Armenia

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.


Baner	Arfbais

Arwyddair: Armeneg: Մեկ Ազգ , Մեկ Մշակույթ
Transliteration: Mek Azg, Mek Mshakowyt
"Un Cenedl, Un Ddiwylliant"

Anthem: Mer Hayrenik
("Ein Famwlad")

Prifddinas

Yerevan

Dinas fwyaf Yerevan

Iaith / Ieithoedd swyddogol Armeneg

Llywodraeth

Arlywydd
Prif Weinidog

Gweriniaeth unedol
Robert Kocharian
Andranik Margaryan

Annibyniaeth
Datganwyd
Cydnabuwyd
Cyflawnwyd
sefydlwyd y genedl Armenaidd
sefydlwydTeyrnas Urartu
ffurfiwyd Teyrnas Armenia
mabwysiadwyd Cristnogaeth
sefydlwyd Gweriniaeth Ddemocrataidd Armenia o'r Undeb Sofietaidd
23 Awst 1990
21 Medi 1991
25 Rhagfyr 1991
11 Awst 2492 BC

1000 CC
600 CC
301 OC

28 Mai 1918

Arwynebedd
- Cyfanswm
- Dŵr (%) 29 800 km² (141fed)
4.71

Poblogaeth
- amcangyfrif 2005
- cyfrifiad 2001
- Dwysedd 3 215 800 (136fed)
3 002 594
101/km² (98ain)

CMC (PGP)
- Cyfanswm
- Y pen amcangyfrif 2005
$14.17 biliwn (127ain)
$4270 (115fed)

Indecs Datblygiad Dynol (2004) 0.768 (80fed) – canolig

Arian breiniol Dram (AMD)

Cylchfa amser
- Haf UTC (UTC+4)
DST (UTC+5)

Côd ISO y wlad .am

Côd ffôn +374

Gweriniaeth yn ne'r Mynyddoedd Cawcasws yw Gweriniaeth Armenia neu Armenia. Y gwledydd cyfagos yw Twrci, Georgia, Azerbaijan ac Iran.

[golygu] Hanes

Yn y cyfnod clasurol rhennid tiriogaeth Armenia yn ddwy dalaith gan y Rhufeiniaid, sef Armenia Inferior (neu Armenia Minor) ar arfordir y Môr Du ac Armenia Superior (neu Armenia Major) yn y dwyrain. Bu ymgiprys sawl gwaith am reolaeth ar yr olaf rhwng Rhufain a phŵerau eraill yn y rhanbarth.

O'r 1550au ymlaen, roedd Armenia yn rhan o'r Ymerodraeth Otoman a Phersia. Cymerodd Rwsia reolaeth dros Ddwyrain Armenia yn 1813 a 1828. Fel cenhedloedd Cristonogol eraill yr Ymerodraeth Otoman, roedd yr Armeniaid yn ddinasyddion eilradd, gan ddioddef wahaniaethu hiliol. Arweiniai galwadau am hawliau cydraddol o'r 1880au ymlaen at ymateb llym gan yr ymerodraeth a lladfeydd yn erbyn y boblogaeth Armenaidd yn yr 1890au ac eto yn 1915. Mae Armeniaid a'r rhan fwyaf o haneswyr y tu allan i Dwrci yn tueddu i weld digwyddiadau 1915, pryd bu farw rhwng 650,000 a 1.5 miliwn o bobl, fel ymgais fwriadiol at hil-laddiad. Dehongliad swyddogol y digwyddiadau yn Nhwrci yw bod miloedd o bobl ar y ddwy ochr wedi marw mewn rhyfel cartref, o glefyd ac o newyn. Gyda Chwyldro Rwsia yn 1917, daeth Dwyrain Armenia yn annibynnol o Rwsia fel rhan o wladwriaeth ynghyd â Georgia ac Azerbaijan. Ni pharodd y ffederasiwn ond am hanner flwyddyn, a daeth Dwyrain Armenia yn wladwriaeth annibynnol ar 28 Mai 1918. Pan chwalwyd yr Ymerodraeth Otoman ar ddiwedd y Rhyfel Byd Cyntaf, ymunodd y tiriogaethau Armenaidd o fewn yr ymerodraeth â Gweriniaeth Ddemocrataidd Armenia fel un o delerau Cytundeb Sèvres a lofnodwyd ar 10 Awst 1920. Serch hynny, roedd Armenia yn gorfod wynebu rhagor o ryfeloedd. Collodd ryfel â Thwrci yn 1920 (y Rhyfel Dwrco-Armenaidd), ac, o dan telerau Cytundeb Alexandropol gorfu iddi ildio'r rhan fwyaf o'i harfau a'i thir i Dwrci. Ar yr un pryd, ymosodwyd arni gan y Fyddin Goch, a arweiniodd at reolaeth Sofietaidd yn rhelyw'r wlad o fis Rhagfyr 1920 ymlaen. Yn 1922, ymgorfforwyd Armenia yn yr Undeb Sofietaidd fel rhan o Weriniaeth Sosialaidd Ffederal Sofietaidd Transcausasia (SFSR Transcaucasia), gweriniaeth a barodd tan 1936, pryd daeth Armenia yn weriniaeth ar wahan o fewn yr Undeb Sofietaidd.

Ailenillodd Armenia ei hannibyniaeth gyda chwymp yr Undeb Sofietaidd yn 1991.

Eginyn erthygl sydd uchod. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

Cymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol (CIS)
Azerbaijan \| Armenia \| Belarws \| Ffederasiwn Rwsia \| Georgia \| Kazakstan \| Kyrgyzstan \| Moldofa \| Tajikistan \| Turkmenistan \| Uzbekistan \| Wcráin