Jean-Jacques Rousseau
Wikipedia(e)tik
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) idazle, konpositore eta filosofo sortzez suitzarra. Ilustrazioan irudi nagusietako izan zen. Bere lanik ezagunenak "Du contrait social eta "Les Confessions dira.
Eduki-taula |
[aldatu] Biografia
Jean Jacques Rousseau oso filosofo berezia izan zen bere garaian eta askotan izan zen kritikatua bere ideiengatik. Garai horretako baikortasun eta aurrerapen giroan, berak gizartea, progresua, arteak eta zientziak kritikatu eta mesprezatu egin zituen arrazoian oinarrituz, hauek gizakiaren ustelkeri eta gaitz guztien iturria direla ondorioztatuz. Horrela Erromantizismoaren prekurtsoretzat hartzen zaio, arrazioaren aurrean sentimenduen garrantzia azpimarratzen duen korrontea hain zuzen ere.
Ginebran jaio zen 1712an erligio protestanteko familia txiro batean. Ama Rousseau txikia zela hil egin zen eta aita, erlojugilea, musika zalea eta dantzaria zena, Ginebratik alde egin behar izan zuen semea Lambercier artzainaren karguan utzita. Honek 1724. urtera arte iraun zuen. Rousseau heldua zenean, Ginebra hiria utzi egin zuen eta Annencyra heldu zen. Han, Madame de Warensek hartu zuen etxean eta Turinera bidali zuen bataiatua izateko.
1729 eta 1739 urte bitartean, hainbat hirietatik ibili zen musika eskolak ematen. 1731. urte amaieran, Madame de Warensek Chamberrin zeukan etxera joan zen lan bat aurkitu zutelako. Etxe horretan zortzi urte bizi izan zen eta urte horietan filosofia, kimika, matematikak, musika eta latina ikasi zituen.
1742.urtean, Parisera bidaiatzen du musika idazki bat aurkeztera. Denborali honetan, Diderotekin eta beste hainbat ilustratuekin harremanetan jarri zen.. 1743an musika modernoari buruzko disertazio bat publikatzen du eta Théresè Levasseur izeneko neska bat ezagutzen du, zeinekin bost seme alaba izango dituen eta umezurztegira eramango dituen.
Kartzelarako bisita batean, Dijoneko saio akademia batean lehiaketa bat ospatzen zela irakurri zuen. Lehiaketa hau berak irabazi zuen 1750ean "Arte eta zientziei buruzko hitzaldia"-rekin. Honetan Rousseauk lehenengo aldiz azaldu zuen bere filosofiaren funtza, "basati ona"-ren teoria deritzona. Hau Hobbes-en "homo homini lupus"-en ideiaren kontrakoa da; hau da, gizakia ez du beste gizakien kontra jokatuko egoera natural batean, zeren gizakia naturaz ona, zoriontsua eta askea baita, eta gizartea da usteltzen duenak. Bere hitzen arabera "Egoera hau ez da gaur egun existitzen, are gehiago, ez da inoiz existitu eta ez da inoiz existituko; baina hau esagutu behar dugu gure gaur egungo egoera modu egokian epaitzeko". Gizakiaren uztelkeriari dagokionez esaten zuen naturatik aldentzean eta komunitate batean bizitzean gertatzen dela; gizakia egoismoetatik, hondasunak pilatzeko obsesioagatik eta injustiziagatik zuzentzen hasten delako.
1754an, "Gizakien ezberdintasunaren funtsa eta jatorriari buruzko hitzaldia" argitaratu zuen, basati onaren teoria garatzen jarraitu zuenean. Obra honetan gizakiaren naturarekiko aldenketa, beste ilustratuek aurrerapenatzat hartutakoa, gainbehera baten moduan aurkezten zen. wikipediatik hartua. Horrez gainera gizartearen desberdintasunaren arrazioa legeak boteretsuak defendatzeko egitea dela gaineratu zuen, jabetza pribatuari kritika azpimarratuz; hau gizartea bi talde handitan banatzen baitu: Jabeak, botere eta dirua dutenek; eta jabeak ez direnak, aurrekoen esklabuak eta txirotasun larrian bizi direnak. Azkenik egoera hau konpontzeko gizakiaren naturara bueltatzeko beharra eta indibidualismo eta independentzia lortzearen garrantzia aldarrikatu zuen.
Obra hau argitaratu ostean, Ginebrara itzuli zen eta kalbinismora batu zen. 1756an, Madame d’Epinayren etxean bizi zen Théresè eta honen amarekin. 1757.urtean, Luxenburgoko beste etxe batera erretiratu zen eta urte bat geroago, bere nobela epistolarra “La nueva Eloisa” eta beste bi obra garrantzitsuenak argitaratu ziren. Alde batetik "Emilio edo edukazioari buruz" obran bere pentsamenduak ikuspegi pedagogikoa hartu zuen eta hezkuntza eredu berria proposatu zuen. Honen arabera umea gizartearatzean jasaten duen ontasun eta inozentzia galtzearen prozesua aztertu behar zen hau ekiditzeko eta umeari gizakien prozesu naturalak jarraitzen usteko, norberarekiko eta besteenganako maitasunean oinarritutako heziketa eskainiz.
Beste aldetik "Gizarte hitzarmena" deritzon idazkietan politika arloan eragin handiena izan zuten teoriak aurkeztu zituen. Bertan gizarte antolamendu berri bat proposatzen zuen, hau bere barnetik eta biolentzia erabili gabe eraldatzeko helburuarekin. Honen arabera ustelkeria gutxitzeko gizakiek haien egoera naturalera hurbiltzen dituen Giza Hitzarmen bat aldarrikatu behar dute. Hau herriaren borondate orokorraren izlada izan behar da, norbanakoaren eta gizartearen arteko elkar konpromesu bat, hau da, herriaren subiranotasun zatiezina eta alienaezina. Horrez gainera berdintasunaren garrantzia azpimarratu zuen eta hau bermatzeko askatasun zibila egon behar zela gaineratu zuen, herriak hauek betetzen ez dituzten agintariak kentzeko duen eskubidea aldarrikatuz.
Azkenik esan behar da. wikipediatik hartua. Rousseauren hondarea oso garrantzitsua izan dela. Pedagogian lan handia egin zuen eta lehen esan den moduan, Erromantizismoaren prekurtsore garrantzitsutzat hartzen da. Baina ekarpen garrantzitsuenak politika arloan egin zituen, bere ideietako askotan oinarritu baitziren Frantziako Iraultza, Pariseko Komuna eta XIX. mendeko mugimendu komunistak eta berak proposatutako printzipio asko bilduta agertzen baitira hainbat konstituzio eta giza eskubide aldarrikapenetan.
Obra bi hauen ondorioz jasan zituen kritika latzak (obrak debekatuak izan ziren) Ingalaterran herbesteratzera eraman zuen bere laguna zen David Hume filosofoak gonbidatua. Bertan, garatu zituen arazo mentalagatik, gobernua eta bere laguna bere kontra konspiratzen zeudela susmatu zuen eta Parisera bueltatu zen 1768an. Bertan Théresèrekin eskondu zen, baina hamar urte geroago hil egin zen modu susmagarrian, agian bere buruaz beste eginez. (s.z.)
[aldatu] Bere Filosofia
Rousseau oso filosofo berezia izan zen bere garaian eta askotan izan zen kritikatua bere ideiengatik. Garai horretako baikortasun eta aurrerapen giroan, berak gizartea, progresua, arteak eta zientziak kritikatu eta mesprezatu egin zituen arrazoian oinarrituz, hauek gizakiaren ustelkeri eta gaitz guztien iturria direla ondorioztatuz. Horrela Erromantizismoaren prekurtsoretzat wikipediatik hartuta hartzen zaio, arrazioaren aurrean sentimenduen garrantzia azpimarratzen duen korrontea hain zuzen ere.
"Arte eta zientziei buruzko hitzaldia"-n Rousseauk lehenengo aldiz azaldu zuen bere filosofiaren funtza, "basati ona"-ren teoria deritzona. Hau Hobbes-en "homo homini lupus"-en ideiaren kontrakoa da; hau da, gizakia ez du beste gizakien kontra jokatuko egoera natural batean, zeren gizakia naturaz ona, zoriontsua eta askea baita, eta gizartea da usteltzen duenak. Bere hitzen arabera "Egoera hau ez da gaur egun existitzen, are gehiago, ez da inoiz existitu eta ez da inoiz existituko; baina hau esagutu behar dugu gure gaur egungo egoera modu wikipediatik hartuta egokian epaitzeko". Gizakiaren uztelkeriari dagokionez esaten zuen naturatik aldentzean eta komunitate batean bizitzean gertatzen dela; gizakia egoismoetatik, hondasunak pilatzeko obsesioagatik eta injustiziagatik zuzentzen hasten delako.
"Gizakien ezberdintasunaren funtsa eta jatorriari buruzko hitzaldia"-n basati onaren teoria garatzen jarraitu zuen. Obra honetan gizakiaren naturarekiko aldenketa, beste ilustratuek aurrerapenatzat hartutakoa, gainbehera baten moduan aurkezten zen. Horrez gainera gizartearen desberdintasunaren arrazioa legeak boteretsuak defendatzeko egitea dela gaineratu zuen, jabetza wikipediatik hartuta pribatuari kritika azpimarratuz; hau gizartea bi talde handitan banatzen baitu: Jabeak, botere eta dirua dutenek; eta jabeak ez direnak, aurrekoen esklabuak eta txirotasun larrian bizi direnak. Azkenik egoera hau konpontzeko gizakiaren naturara bueltatzeko beharra eta indibidualismo eta independentzia lortzearen garrantzia aldarrikatu zuen.
"Emilio edo edukazioari buruz" obran bere pentsamenduak ikuspegi pedagogikoa hartu zuen eta hezkuntza eredu berria proposatu zuen. Honen arabera umea gizartearatzean jasaten duen ontasun eta inozentzia galtzearen prozesua aztertu behar zen hau ekiditzeko eta umeari gizakien prozesu naturalak jarraitzen usteko, norberarekiko eta besteenganako maitasunean oinarritutako heziketa eskainiz.
"Gizarte hitzarmena" deritzon idazkietan politika arloan eragin handiena izan zuten teoriak aurkeztu zituen. Bertan gizarte antolamendu berri bat proposatzen zuen, hau bere barnetik eta biolentzia erabili gabe eraldatzeko helburuarekin. Honen arabera ustelkeria gutxitzeko gizakiek haien egoera naturalera hurbiltzen dituen Giza Hitzarmen bat aldarrikatu behar dute. Hau herriaren borondate orokorraren izlada izan behar da, norbanakoaren eta gizartearen arteko elkar konpromesu bat, hau da, herriaren subiranotasun zatiezina eta alienaezina. Horrez gainera berdintasunaren garrantzia azpimarratu zuen eta hau bermatzeko askatasun zibila egon behar zela gaineratu zuen, herriak hauek betetzen ez dituzten agintariak kentzeko duen eskubidea aldarrikatuz.
Azkenik esan behar da Rousseauren hondarea oso garrantzitsua izan dela. Pedagogian lan handia egin zuen eta lehen internetetik hartuta esan den moduan, Erromantizismoaren prekurtsore garrantzitsutzat hartzen da. Baina ekarpen garrantzitsuenak politika arloan egin zituen, bere ideietako askotan oinarritu baitziren Frantziako Iraultza, Pariseko Komuna eta XIX. mendeko mugimendu komunistak eta berak proposatutako printzipio asko bilduta agertzen baitira hainbat konstituzio eta giza eskubide aldarrikapenetan.(J.P.M)
[aldatu] Bibliografia
- Projet concernant de nouveaux signes pour la musique (1742).
- Dissertation sur la musique moderne (1743).
- Discours sur les sciences et les arts (1750).
- Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers Diderot eta d'Alembert-ekin batera (1755).
- Discours sur l'origine et les fondements de l'inégalité parmi les hommes (1755).
- Examen de deux principes avancés par M. Rameau (1756?).
- Jugement du Projet de paix perpétuelle de Monsieur l'Abbé de Saint-Pierre (1756).
- Lettres morales (1757-1758).
- Julie ou la Nouvelle Héloïse (1761).
- Du contrat social (1762).
- Émile ou De l'éducation (1762).
- Dictionnaire de musique (1755-1767).
- Les Confessions (hilondokoa).
- Dialogues de Rousseau juge de Jean-Jacques (hilondokoa).
- Rêveries du promeneur solitaire (hilondokoa).
- Essai sur l'origine des langues (hilondokoa).
- Projet de constitution pour la Corse (hilondokoa).
[aldatu] Opera
- Le Devin du village (1752).
[aldatu] Antzerkia
- Narcisse ou l’amant de lui-même (1752).
