Kasteel van Versailles

Van Wikipedia

Het door Lodewijk XIII gebouwde hart van het slot aan de stadszijde

Het kasteel in 1715 door de ogen van Pierre-Denis Martin

De spiegelzaal van het kasteel

Het Kasteel van Versailles (Frans: "Château de Versailles") is een kasteel en sinds 1792 een nationaal museum ( "Musée National du Château et des Trianons de Versailles") in het Franse departement Yvelines.

Inhoud

1 Inleiding
2 De bouwgeschiedenis; van Jachtslot tot werelderfgoed
3 Het interieur van het kasteel
- 3.1 Enige zalen en vertrekken van het kasteel
- 3.2 De koninklijke slaapkamer
4 De tuinen van het kasteel van Versailles
5 Zeg het met getallen
6 Historische gebeurtenissen
7 Historisch filmdecor
8 Trivia
9 Zie ook
10 Externe links
11 Bronnen en referenties

[bewerk] Inleiding

In 1624 werd bij het gehucht Versailles, ongeveer 20 km ten westen van Parijs, een jachtslot van rode baksteen en zandsteen voor koning Lodewijk XIII opgetrokken. Zijn zoon Lodewijk XIV zou het uitbreiden tot een reusachtig bouwwerk in een 800 hectare groot domein. De eerste architect was Louis Le Vau. In 1680, onder leiding van de architect Jules Hardouin-Mansart, werd het kasteel enorm vergroot. Het interieur werd door Charles Le Brun ontworpen. Het is een van de grootse kastelen ter wereld, het grootste van Europa en staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Het kasteel van Versailles was bekend om zijn weelderige hoffeesten en strenge protocol, het is daarom het symbool bij uitstek voor het Ancien Régime. Men schat dat er op het einde van de regeerperiode van Lodewijk XIV dagelijks ongeveer 3000 tot 10.000 hovelingen in Versailles verbleven. De ene uit nieuwsgierigheid, de andere om relationele motieven maar ook velen om hun brood te verdienen. Het kasteel, de voornaamste residentie van de Franse koning, was ook het regeringscentrum en het militaire hoofdkwartier van Frankrijk.

Tot het domein behoren onder andere:

Het kasteel zelf
De Franse tuin
"Les grandes écuries": de grote stallen
"Les petits écuries": de kleine stallen
Het grote Trianon: een reusachtig tuinhuis
Het kleine Trianon: een lustslot in de tuinen
(Le Hameau de la Reine: het dorpje van de koningin
De grote ommuurde "potagerie" (moestuin) van de koning (nog steeds in gebruik)
Het "Grand Quarré des Offices-Commun": dit bood onderdak aan een 600-tal hovelingen
"La salle du Jeu de Paume": de kaatsbaan waar in 1789 de befaamde eed werd afgelegd
De Oranjerie

De grote en kleine stallen zijn ongeveer even groot. Het verschil is functioneel: in de kleine stallen stonden de paarden voor de jacht, in de grote stallen waren de paarden voor de koetsen ondergebracht. Nu staat daar een collectie koetsen en sleden.

[bewerk] De bouwgeschiedenis; van Jachtslot tot werelderfgoed

Zie Bouwgeschiedenis van het Kasteel van Versailles voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

[bewerk] Het interieur van het kasteel

De Kapel gezien vanuit de Koninklijke Loge

Salon van Apollo, met links een portret van Lodewijk XVI

Het gereconstrueerde paradebed van Lodewijk XIV

De slaapkamer van Marie-Antoinette in het grote appartement van de koningin

De slaapkamer van de Dauphin, 18de eeuw

De slaapkamer van Napoleon in de Grote Trianon

[bewerk] Enige zalen en vertrekken van het kasteel

Het grote appartement van de koning
De vertrekken van de koning
Het grote appartement van de koningin
De zaal van de oorlog
De zaal van de vrede
De zaal der Edelen
De kroningszaal
De zaal van 1792
De galerij der veldslagen
De Koninginnetrap
De slaapkamer van Lodewijk XV
De salon van Apollo

De raadkamer
De nieuwe zalen
De privé-vertrekken van de koning
De privé-vertrekken van de koningin
De privé-vertrekken van de Dauphin
De vertrekken van Madame du Barry
De vertrekken van Madame Adélaïde
De vertrekken van Madame Victoire
De Koninklijke Opera
De kleine vertrekken van de koning
De zalen van de revolutie, het consulaat en het empire
Het historisch museum, de 19e-eeuwse zalen

Het meubilair bestaat grotendeels uit een grote collectie Franse meubelen in Barok, Classicistische en Empire-stijl. Een deel van het meubilair van Lodewijk XIV is bewaard, zoals de bekende commodes van André-Charles Boulle. Sommige stukken zijn verloren gegaan zoals het fameuze massief zilveren meubilair dat al door de Zonnekoning werd omgesmolten om de kosten van zijn oorlogen te betalen. Ook de wereldberoemde secretaire van Lodewijk XV door Jean-François Œben bleef bewaard. De collectie meubelen van Georges Jacob is het vermelden waard.

Het interieur werd verzorgd door de Koninklijke Academie voor Beeldhouw -en schilderkunst; het werd een echte grote parel van de Franse Barok. De minister van Financiën Colbert had een invoerverbod opgelegd voor de luxeproducten die Frankrijk ook zelf produceerde; de fabricage van wandtapijten, linnen, kant, stoffen, meubels, spiegels en glas werd daardoor sterk bevorderd. Colbert zorgde ervoor dat de belangrijkste lieden in een koninklijke manufactuur werden tewerkgesteld. De mooiste stukken werden dan naar Versailles gestuurd waar zij werden bewonderd door de hovelingen en de talloze ambassadeurs. Zo was Versailles een etalage van het allerbeste dat Frankrijk te bieden had.

Het weelderige interieur werd gebaseerd op de barokke Italiaanse stijl en de vele salons werden dan ook met marmer aangekleed. De koning wilde daarvoor de marmergroeven in de Pyreneeën, die niet meer waren gebruikt sinds de val van Rome, weer laten ontginnen. Het mercantilisme, een economisch systeem dat door minister Colbert werd toegepast, hield immers in dat een land zoveel mogelijk zelf moest produceren en zo weinig mogelijk diende in te voeren.

Versailles was, behalve een prestige-object van een megalomane en ijdele koning, dus ook een economisch project. Aan het begin van de regering van Lodewijk XIV gaf Italië in Europa de toon aan op het gebied van mode, architectuur en luxe. Aan het eind van de 18e eeuw was dat, dankzij de etalage van Franse kunstnijverheid die Versailles was, sterk veranderd. Frankrijk gaf nu in heel Europa de toon aan.

[bewerk] De koninklijke slaapkamer

De koninklijke slaapkamer is het hart van het kasteel. Deze ruimte is niet alleen de fysieke kern van het gebouw, het is ook de spil waarom de bewegingen van de duizenden hovelingen draaiden als waren zij inderdaad de satellieten van de zonnekoning. Hier ging de vorst slapen onder het waakzame oog van Frankrijk. Een sculptuur (Frankrijk waakt over de Vorst) met deze naam is de illustratie van de koninklijke almacht.

Centraal staat het grote paradebed; de koning sliep en stierf in een prachtig hemelbed. Voor de draperieën werden alleen de kostbaarste stoffen gebruikt, zoals rode en gouden zijde en brokaat. De stoffen zijn niet bewaard gebleven, het protocol van het hof schreef immers voor dat de hofmaarschalk recht had op de complete inventaris van de sterfkamer van de koning. Voor het bed staat een vergulde balustrade. Alleen bevoorrechte hovelingen mochten daar achter komen.

De kamer is voorzien van uitbundige verguldsels en is versierd met wandtapijten en een paar schilderijen door de koning zelf uitgekozen. Door de grote halfronde ramen heeft men uitzicht op de Cour de Marbre en de stad.

Rond de slaapkamer liggen de zalen van het kleine appartement des konings: de zaal van de lijfwachten, de voorkamer van het groot servies, de voorkamer die men "l'Oeil-de-boeuf" (het ossenoog) noemde, de kamer des konings en het raadskabinet. Via kleine trappen kon de koning discreet zijn badkamers op de benedenverdieping bereiken.

[bewerk] De tuinen van het kasteel van Versailles

Zie Franse tuin (kasteel van Versailles) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

[bewerk] Zeg het met getallen

Zie Kasteel van Versailles/cijfers voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

[bewerk] Historische gebeurtenissen

De kleine Mozart gaf in Versailles een concert voor Koningin Maria Leszczyńska.
In 1783 vond hier de eerste vlucht met een luchtballon plaats.
In oktober 1789 bereikt de Franse Revolutie het kasteel; Marie Antoinette vluchtte via een geheime gang naar de kamer van de koning.
In 1871 werd hier Wilhelm I van Pruisen uitgeroepen tot Duits keizer.
Op 28 juni 1919 werd het Verdrag van Versailles in de Spiegelzaal ondertekend.

[bewerk] Historisch filmdecor

Valmont (1989) - regie: Miloš Forman
Marie-Antoinette - regie: Sofia Coppola

[bewerk] Trivia

Ooit verbleef de Mona Lisa, samen met andere wereldberoemde schilderijen in het kasteel.
In 1665 werd Bernini ontboden naar het hof. Hij houwde de wereldberoemde buste van Lodewijk XIV in het Dianasalon.
De veel gelezen anekdote dat Versailles geen toilet zou bezitten, berust niet helemaal op waarheid. De koning en de leden van zijn familie bezaten "kakstoelen" en voor de koning was een privaat aangelegd in zijn kleine vertrekken. Doch voor de hovelingen was niets voorzien.
Honden begrijpen niets van etiquette en staatsrecht. Daarom moest iedere koning dagelijks zelf zijn jachthonden voeren. Hoe zouden zij anders hun meester herkennen? Een speciale trap voert daarom naar de "Salon des chiens" (Salon van de honden)in de koninklijke vertrekken. Lodewijk XIV had drie jachthonden Bonne, Ponne en Nonne; zij werden vereeuwigd op een doek van François Deportes.
Kunstenaars die het kasteel hebben bezocht:

Molière, Lully, Racine, Marin Marais, Couperin, Marchand, Telemann, Mozart, Farinelli, Mlle Mars, Berlioz, Sarah Bernardt, Fauré, Saint-Saëns, Jessye Norman, Luciano Pavarotti, Ruggiero Raimondi, Plácido Domingo, Barbara Hendricks, Alexis Weissenberg, Dee Dee Bridgewater, Félicity Lott, Riccardo Muti, Michel Chapuis, Pierre Henry, William Christie, Jordi Savall, Jean-Claude Malgoire, Gustav Leonhardt, Réné Jacobs, Daniel Barenboïm, Jean-Michel Jarre...

Charles de Gaulle, buitensporig trots op zijn Frankrijk en op Versailles leidde de Rus Chroesjtsjov rond in het paleis en zei; "Dit is het beroemde parquet de Versailles". Chroesjtsjov keek misprijzend naar zijn schoenpunten en antwoordde: "In Leningrad hebben we dit ook, maar daar is het van ivoor en goud" waarop de Gaulle over zijn schouder zijn minister van cultuur André Malraux toefluisterde dat "deze man hem de keel uit ging hangen".
Ten tijde van Lodewijk XIV was er bijna geen hygiëne, toiletten bestonden niet en baden was voor velen een uitzonderlijk gebeuren. De tienduizenden hovelingen moesten dus creatief hun behoeftes doen, en verbruikten veel parfum...
Koning Lodewijk XIV zelf bezat wel een uitgebreid "appartement des bains" op de begane grond van het paleis. Het appartement is later omgebouwd en men kan de koninklijke badkuip in de vloer van de oranjerie terugvinden.
De Eerste kamerknecht des Konings sliep aan het uiteinde van het paradebed van de Koning.
Edelen die de koninklijke slaapkamer bezochten moesten het paradebed groeten.
Het eten van de Koning werd in Processie naar de het Salon de l'œil de Bœuf gebracht. Daarbij moesten edelen het eten van de vorst groeten door buigend en met de hoed in de hand hardop "le pain du roi" (het brood van de koning) te zeggen.
De Koning liet zelf groenten verbouwen. Hij was dol op erwten. Edelen boden tot 1000 Livres voor een bord vroege erwten.
De totale oppervlakte van het Domein van Versailles is groter dan de oppervlakte van Manhattan.
Sommige nieuwe hovelingen werden misleid door de luxe van de stallen, en meenden zo in het kasteel te zijn aangekomen.
De slaapkamer van de koningin is groot genoeg gebouwd, zodat bij een koninklijke geboorte voldoende personen (toeschouwers) aanwezig konden zijn.
Een dagloner verdiende ongeveer een halve livre per dag...