Sămănătorism

Z Wikipedii

Sămănătorism (Semănătorism) - jest to kierunek literacki i ideologiczny w rumuńskim życiu kulturalnym w początkach XX wieku. Nazwa kierunku utworzona została od tytułu pisma "Sămănătorul" (2 grudnia 1901 - 27 czerwca 1910).

Już w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku literatura rumuńska w znacznej mierze koncentrowała się na problemie chłopskim. Zainteresowanie problemami wsi wzmogło się jeszcze bardziej w związku z wybuchającymi raz po raz powstaniami chłopskimi, których szczytowym przejawem było powstanie w 1907r. Podejmując tę problematykę teoretycy sămănătorismu, m.in. Nicolae Iorga, przyczyn niedoli mas chłopskich dopatrywali się w wyobcowaniu warstwy rządzącej, jej politykierstwie, wpływach obcego kapitału i powierzaniu przez ziemian majątków dzierżawcom - obcokrajowcom. Środkiem zaradczym miało być, według ich koncepcji, oświecenie ludu, podniesienie poziomu kulturalnego mas chłopskich, uzdrowienie obyczajów i obudzenie świadomości narodowej Rumunów. W tym kontekście przedstawiciele Sămănătorismu kładli nacisk na tradycję i specyfikę narodową. Kult przeszłości wyrażał się u nich jednak przede wszystkim w idealizowaniu feudalnej organizacji społecznej, w której ramach naród rumuński - traktowany jako wspólnota narodowa nie znająca walki klasowej - stworzył najbardziej odpowiadające jego duchowi instytucje. Te wszakże, właściwe narodowi rumuńskiemu instytucje, w wyniku rewolucji 1848 zastąpione zostały innymi, obcymi, zapożyczonymi z zewnątrz.

W myśl idei sămănătorismu chłopstwo było wyłącznym depozytariuszem trwałych wartości narodowych i głównym źródłem energii zdolnej zapewnić pokój społeczny. Oświecenie mas chłopskich miało przyczynić się do przywrócenia solidarnej wspólnoty narodowej i zlikwidowania zgubnego wpływu, jaki na naród wywiera miasto. Wszelkie reformy (np. uwłaszczenie chłopów) należało więc odłożyć do czasu, aż dokona się oświecenie mas ludowych, wcześniej bowiem byłyby one nieskuteczne. W tych warunkach zbędna i wręcz niedopuszczalna byłaby też rewolucja. Propagując pojednanie wszystkich warstw narodu i głosząc konieczność realizacji wspólnego celu narodowego, sămănătorism przyczynił się także do krzewienia nacjonalizmu i szowinizmu. Sămănătorism nie miał właściwie własnego programu estetycznego i przejął, w znacznie ograniczonej formie założenia, jakie wysunęła "Dacia literară", a więc domagał się literatury zaangażowanej , wskazując na folklor i dzieje narodu jako źródła inspiracji. Ten program tłumaczy, dlaczego wielu wybitnych pisarzy rumuńskich tego okresu, jak: Gheorghe Coşbuc, Dimitrie Anghel, Mihail Sadoveanu, Ştefan Octavian Iosif wiązało się z sămănătorismem.

Założenia programowe sămănătorismu w poezji reprezentowali m.in.: George Vâlsan (1885 - 1935), George Tutoveanu (1872 - 1957), Natalia Negru (1882 - 1962), Alexandru Mateevici (1888 - 1917), Ştefan Petică (1877 - 1904), w prozie: Emil Gîrleanu, Constantin Sandu-Aldea (1874 - 1927), Ioan Adam (1875 - 1911), Ion Anton Bassarabescu (1870 - 1952), Ion Dragoslav (właśc. Ion Ivanciuc, 1875 - 1928), w dziedzinie dramatu Alexandru Davila (1862 - 1929).

Cechami charakterystycznymi utworów pisanych w duchu sămănătorismu są: idealizacja wsi i pracy w polu, sielankowość, wychwalanie społeczności wiejskiej jako ostatniej ostoi czystości obyczajów i, kontrastujące z tym, potępianie miasta jako siedliska wszelkiego zła, zgnilizny moralnej, miejsca zatracenia, nostalgia za patriarchalnymi porządkami, przedstawianie w pozytywnym świetle zamożniejszych warstw wiejskich i rdzennie rumuńskich bojarów oraz duchownych i nauczycieli spełniających swój apostolski obowiązek, sprowadzanie konfliktów społecznych do starć między wyidealizowanymi wieśniakami a obcymi narodowo nowobogackimi. Wiele elementów składających się na koncepcje sămănătorismu znalazło kontynuację w programie kierunku zwanego gîndirism.

Poza tygodnikiem "Sămănătorul" program sămănătorismu reprezentowały m.in. pisma: "Luceafărul" (w początkowym okresie), "Făt-Frumos" (1904 - 1906), "Junimea literară" (1904), "Ramuri" (1905 - 1947), "Neamul românesc" (1906 - 1940), "Floarea darurilor" (1907), "Neamul românesc literar" (1908 - 1913), "Drum drept" (1913 - 1916).

[edytuj] Bibliografia

• Halina Mirska-Lasota Mały słownik pisarzy rumuńskich, Warszawa 1975