ปรอท

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

บทความนี้มีลิงก์แทรกในบทความที่ข้ามไปภาษาอื่นโดยเป็นลิงก์สีฟ้าอ่อน โดยผู้เขียนใส่ไว้เพื่อสะดวกในการเขียน และควรแก้ลิงก์ภาษาอื่นเป็นข้อความธรรมดา เมื่อมีลิงก์ภาษาไทยที่ถูกต้อง หรือเห็นควร เพื่อไม่ให้ผู้อ่านสับสน

80 ทองคำ ← ปรอท → แทลเลียม Cd ↑ Hg ↓ Uub ตารางธาตุ
ทั่วไป
ชื่อ, สัญลักษณ์, หมายเลข	ปรอท, Hg, 80
อนุกรมเคมี	โลหะทรานซิชั่น
หมู่, คาบ, บล็อก	12, 6, d
ลักษณะ	silvery white
มวลอะตอม	200.59(2) กรัม/โมล
การจัดเรียงอิเล็กตรอน	[Xe] 4f14 5d10 6s2
อิเล็กตรอนต่อระดับพลังงาน	2, 8, 18, 32, 18, 2
คุณสมบัติทางกายภาพ
เฟส	ของเหลว
ความหนาแน่น (ใกล้ r.t.)	(ของเหลว) 13.534 ก./ซม.³
จุดหลอมเหลว	234.32 K (-38.83 °C)
จุดเดือด	629.88 K(356.73 °C)
ความร้อนของการหลอมเหลว	2.29 กิโลจูล/โมล
ความร้อนของการกลายเป็นไอ	59.11 กิโลจูล/โมล
ความร้อนจำเพาะ	(25 °C) 27.983 J/(mol·K)
ความดันไอ P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k ที่ T K 315 350 393 449 523 629
คุณสมบัติของอะตอม
โครงสร้างผลึก	rhombohedral
สถานะออกซิเดชัน	2, 1 (ออกไซด์เป็นเบสปานกลาง)
อิเล็กโตรเนกาติวิตี	2.00 (Pauling scale)
พลังงานไอออไนเซชัน	ระดับที่ 1: 1007.1 กิโลจูล/โมล
	ระดับที่ 2: 1810 กิโลจูล/โมล
	ระดับที่ 3: 3300 กิโลจูล/โมล
รัศมีอะตอม	150 pm
รัศมีอะตอม (คำนวณ)	171 pm
รัศมีโควาเลนต์	149 pm
รัศมีวานเดอร์วาลส์	155 pm
อื่น ๆ
การจัดเรียงทางแม่เหล็ก	diamagnetic
ความต้านทานไฟฟ้า	(25 °C) 961 nΩ·m
การนำความร้อน	(300 K) 8.30 W/(m·K)
การขยายตัวจากความร้อน	(25 °C) 60.4 µm/(m·K)
ความเร็วเสียง	(ของเหลว, 20 °C) 1451.4 m/s
เลขทะเบียน CAS	7439-97-6
ไอโซโทปที่น่าสนใจ
บทความหลัก: ไอโซโทปของปรอท iso NA ครึ่งชีวิต DM DE (MeV) DP 194Hg syn 444 y ε 0.040 194Au 195Hg syn 9.9 h ε 1.510 195Au 196Hg 0.15% Hg เสถียร โดยมี 116 นิวตรอน 197Hg syn 64.14 h ε 0.600 197Au 198Hg 9.97% Hg เสถียร โดยมี 118 นิวตรอน 199Hg 16.87% Hg เสถียร โดยมี 119 นิวตรอน 200Hg 23.1% Hg เสถียร โดยมี 120 นิวตรอน 201Hg 13.18% Hg เสถียร โดยมี 121 นิวตรอน 202Hg 29.86% Hg เสถียร โดยมี 122 นิวตรอน 203Hg syn 46.612 d β- 0.492 203Tl 204Hg 6.87% Hg เสถียร โดยมี 124 นิวตรอน
แหล่งอ้างอิง

เนื้อหาในหัวข้อนี้เกี่ยวข้องกับปรอทซึ่งเป็นธาตุเคมี สำหรับเครื่องมือที่ใช้วัดอุณหภูมิ ดู เทอร์มอมิเตอร์

ปรอท(อังกฤษ:Mercury)เป็นโลหะหนักสามารถหาปรอทได้จากหินที่ขุดพบในเหมือง โดยการนำหินนั้นมาทำให้ร้อนด้วยอุณหภูมิ 357 องศาเซลเซียส ปรอทเป็นสารที่มีความหนาแน่นสูง ถึงขั้นที่ก้อนตะกั่วหรือเหล็กสามารถลอยอยู่ได้ ถึงแม้ปรอทจะมีลักษณะคล้ายตะกั่วและเป็นของเหลว แต่ก็มีน้ำหนักมากกว่าตะกั่ว (มวลอะตอม 200.59) และถึงแม้ปรอทจะเป็นโลหะ แต่ก็ไม่ดึงดูดกับแม่เหล็ก เราสามารถนำปรอทมาใช้ในอุตสาหกรรมหลาย ๆ ประเภท ได้แก่ อุตสาหกรรมเครื่องวัดอุณหภูมิและความดัน การย้อมสี การผลิตเยื่อกระดาษ พลาสติก เภสัชภัณฑ์ อุปกรณ์ในการถ่ายรูป อุปกรณ์ไฟฟ้า สารฆ่าแมลงและยาฆ่าเชื้อ. นอกจากนี้ เนื่องจากว่าปรอทมีจุดเดือดไม่สูงนัก จึงได้มีการทดลองนำ เมอคิวริคออกไซด์ มาผลิดเป็นออกซิเจนบริสุทธิ์อีกด้วย

[แก้] การประยุกต์

ปรอทมักจะใช้ในการผลิตเคมีทางอุตสาหกรรม หรือในการประยุกต์ทางไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ ปรอทใช้ในเทอร์มอมิเตอร์บางชนิด โดยเฉพาะที่ใช้วัดอุณหภูมิสูง (ในสหรัฐฯ บางรัฐและท้องถิ่นห้ามการขายปรอทวัดไข้โดยไม่มีใบสั่งแพทย์) การใช้อื่น ๆ นอกจากนี้มีเช่น

• เครื่องวัดความดันเลือด
• ทีเมอโรซอล (Thimerosal) เป็นสารประกอบอินทรีย์ ที่ใช้เป็นสารกันบูดในวัคซีน และหมึกสำหรับทำรอยสัก(Thimerosal in vaccines)
• บาโรมิเตอร์ปรอท ปั๊มสูญญากาศ (diffusion pump) เครื่องวัดปริมาณไฟฟ้า, และอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการอื่น ๆ เนื่องจากเป็นของเหลวที่มีความหนาแน่นสูง ปรอทจึงเหมาะสมที่จะใช้
• จุด triple point ของปรอท คือ -38.8344 °C คือจุดที่ใช้เป็นอุณหภูมิมาตรฐานสำหรับมาตราอุณหภูมินานาชาติ (International Temperature Scale, ITS-90)
• ในหลอดอิเล็กตรอนบางชนิด รวมถึงเครื่องปรับกระแสสลับให้เป็นกระแสตรง (mercury arc rectifier)
• ไอปรอทใช้ในหลอดไฟไอปรอท และป้ายโฆษณา "หลอดนีออน" บางชนิด และหลอดไฟฟลูออเรสเซนต์
• ปรอทเหลวในบางครั้งใช้เป็นตัวทำความเย็นสำหรับเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์ อย่างไรก็ดี มีการเสนอให้ใช้โซเดียมสำหรับเครื่องปฏิกรณ์ที่ใช้โลหะเหลวในการทำความเย็น เนื่องจากปรอทมีความหนาแน่นสูงทำให้ต้องใช้พลังงานในการหมุนเวียนตัวทำความเย็น
• ปรอทในอดีตเคยใช้ในวิธีการแอมัลกาเมชัน (amalgamation) สำหรับการทำให้แร่ทองคำและเงินบริสุทธิ์ ซึ่งวิธีการที่ทำให้เกิดมลพิษนี้ยังคงใช้โดยนักขุดทอง garimpeiros ของลุ่มแม่น้ำอะเมซอนในบราซิล
• ปรอทยังคงใช้ในบางวัฒนธรรมสำหรับยาพื้นบ้าน และสำหรับวัตถุประสงค์ทางพิธีกรรม ซึ่งอาจรวมถึงการรับประทาน การฉีด หรือการโปรยปรอททั่วบ้าน
• อเล็กซานเดอร์ คัลเดอร์ (Alexander Calder) สร้างน้ำพุปรอท (mercury fountain) สำหรับซุ้มของสเปน (Spanish Pavilion) ที่งาน World's Fair ในปารีสเมื่อ พ.ศ. 2480
• ใช้ในเคมีไฟฟ้าเป็นส่วนของขั้วไฟฟ้าทุติยภูมิอ้างอิงที่เรียกว่าขั้วไฟฟ้าคาโลเมล (calomel electrode) เป็นทางเลือกใหม่ต่างจากขั้วไฟฟ้าไฮโดรเจนมาตรฐาน (Standard Hydrogen Electrode ใช้เพื่อหาศักย์ขั้วไฟฟ้า (electrode potential) ของครึ่งเซลล์

การใช้อื่น ๆ: สวิตช์ปรอท ขั้วไฟฟ้าสำหรับการ การแยกสารด้วยกระแสไฟฟ้า บางชนิด ถ่านไฟฟ้า (ถ่านไฟปรอท รวมถึงสำหรับการผลิตโซเดียมไฮดรอกไซด์และคลอรีน และถ่านอัลคาไลน์), คะตาลิสต์ ยาฆ่าแมลง โลหะอุดฟัน และ กล้องโทรทรรศน์กระจกเหลว (liquid mirror)

การใช้ในอดีต: ป้องกันไม้ ล้างรูปดาแกร์โรไทป์ (daguerreotypes) เคลือบกระจกเงา สีสำหรับป้องกันเรือสกปรก (ยกเลิกเมื่อ พ.ศ. 2533), ยาฆ่าพืช (ยกเลิกเมื่อ พ.ศ. 2538) การทำความสะอาด และเครื่องปรับระกับในรถยนต์ สารประกอบของปรอทได้เคยใช้ใน ยาฆ่าเชื้อโรค ยาถ่าย ยาแก้ซึม และ ยาแก้โรคซิฟิลิส. นอกจากนี้ ยังมีการกล่าวหาว่า สายลับพันธมิตรชาติตะวันตกใช้ปรอทเพื่อก่อวินาศกรรมเครื่องบินของเยอรมัน โดยทาปรอทไว้บนอะลูมิเนียมเปลือย ทำให้โลหะสึกกร่อนอย่างรวดเร็ว ทำให้เกิดความเสียหายทางโครงสร้างอย่างไม่ทราบสาเหตุ

ในประเทศสเปนยุคอิสลาม ปรอทใช้สำหรับการเติมสระน้ำประดับและน้ำพุ [1] [2].

ในการประยุกต์บางอย่าง ปรอทสามารถแทนที่ด้วยโลหะผสมกาลินสแตน (galinstan: แกลเลียม + อินเดียม + ดีบุก) ซึ่งมีพิษน้อยกว่า แต่แพงกว่าพอสมควร

[แก้] แหล่งข้อมูลอื่น

• WebElements.com - Mercury
• EnvironmentalChemistry.com - Mercury
• Material Safety Data Sheet - Mercury
• Hg 80 Mercury
• Global Mercury Assessment report 2002 by the UNEP.
• A summary of the previous report by the industry lobbying group GreenFacts.