Aktyn

izotop	wyst.	o.p.r.	s.r.	e.r. MeV	p.r.
²²⁵Ac	{syn.}	10 dni	α	5,935	²²¹Fr
²²⁶Ac	{syn.}	29,37 godz	w.e.	0,640	²²⁶Ra
			α	5,536	²²²Fr
			β^-	1,117	²²⁶Th
²²⁷Ac	ślady	21,773 lat	α (1,2%)	5,042	²²³Fr
			β^- (89%)	0,045	²²⁷Th
			γ	0,037	nd
²²⁸Ac	{syn.}	6,13 godz	β^-	2,142	²²⁸Th

Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej,
użyte są jednostki SI i warunki normalne.

*Wyjaśnienie skrótów:
l.a.=liczba atomowa
wyst.=występowanie w przyrodzie,
o.p.r.=okres połowicznego rozpadu,
s.r.=sposób rozpadu,
e.r.=energia rozpadu,
p.r.=produkt rozpadu,
w.e.=wychwyt elektronu

Aktyn (Ac, łac. actinium) - nietrwały pierwiastek chemiczny, aktynowiec.

[edytuj] Odkrycie

Nazwa pochodzi od greckiego słowa aktinos oznaczającego promień. Francuski chemik André Louis Debierne wykrył aktyn w 1899 na podstawie stwierdzenia promieniowania (stąd nazwa) jonizującego i widzialnego (niebieskawego) oraz wydzielania energii termicznej w przesączach otrzymanych od Pierre'a i Marii Curie. W tym samym czasie, co Debierne, wykrył ten pierwiastek chemik niemiecki Friedrich Otto Giesel, który proponował nieuznaną nazwę emanium (łac. emanare – szerzyć się, rozpływać się, emanować). Od nazwy pierwiastka aktyn pochodzi nazwa zbiorcza "aktynowce", oznaczająca grupę pierwiastków promieniotwórczych o liczbie atomowej 90 do 103, które poprzedza aktyn.

[edytuj] Izotopy

Znane izotopy aktynu mają liczby masowe od 221 do 230.

[edytuj] Otrzymywanie

Ze środowiska naturalnego pozyskuje się go z rud uranowych. Sztucznie, przez aktywację radu ²²⁶Ra neutronami. Po 41,2 min następuje rozpad β:

${}^{226}\hbox{Ra}(n,\gamma){}^{227}\hbox{Ra} \;\to\; {}^{227}\hbox{Ac}$

Aktyn oddziela się potem od radu rozpuszczalnikami organicznymi.

[edytuj] Właściwości chemiczne

Aktyn jest bardzo aktywny chemicznie i ma wysoką radiotoksyczność. Na powietrzu łatwo się utlenia. Rozpuszcza się w kwasie solnym i azotowym. Związki aktynu są izoelektronowe z analogicznymi związkami lantanu - sole lantanu używa się jako nośniki aktynu. Najpopularniejsze związki:

Ac₂O₃
Ac₂S₃
Ac(OH)₃
AcF₃ - źródło neutronów aktywowane cząstkami alfa, 1 Ci tego związku emituje 1,21*10⁶ neutronów/s
Ac₂(C₂O₄)₃
Ac₂(PO₄)₃
Ac₂(SiF₆)₃

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Aktyn

Pierwiastki chemiczne

(Ac) aktyn · (Am) ameryk · (Sb) antymon · (Ar) argon · (As) arsen · (At) astat · (N) azot · (Ba) bar · (Bk) berkel · (Be) beryl · (Bi) bizmut · (Bh) bohr · (B) bor · (Br) brom · (Ce) cer · (Cs) cez · (Cl) chlor · (Cr) chrom · (Sn) cyna · (Zn) cynk · (Zr) cyrkon · (Ds) darmsztadt · (Db) dubn · (Dy) dysproz · (Es) einstein · (Er) erb · (Eu) europ · (Fm) ferm · (F) fluor · (P) fosfor · (Fr) frans · (Gd) gadolin · (Ga) gal · (Ge) german · (Al) glin · (Hf) hafn · (Hs) has · (He) hel · (Ho) holm · (In) ind · (Ir) iryd · (Yb) iterb · (Y) itr · (I) jod · (Cd) kadm · (Cf) kaliforn · (Cm) kiur · (Co) kobalt · (Kr) krypton · (Si) krzem · (Xe) ksenon · (La) lantan · (Li) lit · (Lr) lorens · (Lu) lutet · (Mg) magnez · (Mn) mangan · (Mt) meitner · (Md) mendelew · (Cu) miedź · (Mo) molibden · (Nd) neodym · (Ne) neon · (Np) neptun · (Ni) nikiel · (Nb) niob · (No) nobel · (Pb) ołów · (Os) osm · (Pd) pallad · (Pt) platyna · (Pu) pluton · (Po) polon · (K) potas · (Pr) prazeodym · (Pm) promet · (Pa) protaktyn · (Ra) rad · (Rn) radon · (Re) ren · (Rh) rod · (Rg) roentgen · (Hg) rtęć · (Rb) rubid · (Ru) ruten · (Rf) rutherford · (Sm) samar · (Sg) seaborg · (Se) selen · (S) siarka · (Sc) skand · (Na) sód · (Ag) srebro · (Sr) stront · (Tl) tal · (Ta) tantal · (Tc) technet · (Te) tellur · (Tb) terb · (O) tlen · (Th) tor · (Tm) tul · (Ti) tytan · (Uub) ununbium · (Uuh) ununhexium · (Uuo) ununoctium · (Uup) ununpentium · (Uuq) ununquadium · (Uus) ununseptium · (Uut) ununtrium · (U) uran · (V) wanad · (Ca) wapń · (C) węgiel · (H) wodór · (W) wolfram · (Au) złoto · (Fe) żelazo