Kroon van Kastilië
Van Wikipedia
De Kroon van Kastilië als historische entiteit begint, zo neemt men over het algemeen aan, met de finale en definitive unie van de twee koninkrijken van León en Kastilië in 1230. Of de feitelijke unie van hun parlementen enkele decennia later. In 1230 was het de kroning van Ferdinand III "de heilige" tot koning van Kastilië en León (wat de oude koninkrijken van Galicië en Asturië omvatte)
Inhoud |
[bewerk] Twee koninkrijken: Leon en Kastilië
Het Koninkrijk van Leon onstond uit het oude Koninkrijk van Asturië. Het Koninkrijk van Kastilië verscheen oorspronkelijk als een graafschap van het Koninkrijk van Leon. Tussen de tweede helft van de 10e eeuw en de eerst helft van de 11e eeuw verschoof het van Leon naar het Koninkrijk van Navarra. Korte tijd later werd het een onafhankelijk koninkrijkje.
De koninkrijken van Leon en Kastilië waren eerder al eens op twee verschillende gelegenheden verenigd:
- In 1037 werden beide rijken onder Ferdinand I van Leon voor het eerst verenigd. Na zijn dood werden ze verdeeld onder zijn zoons zoals toen volgens Spaanse traditie de gewoonte was.
- 1072-1157: waren beide weer verenigd onder Alfonso VI en Alfons VII van Kastilië. Na de dood van de laatste werden de verscheidene koninkrijken weer onder de zoons verdeeld.
Ferdinand III "de heilige" ontving Kastilië van zijn moeder Berenguela van Kastilië in 1217 en in 1230 verkreeg hij León van zijn vader Alfons IX van León. Vanaf dan werden beide rijken verenigd onder de naam Koninkrijk van Kastilië en León, later als Kroon van Kastilië. Ferdinand III zou vervolgens nog de vallei van de Guadalquivir terwijl zijn zoon Alfons het Koninkrijk Murcia veroverde op Al-Andalus om zo het koninkrijk verder uit te breiden.
De koningen van de Kroon van Kastilië hielden de titels van Koning van Kastilië, León , Toledo, Galicië, Murcia, Jaén, Cordoba, Sevilla en Heer van het Baskenland en Molina. De kroonprins droeg de titel Prins van Asturië (het oude kernland van het koninrijk León ).
[bewerk] De Unie van de Cortès
Vrijwel ogenblikelijk na de unie onder Ferdinand III werden de parlementen van beide koninkrijken samengevoegd. Dit werd in 3 stukken opgesplits die overeenstemden met de drie klassen: de adel, de kerk en het volk. Er waren vertegenwoordigers van Kastilië, León, Galicië, Toledo, Navarra en de Baskische provincies. Het aantal steden dat vertegenwoordigers mocht afvaardigen naar de Cortes varieerder in de loop er jaren maar Johan I liet - na lang aandringen door de steden- vastleggen dat de volgende er mochten afvaardigen: Burgos, Toledo, León, Sevilla, Córdoba, Murcia, Jaén, Zamora, Segovia, Ávila, Salamanca, Cuenca, Toro, Valladolid, Soria, Madrid, Guadalajara y Granada (na 1492).
Onder Alfons X van Kastilië ("de Wijze") was het merendeel van de Cortes van beide koninkrijken voortdurend samen. Toch was het in de loop van zijn regering nog enkele malen zo dat beide nog afzonderlijk vergaderden maar na 1301 eisten de vertegenwoordigers dat de parlementen vanaf dan permanent verenigd zouden worden.
Oorspronkelijk behielden de verschillende rijken en steden hun individuele historische rechten waaronder de oude fuero van Kastilië en de verschillende fueros vande raden van Kastilië, León, Extremadura and Andalusië. Maar weldra werd er een wet opgesteld die voor het hele koninkrijk zou gelden. Deze wet was gebaseerd op de Siete Partidas (c. 1265), de Ordenamiento de Alcalá (1248) en de Leyes de Toro (1505). Deze wetten bleven in gebruik tot er in 1889 een nieuw burgerlijk wetboek (el Código Civil Español) werd opgesteld dat voor geheel Spanje geld.
[bewerk] De Spaanse taal en universiteiten
In de 13e eeuw werden er vele talen gesproken in de koninkrijken van León en Kastilië waaronder, Kastiliaans, Asturisch-Leonees, Baskisch en Galicisch. Maar doorheen de eeuw won het Kastiliaans aan belang als de taal voor cultuur en communicatie. Een voorbeeld hiervan is het 'Cantar de Mio Cid'.
In de laatste jaren van de regering van Ferdinand III begon men het Kastiliaans ook te gebruiken voor bepaalde documenten maar het was tijdens de regering van Alfons X dat het de officiële taal werd. Van dan af werden alle publieke documenten, evenzo werden alle vertalingen niet langer naar het Latijn maar naar het Kastiliaans gedaan. Over het hoe en waarom van deze evolutie bestaat er nog discussie. Langs de ene kant heb je er overtuiging dat dit te danken was aan de kracht van de taal , langs de andere kant is er de stelling dat het kwam door de invloed van de Hebreeuws sprekende intelectuelen die eerder vijandig stonden tegenover het Latijn, de taal van de Christelijke Kerk.
Eveneens ontstonden er in de 13e eeuw vele universiteiten in Kastilië waarvan sommige, zoals Salamanca en Palencia tot de eersten in Europa behoorden. In 1492 onder het Katholieke koningspaar werd de eerste editie van de Grammatica van het Kastiliaans gepubliceerd door Antonio de Nebrija.
[bewerk] 14e-15 Eeuw: Koninkrijk van de Trastamaras
[bewerk] Troonsbestijging van de Trastamaras
Na de dood van Alfons XI ontstond er een dynastiek conflict tussen zijn zoons Peter I en Hendrik dat gerelateerd is aan de Honderdjarige Oorlog. Alfons XI was getrouwd geweest met Maria van Portugal waarmee hij een zoon en erfgenaam had Peter. Doch al vrij snel liet hij zijn vrouw in de steek en ging hij openlijk samenwonen met Leonora de Guzma met wie hij verscheidene kinderen waaronder Hendrik, Graaf van Trastamara die zijn halfbroer de troon betwistte.
In deze strijd ging Peter een alliantie aan met Edward, Prins van Wales bijgenaamde de "Zwarte Prins". In 1367 versloeg deze laatste Hendrik in de slag bij Nájera. Doch wanneer Edward merkte dat Peter zijn afspraken niet kon nakomen liet hij hem in de steek. Hendrik die in balingschap leefde in Frankrijk ondertussen rook zijn kans. Met hulp van de Franse veldmaarschalk Bertrand du Guesclin kon hij in 1369 in de slag bij Montiel Peter verslaan waarna hij zijn halbroer liet ombrengen.
In 1371 trouwde Jan van Gent - broer van Edward de Zwarte Prins- Hertog van Lancaster met Constance de dochter van Peter. In 1388 eist hij vervolgens in naam van zijn vrouw de troon van Castilië op omdat zij volgens de Cortes van Sevilla van 1361 de wettige erfgename is. Wanneer Jan in A Coruña (stad) land met een leger en oprukt doorheen Kastilië komt Peter's zoon Johan met een compromis hij stelt een huwelijk voor tussen zijn zoon Hendrik en de dochter van Jan Catharina van Lancaster. Speciaal voor hen werd de titel Prins van Asturië gecreeërd. Op deze manier versterkte hij het Huis Trastámara en bracht hij vrede tussen Engeland en Kastilië.
[bewerk] De relatie met de Kroon van Aragon
Gedurende de regering van Hendrik II, bijgenaamd el Doliente (= de Lijder), overschaduwde de koninklijke macht die van machtige machtige Kastiliaanse adel die daardoor kort gehouden werden. In de latere jaren van zijn regering delegeerde Hendrik wat van zijn macht naar zijn broer Ferdinand van Antequera die zou optreden als regent samen de koningin Catharina van Lancaster gedurende de minderjarigheid van de kroonprins Johan. Na het Pact van Caspe in 1412 verliet Ferdinand Kastilië om de troon te bestijgen in Aragon.
Na de dood van zijn moeder in 1418 besteeg Johan II op 14-jarige leeftijd de troon en trouwde hij met zijn nicht Marie van Aragon. Door zijn jeugdige leeftijd liet hij veel over aan Alvaro de Luna de minnaar van wijlen zijn moeder. Hierdoor kregen de hovelingen buitenproportioneel macht. Hierdoor ontstond er een conflict tussen deze hovelingen en de Kastiliaanse adel en het Huis van Aragon. Wanneer in de oorlog die hierop volgt Aragon verliest worden de leden van de koninklijke familie ervan verbannen uit Kastilië.
Johan trad in 1447 (voor de tweede maal) in het huwelijk met Isabella van Portugal (1428-1457), die in 1453 op drastische wijze een einde maakte aan de invloed van de hovelingen. Ook de Luna, die grote populariteit genoot bij de lagere klassen, viel in ongenade: hij werd gearresteerd en onthoofd. Johan II overleed in 1454, en werd opgevolgd door zijn zoon Hendrik IV.
[bewerk] Tweede Successieoorlog
Hendrik IV tracht onsuccesvol de vrede met de adel te herstellen en wordt hierom ook wel eens de "Machteloze" genoemd. Wanneer zijn tweede vrouw Johanna van Portugal het leven schenkt aan een dochter eveneens Johanna genaamd wordt algemeen aangenomen dat zij de dochter was van Beltrán de la Cueva een van de belangrijkste ministers van Hendrik IV, met wie de koninging een affaire had. Onder druk gezet door rellen en eisen van de edelen ondertekent Hendrik een verdrag waardoor de troon naar zijn broer Alfonso zou gaan en dat Johanna uitsluit van de lijn van opvolging. Wanneer zijn broer sterft na een ongeval volgt er een nieuw verdrag waardoor zijn halfzus Isabella hem zou opvolgen in ruil waarvoor hij haar man zou kiezen.
[bewerk] Het Katholieke koningspaar: unie met de Kroon van Aragón
In oktober 1469 trouwden Isabella en Ferdinand, erfopvolger van de troon van Aragon in het geheim in de Palacio de los Vivero in Valladolid. Het gevolg hiervan was de dyanstieke unie unie van de Kroon van Kastilië met de Kroon van Aragón in 1479 wanneer Ferdinand de troon bestijgt in Aragon. Deze unie werd pas definitief met hun kleinzoon Karel I(V). Ferdinand en Isabella werden zelfs geëxcommunisserd vanwege hun nauwe verwantschap en het feit dat ze zonder pauselijke goedkeuring getrouwd waren. Paus Alexander VI gaf hen echter de titel het Katholieke koningspaar (Los Reyes Catholicas).
Hendrik IV, de halbroer van Isabella beschouwde het huwelijk echter als het verbrken van het verdrag van Tratado de los Toros de Guisando volgens het welke Isabella de troon zou krijgen mits hij haar echtgenoot uitkoos. Hedrik wou namelijk eerder een alliantie met Portugal of Frankrijk dan met Kastilië. Daarom besloot hij zijn dochter Johanna alsnog als erfgename aan te duiden. Na zijn dood in 1474 brak dan de Castiliaanse Successieoorlog uit waarbij Johanna de steun kreeg van Portugal en Isabella via haar man van Aragon en later ook Frankrijk. Uiteindelijk waren het deze laatste die in 1479 als overwinnaars uit de strijd kwamen.
Na deze overwinning en de troonsbestijging van Ferdinand waren beide kronen vereningd onder dezelfde vorsten. Ondanks dit bleven beide koninkrijken administratief gescheiden, elk met zijn eigen identiteit en wetten, beide parlementen bleven gescheiden, het enige gemeenschappelijke instituut zou de Spaanse Inquisitie worden. Ondanks het feit dat beide vorsten èèn gemeenschappelijke titel droegen hield ieder zich louter met zijn eigen gebieden bezig al werden de beslissingen wel gemeenschappelijk genomen. Door zijn centrale ligging en grotere oppervlakte werd Kastilië de dominante partner in de unie.
Dankzij de Reconquista was de Kastiliaanse aristocratie zeer machtig geworden. De vorsten moesten echter hun macht over de adel en de clerus doen gelden daar stichtten ze de Consejo de la Hermandad die bekend zou worden als de Santa Hermandad (Heilige Broederschap) die moest dienen als een soort politiemacht om de burgers te beschermen. Verder namen ze maatregelen tegen de adel, ze verwoestten feodale burchten, verboden privè oorlogen en verminderden de macht van de Adelantados ( een gouverneurachtige militaire instelling). De verschillende militaire orden werden verenigd onder de Consejo de las Órdenes in 1495 die de koninklijke macht versterkte boven de feodale en de instelling van de Audiencia als het hoogste rechthof. De vorsten zochten ook de steden beter te controleren. In de Cortes van Toledo in 1480 creeërden ze de corregidores, afgevaardigden van de Kroon om toezicht uit te oefenen op de gemeenteraden.
In religie hervormden ze de relgieuze ordes en trachten ze de eenheid na te streven van de delen van de Kerk. Ze zetten de Joden onder druk om zich tot het katholicisme te bekeren in sommige gevallen vervolgd door de Inquisitie. Uiteindelijk besloten de vorsten in 1492 - na de val van Granada- dat zij die zich niet willen bekeren verbannen zouden worden. Er wordt geschat dat als gevolg hiervan tussen de 50,000 en 70,000 mensen uit Kastilië verbannen werden. Vanaf 1502 begonnen ze met de bekering van de moslim bevolking.
Tussen 1478 en 1497 veroverde de vorsten de Canarische Eilanden Gran Canaria, La ¨Palma en Tenerife. Op 2 januari 1492 betraden de vorsten dan de Alhambra van Granada waarmee de Reconquista officieel beëindigd was. Dat zelfde jaar (her)ontdekte Christoffel Columbus de Nieuwe Wereld en in 1497 veroverde Kastilië Mellila tot op heden nog steeds een Spaanse enclave op kust van Noord-Afrika. Na het afronden van de verovering van het Konikrijk van Granada door Kastilië richtte ze hun aandacht op het mediterane gebied om Aragon te helpen met hun problemen met Frankrijk. In 1504 leidde dit tot de herovering van Napels voor de Kroon van Aragón. Later dat jaar zou Isabella overlijden.
[bewerk] 16e-17e eeuw: Van Wereldrijk tot Crisis
[bewerk] De Regentenperiode
Isabella had haar man uitgesloten van de Kastiliaanse lijn van opvolging ten voordele van haar dochter Johanna die getrouwd was met Filips de Schone. Maar Isabella wist van haar dochters aandoening (ze was gekend als de Waanzinnige of de Zwakzinnige) en benoemde daarom Ferdinand als regent in het geval dat Johanna niet wilde of niet in staat was van te regeren. In het Akkoord van Salamanca van 1505 werd beslist de regering gedeeld zou worden door Johanna, Filips en Ferdinand. Al gauw bleek echter dat het totaal nie boterde tussen schoonvader en schoonzoon, deze laatste zag zich in dit conflict gesteund door de Kastiliaanse adel. Hierop trok Ferdinand zich terug in Aragon en liet hij bij het Concordia de Villafáfila van 1506 het regentschap definitief aan Filips. Hierop werd Filips die reeds in 1504 koning van Kastilië gekroond was doch het jaar erop stierf deze. Aldus kwam Ferdinand weer terug als regent voor een allerlaatste keer.
[bewerk] Karel I ofwel Keizer Karel V
Karel I verkreeg de Kroon van Kastilië, Aragón en het Heilig Roomse Rijk der Duitse Natie door een combinatie van dynastiek, huwelijken en voortijdige overlijdens:
- de dood van zijn vader Filips I in 1506 waardoor hij de Nederlanden erfde
- de dood van zijn grootvader Ferdinand II in 1517 waardoor hij Aragon erfde. En door de ongeschiktheid van zijn moeder om te kunnen regeren kwam hier ook nog Kastilië (en de Amerikas) bij.
- de dood in 1519 van zijn grootvader aan vaders kant Maximiliaan I van Oostenrijk waardoor hij de troon van het Heilige Roomse Rijk erfde onder de naam Karel V.
Karel werd niet erg welkom geheten in Kastilië dit kwam gedeeltelijk omdat hij een buitenlandse koning was (geboren in Gent). Maar nog voor zijn komst naar Kastilië had hij reeds belangrijke posities gegeven aan Vlamingen en had Kastiliaans geld gebruikt voor het opzetten van zijn Hof. De Kastiliaanse adel en steden stonden op de rand van een opstand om hun rechten te verdedigen. Vele Kastiliaanen gaven trouwens de voorkeur aan Karels jongere broer Ferdinand die geboren en getogen was in Kastilië. In feite was de Raad van Kastilië zelfs ronduit tegen het idee van Karel als koning van Kastilië.
In 1518 benoemde het Kastiliaanse parlement te Valladolid een Waal (Jean van Sauvage) als voorzitter. Dit leidde tot woedende protesten in het parlement dat de aanwezigheid van buitenlanders verwierp. Ondanks dreigementen hield het parlement (geleid door Juan van Zumel, vertegenwoordiger van Burgos) voet bij stuk en dwong het de koning de Kastiliaanse wetten te verdedigen. Hij moest alle buitenlanders verwijderen van regeringsposten en Kastiliaans leren. Na het zweren van een eed hierop verkreeg hij een subsidie van 600,000 dukaten.
Karel was zich bewust van het feit dat zijn keizer zijn vele mogelijkheden bood en herstelde zijn autoriteit over Kastilië om zo toegang te krijgen tot zijn rijkdommen om zijn imperialistische droom te kunnen verwezelijken. Kastilië was een van de meer dynamische, welvarende en vooruitstrevende rijken in Europa in de 16e eeuw en het begon zich te realiseren dat het kon ingebed raken in een wereldrijk. Dit gevoegd bij het feit dat Karel zich niet aan zijn eed hield (wat een familietrek zou blijken te zijn) verhoogde de vijandigheden enkel maar tegenover de koning. In 1520 verwierp het parlement van Toledo een verdere eis voor geld van de koning dat van Santiago de Compostella deed vervolgens hetzelfde. Hierop werd het parlement naar La Coruña verplaatst, vele leden werden omgekocht, andere toegang geweigerd met als resultaat dat een volgende subsidie toegestaan werd. Wanneer Karel in 1520 Kastilië verlaat breekt de Kastiliaanse Oorlog van de Gemeenschappen uit die al snel wordt onderdrukt waarna het parlement herleid wordt tot een raadgevend orgaan. In 1556 doet Karel dan troonsafstand omdat hij zijn laaste jaren in rust wilt leven en hij enorm leid aan de gevolgen van reuma. Het rijk wordt hierop in twee gesplitst: de titel van Keizer en bijhorende bezittingen van het Habsburgse huis gaan naar zijn broer Ferdinand I van Oostenrijk , de Spaanse bezittingen en de Nederlanden naar zijn zoon Filips II.
[bewerk] Het Keizerlijke Beleid van Filips II
Filips II zette het beleid van zijn vader voor maar, in tegenstelling tot zijn vader, komt het zwaartepunt van het rijk nu in Kastilië te liggen waar dat eerder de Nederlanden en dan vooral Vlaanderen was geweest. Hij maakt van Madrid de hoofdstad van zijn rijk en centraliseert de administratie aldoor. De ander Iberische staten behouden hun autonomie maar worden vanaf nu geregeerd door een onderkoning die enkel aan Filips verantwoording heeft af te leggen.
Sinds de regering van zijn vader lag de financiële last hoofdzakelijk op Kastilië onder Filips II komt hier geen verbetering in. In tegendeel, de lasten verviervoudigen zelfs, naast het opleggen van nieuwe belastingen verhoogt hij ook de al bestaande. In 1567 vaardigt hij de proclamatie uit van genaamd a Pragmática: hierbij verordent hij dat alle Moren de moorse gebruiken en tradities moeten opgeven en echte katholieken worden. Dit edict beperkt de religieuze, literaire en culturele vrijheid van het moorse deel van de bevolking. Hierdoor breekt de Moorse Revolte (1568-1571) uit die door Juan van Oostenrijk (Don Juan) neergeslagen wordt.
In 1575 beland Kastilië in een recessie waardoor de lonen bevroren worden, in 1590 wordt dan door de Cortes de milliones goedgekeurd. Deze nieuwe belasting op voedsel smoort elke zwakke aanzet tot industrialisering in de kiem. Iets wat in andere staten juist to hernieuwde bloei had geleid. In 1596 worden de lonen voor een tweede maal bevroren.
[bewerk] Koninkrijk van de "Austrias Menores"
In de voorgaande koninkrijk werden de nationale instellingen altijd beheerd door beleerde mensen. Filips II recruteerde vooral uit de Universiteit van Salamanca of de Universiteit van Alcalá . Na Filips III eiste de adel eens te meer het recht op om het land te besturen. Om dit duidelijk te stellen vaardigden ze een nieuwe verordening uit die opriep tot een zuivering van het bloed van Spanje. Religieuze vervolgingen leidde er tenslotte toe dat Filips in 1609 ce Moren uit Spanje verdreef.
Met het leeglopen van de schatkist zocht de Hertog van Olivares (favoriet van de koning 1621-1643) naar een manier om de hegemonie van Filips IV te bewaren. Hiervoor voerde hij een reeks hervormingen door. De belangrijkste hiervan was de Unie van Armas waarmee een nieuw leger van 140.000 reservisten wou vormen waarin elk deel van het rijk een proportioneel even groot aantal maanschappen moest bijdragen om zo het rijk te beschermen. Zijn hervormingen mislukten echter en de Spaanse Kroon bleef een confederatie van koninkrijken.
Luis Méndez de Haro nam het hierna over van Olivares als favoriet tot 1665. Hij moest de interne conflicten (revoltes in Portugal, Catalonië en Andalusië) tot rust brengen en vrede met de ander Europese mogendheden bereiken aangezien Filips in oorlog lag met Frankrijk, Duitsland en Italië. Dit naast de al jaren durende strijd in de Nederlanden. Door al deze oorlogen zag hij zich genoodzaakt om Portugal in 1640 de onafhanelijkheid te laten na verschillende opstanden. In 1648 sloot hij mee het Verdrag van Munster (onderdeel van de Vrede van Westfalen) waarin hij de onafhankelijkheid erkende van de Verenigde Provinciën. Hierna stelde Spanje weinig meer voor als wereldmacht.
Na de dood van Filips IV in 1665 en door de onmogelijkheid van Karel II om te regeren (hij wasdzwaar fysiek misvormd en ook geestelijk gehandicapt). Hierdoor gleed Spanje langzaam af naar een economische stilstand en volgden er een onderlinge strijd tussen de verschillende favorieten. Ondanks zijn toestand trouwde hij twee maal. Niet in staat kinderen te verwekken bleef hij uiteraard kinderloos. Daarom wees hij op zijn sterfbed Filips van Anjou een kleinzoon van Lodewijk XIV en Maria Theresia (zuster van Karel II) aan als troonopvolger. Na zijn dood in 1700 barstte echter de Spaanse Successieoorlog los omdat Lodewijk zijn troepen de Nederlanden instuurde om de aldaar gelegerde protestantse troepen te verdrijven. Dit werd door de andere Europese mogendheden gezien als een poging om Spanje bij Frankrijk in te lijven via zijn kleinzoon en dus eiste Leopold I de troon op daar zijn moeder Maria Anna van Spanje een zuster van Filips IV geweest was.
[bewerk] Territoriale onderverdeling van Spanje binnen de Kroon van Kastilië
[bewerk] In Spanje
- Oude Kastilië/Castilla la Vieja
- Nieuw Kastilië/Castilla la Nueva
- Koninkrijk van Leon/Reino de León
- Principaat van Asturië/Principado de Asturias
- Koninkrijk van Galicië/Reino de Galicia
- Baskenland/Señorío de Vizcaya
- Provincie Gipuzkoa/Provincia de Guipúzcoa
- Provincie Álava/Provincia de Álava
- Extremadura
- Koninkrijk van Murcia/Reino de Murcia
- Koninkrijk van Cordoba/Reino de Córdoba
- Koninkrijk van Jaén/Reino de Jaén
- Koninkrijk van Sevilla/Reino de Sevilla
- Koninkrijk van Granada/Reino de Granada (na 1492)
- Koninkrijk van Navarra/Reino de Navarra (na 1512)
[bewerk] Overzees
- Nieuw-Spanje/ Virreinato de Nueva España (na 1535)
- Onderkoninkrijk van Peru/Virreinato del Perú (na 1542)
[bewerk] Zie ook:
- Koninkrijk van Kastilië
- Koninkrijk van León
- Koninkrijk van Aragón
- Canarische Eilanden
- Latijns-Amerika[[Categorie:Koning van Portugal]
