Sód

Z Wikipedii

Na - Mg   Li Na K       Układ okresowy
Dane podstawowe
Nazwa, symbol, l.a.*	Sód, Na, 11
Własności metaliczne	metal alkaliczny
Grupa, okres, blok	1 (IA), 3, s
Gęstość, twardość	968 kg/m3, 0,5
Kolor	srebrzystobiały
Własności atomowe
Masa atomowa	22,989770 u
Promień atomowy (obl.)	180 (190) pm
Promień kowalencyjny	154 pm
Promień van der Waalsa	227 pm
Konfiguracja elektronowa	[Ne]3s1
e- na poziom energetyczny	2, 8, 1
Stopień utlenienia	1
Własności kwasowe tlenków	silnie zasadowe
Struktura krystaliczna	regularna przestrzennie centrowana
Własności fizyczne
Stan skupienia	stały
Temperatura topnienia	370,87 K (97,72 °C)
Temperatura wrzenia	1156 K (883 °C)
Objętość molowa	23,78×10-6 m3/mol
Ciepło parowania	96,96 kJ/mol
Ciepło topnienia	2,598 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	1,43×10-5 Pa (1234 K)
Prędkość dźwięku	3200 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane
Elektroujemność	0,93 (Pauling) 1,01 (Allred)
Ciepło właściwe	1230 J/(kg*K)
Przewodność właściwa	21×106 S/m
Przewodność cieplna	141 W/(m*K)
I Potencjał jonizacyjny	495,8 kJ/mol
II Potencjał jonizacyjny	4562 kJ/mol
III Potencjał jonizacyjny	6910,3 kJ/mol
IV Potencjał jonizacyjny	9543 kJ/mol
V Potencjał jonizacyjny	13354 kJ/mol
VI Potencjał jonizacyjny	16613 kJ/mol
VII Potencjał jonizacyjny	20117 kJ/mol
VIII Potencjał jonizacyjny	25496 kJ/mol
IX Potencjał jonizacyjny	28932 kJ/mol
X Potencjał jonizacyjny	141362 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy*
izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 22Na {syn.} 2,602 lat w.e. 2,842 22Ne 23Na 100% stabilny izotop z 12 neutronami 24Na {syn.} 14,97 godz β-   24Mg
Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej, użyte są jednostki SI i warunki normalne.
*Wyjaśnienie skrótów: l.a.=liczba atomowa wyst.=występowanie w przyrodzie, o.p.r.=okres połowicznego rozpadu, s.r.=sposób rozpadu, e.r.=energia rozpadu, p.r.=produkt rozpadu, w.e.=wychwyt elektronu
Kawałek sodu w nafcie

Sód (Na, łac. natrium) - pierwiastek chemiczny, z grupy metali alkalicznych w układzie okresowym.

Jedynym trwałym izotopem tego pierwiastka jest ²³Na. Izotop ²²Na emituje pozytony, które w wyniku anihilacji z elektronami znajdującymi się na powłokach atomowych daje energię promieniowania γ 511 keV, co odpowiada masie spoczynkowej elektronu. Dzięki temu ²²Na znalazł zastosowanie w badaniach wykorzystujących techniki jądrowe.

Występuje w górnych warstwach skorupy Ziemskiej w ilościach 2,30% głównie w postaci jonów Na⁺ w oceanach oraz minerałów - plagioklazów i innych skalenii, m .in. saletry chilijskiej.

Sód był uznawany za pierwiastek przez niektórych alchemików i pogląd ten przeszedł do nowożytnej chemii, mimo że nie istniały bezpośrednie dowody na jego pierwiastkowość. W 1807 r. Sir Humphry Davy otrzymał po raz pierwszy czysty sód przez elektrolizę sody kaustycznej i dowiódł analitycznie, że jest to pierwiastek.

Do kónca XIX wieku był produkowany przez prażenie ze sobą węglanu sodu z węglem w temp. ok. 1100°C:

Na₂CO₃(stopiony) + 2C → 3CO↑ + 2Na(opary)

Czysty sód jest srebrzystym, dość miękkim, kowalnym metalem, z którego można łatwo wykonywać cienkie druty i kroić go zwykłym nożem na małe fragmenty. W handlu jest dostępny w formie dużych bloków lub grubych prętów posiadających nalot tlenku sodu, które umieszcza się w słojach z olejem mineralnym lub w próżniowych opakowaniach.

Sód jest bardzo reaktywnym pierwiastkiem. Reaguje dość gwałtownie z wodą, w wyniku czego powstaje wodorotlenek sodu i gazowy wodór. Jak większość litowców sód należy trzymać w nafcie. Włożony do czystego tlenu natychmiast zapala się tworząc nadtlenek sodu (Na₂O₂) z niewielkimi domieszkami tlenku.Przy dużych ilościach sodu reakcja z wodą (jak i z kwasami) może powodować wybuch. Sód w kontakcie z powietrzem nie zapala się, ale dość szybko jego powierzchnia ulega pasywacji w wyniku pokrywania się szarym nalotem tlenku sodu. W czystej postaci jest stosowany jako bardzo skuteczny środek suszący rozpuszczalniki organiczne oraz jako substrat wielu reakcji chemicznych m.in. kondensacji Wurtza.

Ważne związki sodu to tlenek sodu, wodorotlenek sodu, będący bardzo silną zasadą oraz wiele soli. Mydło jest solą sodową kwasów tłuszczowych. Prawie wszystkie sole sodu są rozpuszczalne w wodzie.

Jony sodu są głównym kationem zewnątrzkomórkowym i są konieczne do utrzymania potencjału czynnościowego błon komórkowych. Sód odgrywa pewną rolę w patogenezie nadciśnienia i niewydolności krążenia.

Kationy Na⁺ należą do V grupy kationów i barwią płomień na intensywny kolor żółty.