Dörp
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
 |
Tot daen tied kan d'n inhaud van 't artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke. |
E dörp is de verzaomelnaom veur versjèllende type vaan woenplaotse, die in princiep op 't platteland vint. Dörper versjèlle vaan verspreide bewoening door de concentratie in 'n kóm, vaan gehuchter door de presintie vaan 'n kèrk en/of sjaol en vaan stei door de aofwezegheid vaan stadsrechte, aoneingeslote bebouwing of ander kinmerke die groete plaotse karakterisere.
[bewirk] Definitieprobleme bij groete dörper
Bereik e dörp e zeker aontal inwoeners (beveurbild 5.000 of 10.000) daan geit me sóms spreke vaan 'n stad of vaan e vlek. In de twintegste iew is dit in de westerse wereld väöl goon veurkoume. In len die 't begrip stad neet (mie) in hun constitutie höbbe stoon, wie Nederland, weure de terme stad en dörp meistal los-eweg op basis vaan 't aontal inwoeners gebruuk. 'n Plaots wie Heerle, in hoonderd jaor vaan 6.000 nao haos 100.000 inwoeners gegreujd, gelt daobij dèks es stad, dewijl beveurbild Haors, mèt mier es 10.000 inwoeners nao de maote vaan vreuger toch zeker sterk versteidelik, e dörp geneump weurt. Um de controvers te vermije grip me sóms nao de algemein term plaots. In len die de term stad wel op officieel nivo nog gebruke, wie 't Belsj, kin me verwieze nao de terminologie. Zoe is Genk, aajdtijs e dörp, later 'n kojlbouwplaots, sins 2000 officieel 'n stad. E dörp kin ouch versteidelike door de kortbijheid vaan 'n (echte) stad, en daobij tot stadswiek weure (Amie en Hier veur Mestreech), of tot veurstad (Rijswijk en Voorburg veur D'n Haog).
[bewirk] Sociologische aspekte vaan e dörp
Traditioneel höbbe de dörper de primaire sector es veurnaomste bestoonsmiddel; dit is ouch de reje vaan hunne kleinen umvaank. De natuur is bestoonsmiddel en werkterrein en moot daorum neet wied vaan de woenplaots eweg ligke. De meiste dörper höbbe 'n landbouwcultuur, is 't ouch akkerbouw, veehawwerij of tuinbouw. Plaotse aon zie hawwe ziech gewuunlik mèt vèsserij bezeg; door dees aofhenkelikheid vaan de natuur weure ze gemekelik in economische crises gestort (meh evegaw weer in veurspood). Dörper leve traditioneel in betrèkkelike isolatie, al is dit in modern tije sterk verminderd, al zien ze veur hunnen aofzèt wel aofhenkelik vaan stei. Neet weineg kump 't veur tot naoberdörper mètein in antagonisme leve.
Es de veuroetziechte in e dörp negatief zien tr1ek de bevolking dèks eweg nao de stei. Dit is de aofgeloupe 200 jaor väöl veurgekoume in Wes-Europa. Soms leit dit tot stagnatie of zelfs oontvolking vaan 't platteland. Aon d'n andere kant kump in dörper minder criminaliteit veur en vinde väöl lui ze leefbaarder es stei. Forensisme en toerisme zien in euzen tied väöl veurkoumende bestoonsmiddele in dörper.
[bewirk] Types dörper
- Lintdörp, boerderieje en hoezer gesitueerd langs beids kante van eine waeg. Gegreujd vanoet e lintgehuch (vb. Well, Böätenake, Geulem, Sjweeberig, Raor, Zjwier, Hobbelrade
- Sjtraotdörp, vediechting van de beboewing vanoet e lintdörp. (vb Amie, Aelse, Sint-Gerlach, Pöt, Sjtröch, Sjtókkem, Rimmesjtók, Keer, Herkenter, Groêselt, Ranzel, Sjuuëlder
- Kèrkdörp. Dörp mèt 'n eige (parochie)kèrk.
- Plei-dörp, rónd 'n krusing of sjplitsing gesitueerde beboewing. In de miedde bevingk zich dèks 'ne pool. Sóms de gemeinsjappelike waterpöt of pómp, 'n waegkruus of 'n kapel. (vb Sint-Pièter, Termaar, 't Gastes, Moersjelt
- Kolonié, woonbuurte mèt 'n vooraaf bedachte sjtructuur. Meistal rechhokig van opzat. (vb De Hopel bie (Kèrkrao)
- Tuindörp (dèks 'n wiek van 'n sjtad of groater dörp)
