 3, s. 299-314, fot.
- Ożóg Kazimierz S., Pomniki Jana Pawła II – kilka problemów zjawiska, [w:] Prolegomena. Materiały Spotkania Doktorantów Historyków Sztuki, Kraków 13-15 X 2003, Kraków 2005, s. 183-192, fot.
- Ożóg Kazimierz S., Opowieści rzeźby, „Nawias” 2006, s. 98-107.
- Ożóg Kazimierz S., Papież jak krasnal. Pomniki na rozdrożu, „Orońsko” 2005, nr 4, s. 52-55, fot.
- Ożóg Kazimierz S., Miedziany Pielgrzym. Pomniki Papieża w polskich sanktuariach, [w:] Pielgrzymowanie i sztuka. Góra Świętej Anny i inne miejsca pielgrzymkowe na Śląsku, red. Joanna Lubos - Kozieł, Jerzy Gorzelik, Joanna Filipczyk i in., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 169-185, fot.
- Subotić Małgorzata, Wierni stawiają monumenty, "Rzeczpospolita" 2005, nr 84, s. 5.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- strona poświęcona pomnikom Jana Pawła II (zawiera m.in. galerie, katalog i teksty publikacji]
