Onso
De Biquipedia
Onso | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() |
||||||||||||
Clasificazión zentifica | ||||||||||||
|
||||||||||||
Genera | ||||||||||||
Ailuropoda |
l'onso (d'o latín Ursus) yé uno animal mamifero gran, comprenuto á l'orde taxonomico d'os carniboros, e miembro d'a familia d'os ursidos. l'Achetibo empregau ta desiñar cualcosa referénd tá istos animals yé ursino ó ursín.
Á termens chenerals, ros onsos están omniboros e, pese á ra suya dentazión, minchan fruita, riels e tuberclos, e muito minoritariamén coseta de carne. Sines d'embargo, l'onso polar, deguto t'a l'escasedát d'autras formas d'alimenz á ro suyo meyo natural, tién una dieta muito más carnibora, están consideráu ro predador terrestre más gran.
Con ros suyos pesánz cuerpos é ras suyas barras, ros onsos están güei á diya comprenutos aintro d'os más grans carniboros qui biben á tierra. Bels d'os más grans onsos coneixutos son ros onsos bláns, lures masclos plegan tá bels 600 Kg, alzánd cuasi 1,60 m d'altaria á ra suya cruz cuán están de cuatro garretas.
Una carauteristica cheneral d'istos animals yé ra suya mena de caminar, muito pesada, y á l'aparienzia, maldiestra. Escaregan tot ro ruyo peso á l'alto d'as suyas palmas d'os piets (cosa que bi ne's bale ra denominazión -sines de balor taxonomico- de plantigraus). Tinen aurellas curtas e codeta rudimentaria.
Belas espezies tienen, á más, ra particularidát de poder relentificar ro suyo metabolismo á l'ibierno, espezialmén aquellas qui fan bida á latituz temperadas e polars, aintrand-se á uno lebero semi-letargo (que no realmén una ibernazión, como belas begadas creigue-se popularmén), durand d'o cuo fan bategar ro suyo corazón bela forma más poco á poco, e desminuyixen ra suya temperatura corporal bels graus. Ista conducta yé autualmén poco frecuén á latituz subtropicals (como ras nuestras) e no s'expresa pas á ras espezies tropicals. Á ras espezies e latituz an s'ie fa paténd ro periodo de reposo ibernal, iste yé empregau por ras fembras tá librar ros suyos cadiellos, os cuos aleiten ent'a pleganza d'a primabera cuán toz poden eixir d'o cado é ras crias adoutan también una dieta solida.
[Editar] Clasificazión zentifica
- Familia Ursidae
- Subfamilia Ailurinae
- Ailuropoda melanoleuca - Panda mallor
- Ailurus fulgens - Panda royo ó menor
- Subfamilia Ursinae
- Ursus arctos - Onsos pardos d'arredol d'o mundo
- Ursus arctos arctos - Onso pardo europeyo
- Ursus arctos uralensis - Onso gris de Rusia (antis Ursus uralensis) (extinxíu)
- Ursus arctos californicus - Onso dauráu de California (extinxíu)
- Ursus arctos crowtheri - Onso de l'Atlas (extinxíu)
- Ursus arctos horribilis - Onso gris americán ó Grizzly
- Ursus arctos kermodei - Onso fantasma d'a Columbia (no reconoxíu)
- Ursus arctos beringianus - Onso pardo siberián
- Ursus arctos isabellinus - Onso pardo de l'Himalaya
- Ursus arctos middendorffi - Onso de Kodiak ú Onso chigán d'Alaska
- Ursus arctos nelsoni - Onso negro mexicán (en seber periglo d'extinzión)
- Ursus arctos syriacus - Onso pardo de Siria
- Ursus arctos yesoensis - Onso pardo de Chapón
- Ursus americanus - Onso negro americán
- Ursus maritimus - Onso polar (antis Thelarctos maritimus)
- Ursus thibetanus - Onso tibetán (antis Selenarctos thibetanus)
- Melursus ursinus - Onso labiau
- Helarctos malayanus - Onso malayán
- Tremarctos ornatus - Onso d'antigüellos ú Onso d'os Andes
- Ursus deningeri - Onso de Deninger (preistorico europeyo)
- Ursus spelaeus - Onso d'as espelungas (preistorico europeyo)
- Arctodus simus - Onso chigán de mueso curto (preistorico norteamericán)
- Ursus arctos - Onsos pardos d'arredol d'o mundo
- Subfamilia Ailurinae