Creative Commons

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bazı Hakları Saklıdır logosu

Creative Commons (kısaca CC) kâr amacı gütmeyen, telif hakları alanında esneklik ve paylaşımı yaygınlaştırmak amacıyla kurulmuş bir düşünce hareketi ve organizasyonudur.

Creative Commons 2001 yılında Center for the Public Domain[1] kuruluşunun desteğiyle başlayan ve aralarında fikri mülkiyet konusunda uzman James Boyle, Michael Carroll, Molly Shaffer Van Houweling, ve Lawrence Lessig, MIT’de bilgisayar bilimleri profesörü Hal Abelson, hukuk kökenli belgesel filmci ve siber hukuk uzmanı Eric Saltzman, gibi sanatçı ve entellektüellerin bulunduğu bir grup tarafından kurulmuştur. Creative Commons amacına ulaşmak için sanatçılara ve genel olarak tüm eser sahiplerine, yasanın kendilerine tanıdığı kimi hakları kamuyla paylaşabilmelerine imkan verecek, özel olarak hazırlanmış telif lisansı sözleşmeleri önermektedir.

Özgür Yazılım Vakfı tarafından daha önce meydana getirilen GNU Genel Kamu Lisansı (GNU GPL) metinlerini temel alan bu sözleşmelerin özelliği, yaratıcı kişilere, telif hakkından tamamen feragat etmeksizin eserlerini paylaşıma açmalarına imkan tanımasıdır.

Creative Commons tarafından hazırlanıp, üye ülkelerdeki temsilci kuruluşlarca ilgili hukuka göre uyarlanan bu sözleşmeler, özellikle dijital platformda eserlerin izinsiz kopyalanması konusunda yaşanan hukuki kaosa değişik bir bakış açısıyla yaklaşmaktadır. Sahibi tarafından Creative Commons lisans sözleşmesi altında kamuya sunulan eserler, ticaret dışı amaçlar için kullanımını destekeleyerek internetin alışveriş kanalı yerine gerçek bir bilgiye erişim platformu haline gelebilmesi yönünde tamamen bağımsız ve gönüllü katkı anlamına gelmektedir.

21. yy.’a kadar telif haklarında alışılagelmiş "tüm hakları saklıdır" yerine, "bazı hakları saklıdır" sloganıyla yola çıkan Creative Commons halen gelişmiş batı ülkelerinin yanı sıra Ürdün, Malta, Meksika ve İsrail’in de bulunduğu 40’a yakın ülkede faaliyettedir. Türkiye'de hazırlık aşamaları Bilgi Üniversitesi bünyesinde devam etmektedir.

[değiştir] Lisans türleri

Creative Commons'un eser sahibinin isteğine uygun olabilecek değişik lisansları mevcuttur.

Lisansın kısa adı	Şartlar	Açıklaması
by-nc-nd	Eserin ilk sahibi belirtilecek Ticari kullanılamayacak Orijinali korunacak	Bu lisansa sahip eseri kopyalabilirsiniz, üzerinde değişiklik yapıp yenisini üretebilirsiniz. Sağlanması gereken üç şart var. İlki, eserin tüm kopyalarında eserin orijinal sahibinin belirtilmesi. İkincisi, eserin hiçbir kopyası ya da eserden üretilmiş yeni eserlerin hiçbirisi ticari ortamda kullanılmaması. Üçüncüsü, esere dokunulmaması ve orijinalliğinin korunması.
by-nc-sa	Eserin ilk sahibi belirtilecek Ticari kullanılamayacak Orijinal lisans korunacak	Bu lisansa sahip eseri kopyalabilirsiniz, üzerinde değişiklik yapıp yenisini üretebilirsiniz. Sağlanması gereken üç şart var. İlki, eserin tüm kopyalarında eserin orijinal sahibinin belirtilmesi. İkincisi, eserin hiçbir kopyası ya da eserden üretilmiş yeni eserlerin hiçbirisi ticari ortamda kullanılmaması. Üçüncüsü, eserin tüm kopyalarında ya da eserden üretilmiş yeni eserlerde de aynı lisansın kullanılmaya devam edilmesi.
by-nc	Eserin ilk sahibi belirtilecek Ticari kullanılamayacak	Bu lisansa sahip eseri kopyalabilirsiniz, üzerinde değişiklik yapıp yenisini üretebilirsiniz. Sağlanması gereken iki şart var. İlki, eserin tüm kopyalarında eserin orijinal sahibinin belirtilmesi. İkincisi, eserin hiçbir kopyası ya da eserden üretilmiş yeni eserlerin hiçbirisi ticari ortamda kullanılmaması.
by-nd	Eserin ilk sahibi belirtilecek Orijinali korunacak	Bu lisansa sahip eseri kopyalabilirsiniz, ticari amaçla kullanabilirsiniz. Sağlanması gereken iki şart var. İlki, eserin tüm kopyalarında eserin orijinal sahibinin belirtilmesi. İkincisi, esere dokunulmaması ve orijinalliğinin korunması.
by-sa	Eserin ilk sahibi belirtilecek Orijinal lisans korunacak	Bu lisansa sahip eseri kopyalabilirsiniz, üzerinde değişiklik yapıp yenisini üretebilirsiniz, ticari amaçla kullanabilirsiniz. Sağlanması gereken iki şart var. İlki, eserin tüm kopyalarında eserin orijinal sahibinin belirtilmesi. İkincisi, eserin tüm kopyalarında ya da eserden üretilmiş yeni eserlerde de aynı lisansın kullanılmaya devam edilmesi.
by	Eserin ilk sahibi belirtilecek	Bu lisansa sahip eseri kopyalabilirsiniz, üzerinde değişiklik yapıp yenisini üretebilirsiniz, ticari amaçla kullanabilirsiniz. Sağlanması gereken tek şart, eserin tüm kopyalarında eserin orijinal sahibinin belirtilmesi.