Tankowanie w powietrzu
Z Wikipedii
Tankowanie w powietrzu to popularne określenie uzupełniania paliwa przez samoloty lub śmigłowce w locie. Służą do tego specjalne samoloty nazywane powietrznymi tankowcami (lub powietrznymi zbiornikowcami, samolotami-zbiornikowcami, samolotami-cysternami, latającymi cysternami).
Tankowanie w powietrzu stosowane jest w celu zapewnienia większego zasięgu i długotrwałości lotu samolotów bojowych bez międzylądowań. Przede wszystkim znajduje zastosowanie w przypadku bombowców, które mogą w ten sposób zanieść ładunek bojowy na większą odległość, uzupełniając po drodze paliwo z wysłanych tam samolotów-cystern oraz uzupełniając je w drodze powrotnej do bazy. Uzupełnianie paliwa w locie stosowane jest także w przypadku myśliwców i innych samolotów bojowych, rzadziej samolotów transportowych, sporadycznie śmigłówców.
Drugim celem tankowania w powietrzu jest wykorzystanie pełnego udźwigu uzbrojenia samolotu bojowego, zwłaszcza startującego z lotnisk o krótkim pasie lub słabej nawierzchni lub lotniskowców. W takiej sytuacji samolot startujący z niepełnym zapasem paliwa może zabrać większą ilość uzbrojenia podwieszanego (bomb, pocisków rakietowych), a po starcie uzupełnić paliwo w powietrzu.
Obecnie stosowane są dwa sposoby tankowania w powietrzu: za pomocą przewodu elastycznego (ang. probe and drogue) i za pomocą przewodu sztywnego (ang. boom and receiver). Co za tym idzie, stosowane są różne rodzaje instalacji do tankowania w powietrzu.
 |
|
Spis treści |
[edytuj] System z przewodem elastycznym
W instalacji z przewodem elastycznym samolot-cysterna zaopatrzony jest w jedno lub więcej stanowisk (w praktyce do 3), z których wypuszczany jest w locie elastyczny wąż, zakończony rozszerzającym się stożkiem. Wąż ten po wypuszczeniu jest holowany za samolotem. Samoloty tankowane wyposażone są w krótką sztywną sondę paliwową, zwykle znajdującą się z lewej strony kabiny lub przed kabiną. Samolot tankowany podlatuje do zbiornikowca od tyłu, lecąc z prędkością zbliżoną do prędkości zbiornikowca i jego pilot manewrując samolotem umieszcza końcówkę sondy w stożku lecącego swobodnie przewodu paliwowego. Po ich połączeniu następuje przetaczanie paliwa, po czym samoloty rozłączają się. System taki jest stosowany w siłach powietrznych większości europejskich państw NATO, w Rosji i Australii, na mniejszą skalę w USA (obecnie w lotnictwie Marynarki USA). Przy większej liczbie stanowisk umożliwia on tankowanie 2 lub 3 samolotów na raz (w przeszłości sporadycznie stosowano nawet 4 stanowiska). Stanowiska do tankowania umieszczone są zwykle pod ogonem i po jednym pod skrzydłami zbiornikowca. System ten stosowany jest także w samolotach mniejszych, np. na rosyjskich myśliwcach wielozadaniowych, które po wyposażeniu w podczepiany agregat z wężem mogą zaopatrywać w paliwo z własnych zbiorników inne samoloty.
[edytuj] System ze sztywnym przewodem
Drugim stosowanym systemem tankowania w locie jest instalacja ze sztywnym przewodem. Samolot-cysterna wyposażony jest w jedno stanowisko na ogonie, z którego wysuwany jest sztywny przewód paliwowy. Samolot tankowany podlatuje od dołu, lecąc za zbiornikowcem. Następnie operator systemu znajdujący się na pokładzie zbiornikowca, sterując sztywnym przewodem, umieszcza sondę przewodu w porcie do tankowania, znajdującym się zwykle na grzbiecie tankowanego samolotu. System ten stosowany jest obecnie w lotnictwie USA i części państw NATO.
[edytuj] Historia
Pierwsze eksperymenty z tankowaniem w powietrzu przeprowadzono pod koniec lat 20. XX wieku w USA. Nie były one praktyczne z uwagi na konieczność ręcznego mocowania przewodów paliwowych, ale udowodniły możliwość tankowania w powietrzu. Potrzeba uzupełniania paliwa w powietrzu stała się widoczna dopiero pod koniec lat 40., gdy nowo wprowadzone samoloty odrzutowe miały znacznie większe zużycie paliwa, nie pozwalające na uzyskanie dużego zasięgu i długotrwałości lotu. Szczególnie stało się to dotkliwe w przypadku bombowców strategicznych, wymagających dużego zasięgu.
Systemy tankowania w powietrzu wprowadzono w siłach lotniczych najsilniejszych państw w latach 50., a na większą skalę dopiero w kolejnej dekadzie. Oprócz systemów z elastycznym przewodem i sztywnym przewodem, stosowany był w przeszłości na małą skalę w ZSRR system tankowania za pomocą węża elastycznego, łączącego skrzydła samolotów (skrzydło-skrzydło), w którym przewód wypuszczany ze skrzydła jednego samolotu był automatycznie podchwytywany i kotwiczony na skrzydle drugiego, m.in. na samolotach Tu-16.
