Belasting (fiscaal)
Van Wikipedia
Onder belastingen moet worden verstaan een gedwongen betaling aan de overheid, waar geen individuele prestatie van die overheid tegenover staat, en die wordt geheven uit kracht van een wet (legaliteitsbeginsel). Wanneer tegenover de betaling wel een prestatie van de overheid staat, dan spreekt men over een retributie.
[bewerk] Functies belastingheffing
Hoewel niemand graag belasting betaalt, heeft belastingheffing wel degelijk een functie. Belasting betalen is als zodanig niet bedoeld als straf.
Velen zijn van mening dat zonder belastingheffing van een geordende samenleving geen sprake kan zijn. Het betalen van belasting is volgens hen in wezen dan ook in het (welbegrepen) eigenbelang van de burger. Slechts de mate waarin de burger aan belastingheffing wordt onderworpen is in die zin voor discussie vatbaar.
Naarmate door belastingheffing meer geld naar de overheid toevloeit, neemt de invloed van die overheid op de samenleving toe en omgekeerd.
De belangrijkste functie van belasting is dan ook de budgettaire functie. Deze functie houdt in dat de opbrengst van de heffing is bedoeld voor het financieren van collectieve goederen en diensten waarvan politiek bepaald wordt dat zij algemeen toegankelijk moeten zijn. Men neemt dan aan, dat deze functies in andere gevallen niet in voldoende mate, of in algemene zin, beschikbaar zouden zijn.
Hierbij kan worden gedacht aan zaken als rechtspraak, politie, het wegennet, bijstand, zorg, subsidies, kunst en cultuur.
Belastingheffing heeft daarnaast een instrumentele functie. Dit houdt in dat de overheid met de belastingheffing nevendoeleinden voor ogen heeft. Hierbij kan worden gedacht aan een wijziging van de inkomensverdeling (verdelingsfunctie), een bescherming van nationale bedrijvigheid (allocatiefunctie), en het beïnvloeden van conjunctuurbeleid (stabilisatiefunctie).
Er bestaan nogal wat scholen van economische theorieën. De twee belangrijksten die zich blijvend hebben weten te manifesteren zijn zij die dit gunstig beoordelen (Keynes, overheid in het algemeen sinds de jaren 30), en de criticasters van deze functies (Libertarisme, Murray Rothbard, Ludwig von Mises).
De instrumentele functie van belastingheffing is in de tweede helft van de 20e eeuw sterk toegenomen. Zij veronderstelt overigens de mogelijkheid voor de overheid om de gevolgen van de belastingheffing te analyseren en dat er een sterke correlatie is tussen gewenste ontwikkeling en instrument.
Gezien de ontwikkeling van belastingheffing in de laatste 100 jaar wordt duidelijk dat de instrumentele functie de budgettaire functie ondermijnt door reallocatie van zowel arbeid als goederen en diensten ter compensatie van de instrumentele functie. Dit gedrag is semi-chaotisch van karakter. Het is een grote stimulans tot de voortdurende trend naar offshoring die we in het Westen waarnemen.
[bewerk] Mogelijkheden om belasting te onderscheiden
[bewerk] Heffingen versus dienstbaarheden
Heffingen kunnen onder meer worden onderscheiden in transitieve heffingen en intransitieve heffingen. Bij transitieve heffingen vindt een overgang plaats van het eigendomsrecht over een goed (waaronder begrepen geld) van de belastingplichtige naar de overheid. Voorbeelden daarvan zijn de inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting, en omzetbelasting. Bij intransitieve heffingen wordt een deel van het eigendomsrecht van een belastingplichtige vernietigd, zonder dat het bij de overheid terechtkomt. Voorbeelden daarvan zijn de boekverbrandingen in het Derde Rijk, het omsmelten van in beslag genomen wapens en de vernietiging van huizen in Palestina. Intransitieve heffingen vallen niet onder het gangbare belastingbegrip.
Dienstbaarheden zijn verplichtingen die de overheid oplegt, zonder dat daarbij geheven wordt. Men onderscheidt individuele en sociale dienstbaarheden. Individuele dienstbaarheden zijn door de overheid uitgevaardigde algemeen verbindende voorschriften, waarin de bevolking wordt voorgeschreven hoe zij zich moeten gedragen. Voorbeelden zijn kledingvoorschriften en bouwvoorschriften. Sociale dienstbaarheden zijn dienstbaarheden die op meer dan één persoon tegelijk drukken. Het betreft hier voorschriften van dwingend recht, waarvan niet kan worden afgeweken door contractanten (doorbreking contractsvrijheid). Ook dienstbaarheden vallen niet onder het gangbare, meer enge belastingbegrip.
[bewerk] Wijze van betalen
Belasting kan ook worden onderverdeeld naar de wijze waarop zij worden voldaan. Men onderscheidt (a) heffingen in geld, waarbij hetgeen wettelijk is verschuldigd wordt voldaan in geld, (b) heffingen in natura, waarbij het wettelijk verschuldigde wordt voldaan op een andere wijze dan in geld (bijv. successierechten die worden betaald door de overdracht van aandelen of obligaties), en (c) heffingen in arbeidskracht, hetgeen feitelijk een corvee inhoudt (bijv. militaire dienstplicht en juryplicht in Common Law-landen).
[bewerk] Fiscale heffingen
De feitelijk verschuldigde belasting is het resultaat van de formule grondslag x tarief. De heffingsgrondslag is afhankelijk van de belastingsoort. Het object van heffing is hetgeen waarover wordt geheven. Het object van heffing komt veelal tot uitdrukking in de grondslag van heffing. Bij de vennootschapsbelasting bestaat de grondslag uit de fiscale winst. Bij de heffing van douanerechten bestaat de grondslag veelal uit de waarde van een ingevoerd goed (ad-valorembelasting).
Tarieven kunnen constant, proportioneel, progressief en regressief zijn:
| type | definitie | voorbeeld |
|---|---|---|
| constant | het tarief is onveranderlijk | leges voor een identiteitsbewijs |
| proportioneel | het tarief is een onveranderlijk percentage van de grondslag | kansspelbelasting in Nederland (29%) |
| progressief | het tarief is een stijgend percentage van de grondslag, naarmate de grondslag stijgt | inkomstenbelasting in box I in Nederland |
| regressief | het tarief is een dalend percentage van de grondslag, naarmate de grondslag stijgt | griffierechten bij grote geldsommen |
[bewerk] Belasting in Nederland
[bewerk] Inleiding
De belastingen vormen het grootste deel van de inkomsten van de overheid. Daarnaast ontvangt de staat inkomsten aan de verkoop van aardgas uit de Nederlandse bodem. Ook krijgt de overheid inkomsten uit de winst van bedrijven waarvan de overheid (voor een deel) eigenaar is, zoals KLM en KPN. De inkomsten van de rijksoverheid over het jaar 2002 worden begroot op 129,6 miljard euro.
Traditioneel nemen de Omzetbelasting en de Loonbelasting de grootste moten voor hun rekening. Tezamen zijn zij goed voor zo'n 70% van de belastinginkomsten. Daarna volgt de Vennootschapsbelasting met ongeveer 15%. De Inkomstenbelasting telt met enkele procenten nauwelijks mee, maar is wel een eindheffing op de Loonbelasting. Andere, kleinere belastingen, zoals de dividendbelasting en de accijnzen, leveren voor de overheid verhoudingsgewijs nauwelijks wat op. Absoluut praten we natuurlijk nog wel over miljardenbedragen. De kapitaalbelasting kost eerder geld dan dat ze wat oplevert, en zal dan ook worden afgeschaft.
Het ministerie van Financiën is verantwoordelijk voor de uitvoering van wetgeving op belastinggebied. De feitelijke uitvoering vindt plaats door de Belastingdienst. Binnen de belastingdienst is de inspecteur verantwoordelijk voor heffingsaangelegenheden zoals de aanslagregeling en de behandeling van bezwaar- en verzoekschriften. De ontvanger is verantwoordelijk voor invorderingsaangelegenheden. De inspecteur werkt voornamelijk op basis van de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen (AWR) terwijl de ontvanger voornamelijk de Invorderingswet hanteert.
[bewerk] Belastingen vroeger en nu in Nederland
Het betalen van belastingen bestaat al eeuwen. Wie wil weten hoe het er vroeger aan toe ging, kan terecht in het Belasting- en Douanemuseum in Rotterdam. In de 18e eeuw ging het voornamelijk om belastingen op noodzakelijke levensmiddelen als brandhout, zeep, zout, graan, vlees, wijn, turf, kolen en wol. Omdat niemand zonder deze producten kon leven, was de overheid verzekerd van inkomsten. De overheid gebruikte dat geld voor de bescherming van land en inwoners, de handhaving van de openbare orde en de regulering van verkeer, waterstaat en handel. Iedereen betaalde toen hetzelfde tarief ongeacht het inkomen.
In 1806 werd onder Alexander Gogel, minister van Financiën tijdens de Bataafs-Franse tijd een stelsel van algemene belastingen ingevoerd. De betekenis van het stelsel zat vooral in het bereiken van eenheid van de Nederlandse belastingheffing.
In 1914 werd de eerste vorm van belasting op inkomen ingevoerd. Het doel van het invoeren van inkomstenbelasting is vooral om de rijken in Nederland zwaarder te belasten. De rol van de overheid is sindsdien alleen maar groter geworden. Vandaar dat de overheid steeds meer geld "nodig heeft" om alle taken te kunnen uitvoeren. Nieuwe belastingsoorten, zoals omzetbelasting (vanaf 1969 btw) en vennootschapsbelasting worden ingevoerd. In 1941 wordt de loonbelasting ingevoerd.
Na de Tweede Wereldoorlog is het belastingstelsel uitgegroeid tot een systeem dat gekenmerkt wordt door twee belangrijke uitgangspunten: het draagkrachtbeginsel en het profijtbeginsel, die in de praktijk echter niet goed uit de verf komen.
[bewerk] Beginselen
[bewerk] Profijtbeginsel
Het profijtbeginsel houdt in dat naarmate men meer profijt heeft van een bepaalde overheidsvoorziening, men er ook meer voor moet betalen. Daarom zou degene die een auto bezit wegenbelasting moeten betalen, wie er geen heeft, niet. Natuurlijk komt het profijtbeginsel zo niet echt uit de verf, want de een rijdt mogelijk veel meer kilometers in een lichte (en dus fiscaal goedkope) auto dan de ander in een zware. Bovendien is het profijtbeginsel apert in tegenspraak met de BPM: de superbelasting op de aanschaf van motorrijtuigen. Een andere kritiek tegen het profijtbeginsel is, dat het eigenlijk niet bestaat wanneer het perfect opgevolgd wordt. Als nl. iedereen dat bedrag aan belasting betaalt dat gelijk is aan zijn profijt van de overheidsvoorziening, dan zouden die voorzieningen dus geen zin hebben omdat de belastingplichtige dan net zo goed zelf daarin had kunnen voorzien.
[bewerk] Draagkrachtbeginsel
Daarnaast hanteert de overheid het draagkrachtbeginsel. Dat gaat ervan uit dat de sterkste schouders de zwaarste last kunnen dragen. Dus hoe hoger het inkomen, hoe meer belasting men procentueel moet betalen.
De overheid hanteert tegenwoordig, behalve het profijt- en het draagkrachtbeginsel, ook het principe van 'de vervuiler betaalt'. Dat principe is bijvoorbeeld van toepassing als de overheid belasting heft op milieuvervuilende activiteiten.
[bewerk] Wie draagt de belastingen af?
Bij het afdragen van belastingen zijn de volgende twee mogelijkheden te onderscheiden: directe of indirecte belastingen. Belastingen die door de belastingplichtige zelf worden afgedragen aan de Belastingdienst worden directe belastingen genoemd. Een voorbeeld hiervan is de inkomstenbelasting. Bij de indirecte belastingen draagt een ander de belastingen af aan de Belastingdienst. Een voorbeeld hiervan zijn accijnzen. Dit is een belasting die in de prijs van goederen en diensten is verwerkt. De consument betaalt de belasting, maar de leverancier draagt het belastingbedrag af aan de Belastingdienst.
[bewerk] Belastingen in soorten en maten
De staat heft belastingen op inkomen, winst en het rendement uit fictief vermogen. Iedereen heeft te maken met de inkomstenbelasting, die betaald moet worden over inkomsten. Hoeveel inkomstenbelasting wordt betaald is afhankelijk van de hoogte van het inkomen en persoonlijke omstandigheden. In het nieuwe belastingstelsel, dat op 1 januari 2001 in werking is getreden, is de vroegere belastingvrije som vervangen door een systeem van heffingskortingen.
De hoogte van de totale korting is afhankelijk van persoonlijke omstandigheden als leeftijd, het al of niet hebben van een baan en het aantal kinderen. Mensen zonder inkomsten kunnen ook in aanraking komen met de belastingen doordat zij eventueel heffingskortingen uitbetaald kunnen krijgen indien het door de fiscale partner te betalen belastingbedrag hiervoor toereikend is.
Naarmate het inkomen hoger is, wordt meer belasting betaald. Daarnaast heft de staat btw (Belasting op Toegevoegde Waarde, ook omzetbelasting genoemd) en accijnzen. Bij producten of diensten zit een toeslag op de prijs die de consument moet betalen. Deze toeslag is de btw of omzetbelasting. De producenten en leveranciers verhogen dus de prijs van een product of dienst met het bedrag van de btw, en vervolgens moeten zij dit geld aan de staat afdragen. Maar de consument betaalt in werkelijkheid deze belasting, want hij moet een toeslag op de prijs betalen. Zonder de btw zou de consument goedkoper uit zijn.
Op luxe producten, die niet echt nodig zijn om te leven, wordt 19 procent btw betaald (bijvoorbeeld op cd's, of op sieraden). Op minder luxe producten, eerste levensbehoeften, wordt meestal 6 procent btw betaald (bijvoorbeeld op brood). Op zaken als sigaretten, drank of benzine wordt bovenop de btw ook nog eens accijnzen, of verbruiksbelasting geheven. Van iedere verkochte liter benzine of jenever wordt een vast percentage aan accijnzen aan de overheid afgedragen. Uiteraard staat de classificatie vaak ter discussie, en kan toekenning eerder een politiek karakter krijgen.
Veel belastingsoorten uit het verleden behelsden een poging van de heffer om de belastinginkomsten te stabiliseren. Door de toegenomen beschikbaarheid van informatie voor de staat, is dit nu zeer sterk verbeterd. Het heeft wel als gevolg dat de staat niet langer 'mee-ademt' met de conjunctuur van de economie, zoals lang wel het geval was.
Door de toename van het aantal belastingsoorten neemt de complexiteit van de inning toe, en dus ook de bijhorende kosten. Aangezien contrôle van de aard van de grondslag vaak niet efficiënt kan plaatsvinden, of tegen privacy-wetgeving aanloopt, is er een sterke trend van de oorspronkelijk analytische benadering, naar een synthetische belasting.
Hierbij wordt een algemeen tarief geconstrueerd dat meer tendeert naar de inkomsten-behoefte van de staat dan de precieze inkomsten van een persoon. Aangezien er toenemend belasting-ontwijking plaatsvindt, versterkt dit de politieke acceptatie van wat dan nu bekend staat als 'vlaktaks'. Deze combineert eenvoud van inning met het door velen gedragen beginsel van breedste schouders, zwaarste lasten, in voldoende mate.
De ultieme syntetische belasting die uit dit proces kan voortvloeien, is dan uiteraard een vlaktaks, die alle belastingsoorten in een enkel tarief consolideert. Gezien ontwikkelingen in het verleden ligt de voorkeur dan bij een belasting op uitgaven, die de productiviteit niet ontmoedigt. Deze laatste ontwikkeling wordt nog niet zozeer breed gedragen, maar ontplooit zich de laatste jaren wel over een breed politiek spectrum.
[bewerk] Belastingheffende instanties en wat wordt zoal geheven?
Er zijn in Nederland vier overheden die belasting heffen:
- het Rijk
- de Provincies
- de Gemeenten
- de Waterschappen
Ten opzichte van de totale belastingopbrengst is het aandeel van de provinciale, de gemeentelijke en de waterschapsbelastingen gering: nog geen 4% van de totale belastingopbrengst.
[bewerk] Belastingen geheven door de Nederlandse rijksoverheid
[bewerk] Rijksbelastingen op inkomen, winst, vermogen e.d.
- Inkomstenbelasting (Wettekst)
- Loonbelasting (Wettekst)
- Vennootschapsbelasting (Wettekst)
- Dividendbelasting (Wettekst)
- Kansspelbelasting (Wettekst)
- Vermogensbelasting (afgeschaft per 1 januari 2001)
- Successierecht (Wettekst)
- Schenkingsrecht (Wettekst)
- Rechten van overgang (Wettekst)
[bewerk] Kostprijsverhogende rijksbelastingen
- Omzetbelasting (Wettekst)
- Rechten bij invoer (Wettekst)
- Rechten bij uitvoer (Wettekst)
- Accijnzen (Wettekst), te onderscheiden in:
-
- Alcoholaccijns
- Wijnaccijns
- Bieraccijns
- Wet op de verbruiksbelastingen van alcoholvrije dranken en van enkele andere producten (Wettekst)
- Suikeraccijns
- Tabaksaccijns
- Accijns van minerale oliën
- Belastingen op personenauto's en motorrijwielen
- Overdrachtsbelasting (Wettekst)
- Assurantiebelasting (Wettekst)
- Kapitaalbelasting (Wettekst) Deze wet is afgeschaft per 1 januari 2006
[bewerk] Milieuheffingen
- Wet belastingen op milieugrondslag (Wettekst), te onderscheiden in:
-
- Grondwaterbelasting
- Belasting op leidingwater
- Afvalstoffenbelasting
- Brandstoffenbelasting
- Energiebelasting
[bewerk] Belastingen in Nederland geheven door gemeenten
[bewerk] Inleiding
De grondslag voor de vaststelling van een gemeentelijke verordening op grond waarvan gemeentelijke belastingen worden geheven, is veelal in hoofdstuk XV van de Gemeentewet te vinden (artikel 216 Gemeentewet e.v.). Gemeentewet. Voor de Gemeentelijke verordeningen zal men zich tot de specifieke gemeente dienen te wenden. Bij inwerkingtreding van een gemeentelijke belastingverordening wordt dat veelal in het plaatselijk/regionale huis-aan-huisblad bekend gemaakt.
[bewerk] Gemeentelijke belastingen
Door Nederlandse gemeenten worden onder andere geheven de volgende belastingen:
- onroerende-zaakbelasting (artikelen 220 tot en met 220i Gemeentewet)
- baatbelasting
- forensenbelasting
- toeristenbelasting
- parkeerbelasting
- hondenbelasting
- reclamebelasting
- precariobelasting
- begrafenisrechten, geheven ingevolge artikel 28 van de Wet op de lijkbezorging (Wettekst)
- havengelden
- bouwgrondbelasting
- leges
- marktgeld
- afvalstoffenheffing
- reinigingsrecht
- rioolrecht - nu is dit nog een retributie, maar binnenkort verandert dit in een rioolheffing
Het COELO (Centrum voor Onderzoek naar de Economie van de Lokale Overheden, RU Groningen) houdt een overzicht bij van de gemeentelijke lasten per huishouden voor alle gemeenten in Nederland: de Atlas van de lokale lasten.
[bewerk] Belastingen in Nederland geheven door provincies
[bewerk] Inleiding
[bewerk] Provinciale belastingen
- verontreinigingsheffing oppervlaktewateren
[bewerk] Belastingen geheven door waterschappen
[bewerk] Inleiding
[bewerk] Waterschapsbelastingen
- ingezetenenomslag
- waterbeheersingsomslag
- waterkeringsomslag
- verontreinigingsheffing oppervlaktewateren
[bewerk] Belastingen geheven door andere instanties
[bewerk] Autoriteit Financiële Markten
[bewerk] Publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties
[bewerk] Belasting in België
In België vormen de belastingen haast uitsluitend de enige inkomstenbron van de overheid. Alle andere inkomsten zijn erg miniem. Alle Belgische regeringen hebben hun minister van Financiën. Het federale ministerie van Financiën heeft de uitvoering van de belastingdienst toegewezen aan de Federale Overheidsdienst Financiën. Deze int ook veel belastingen voor de andere overheden. Een kleine maar gekende afdeling is de Bijzondere Belastinginspectie, die de fraude opspoort van alle federale belastingen. Vlaanderen van zijn kant laat de eigen Vlaamse belastingen, bijvoorbeeld de onroerende voorheffing innen door een eigen Belastingdienst voor Vlaanderen.
Vanwege de federale staatsstructuur in België wordt het Rijk daar meestal omschreven als de federale staat. Deze deelt zijn bevoegdheden met de gewesten en gemeenschappen. De drie gewesten, Vlaanderen, Wallonië en Brussel heffen eigen belastingen. De Vlaamse, Franse en Duitstalige gemeenschappen heffen geen eigen belastingen maar kennen wel toegewezen belastingen, dat zijn belastingen die door de federale staat geheven worden, maar dan toegewezen worden aan de gemeenschappen. Het kijk- en luistergeld is daar een voorbeeld van.
[bewerk] Belastingen in België geheven door de federatie en de deelstaten
Deze bestaan uit de personenbelasting, de vennootschapsbelasting, de rechtspersonenbelasting en de belasting van niet-inwoners. Deze worden vaak geheven met voorschotten: voorafbetalingen, onroerende voorheffing, roerende voorheffing, bedrijfsvoorheffing
- douanerechten (douanewetgeving) en accijnzen, daaronder sommige milieuheffingen
- btw
- registratierechten
- successierechten
- verkeersbelasting
- belasting op automatische ontspanningstoestellen, belasting op spelen en weddenschappen
- kijk- en luistergeld
Al deze belastingen worden meestal nog geïnd door de Federale Overheidsdienst Financiën maar gedeeld met of toegewezen aan de deelstaten. Allerlei plaatsgebonden milieuheffingen worden meestal geïnd door de gewesten zelf.
[bewerk] Wettelijke bepalingen
Zie fiscaal recht
[bewerk] Belastingen in Aruba
- Belastingdienst Aruba
- Inkomstenbelasting
- Loonbelasting
- Grondbelasting
- Winstbelasting
- Overdrachtsbelasting
- Successiebelasting
- Speelvergunningsrecht en hazardspelen
- Logeerbelasting
- Dividendbelasting en imputatiebetalingen
- Beroep in belastingzaken
- ALB
[bewerk] Belastingen vanwege de Europese Gemeenschap
Rechten bij invoer en rechten bij uitvoer, geheven vanwege de EG door de nationale douaneautoriteiten, laten zich onderscheiden in de navolgende heffingen (douanewetgeving):
- douanerechten
- compenserende rechten
- anti-dumpingrechten
- landbouwbelastingen
- belastingen in het kader van de gemeenschappelijke landbouwpolitiek
[bewerk] Handhaving
[bewerk] Externe link
| Bronnen en referenties: |
|
