Neptun

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy planety. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

**Neptun**
Zdjęcie wykonane przez sondę kosmiczną Voyager 2 w roku 1989
Odkrycie
Odkrywca	Urbain Le Verrier John Couch Adams Johann Gottfried Galle
Data odkrycia	23 września 1846
Charakterystyka orbity (J2000)
Średnia odległość od Słońca	4 498 252 900 km 30.068 963 48 AU
Obwód orbity	28 142 000 000 km 30,44 AU
Mimośród	0,008 585 87
Peryhelium	4 459 630 000 km 29,811 AU
Aphelium	4 536 870 000 km 30,327 AU
Rok gwiazdowy	60,223 352 8 dni 164,88 lat
Synodyczny okres obiegu	367,49 dni
Średnia prędkość orbitalna	5,432 km/s
Maksymalna prędkość orbitalna	5,479 km/s
Minimalna prędkość orbitalna	5,385 km/s
Nachylenie orbity względem ekliptyki	1,769° (6,43° względem równika słonecznego)
Satelity naturalne	13
Charekterystyka fizyczna
Średnica wokół równika	49 500 km
Powierzchnia	7,619×10⁹ km² (14,937 Ziem)
Objętość	6,2526×10¹³ km³
Masa	1,0243×10²⁶ kg
Gęstość	1,638 g/cm³
Przyspieszenie ziemskie na równiku	11,00 m/s² (1,122 g)
Prędkość ucieczki	23,5 km/s
Doba gwiazdowa	0,671 250 00 dnia (16 h 6 min 36 s)^[1]
Prędkość kątowa	2,68 km/h (na równiku)
Nachylenie osi	29,58°
Deklinacja	42,95°
Albedo	0,41
Temp. powierzchni*
— minimalna	50 K
— średnia	53 K
— maksymalna	Nieznana
Skład atmosfery
Ciśnienie atmosferyczne	100-300 kPa
Wodór	>84%
Hel	>12%
Metan	2%
Amoniak	0,01%
Etan	0,00025%
Acetylen	0,00001%

Neptun – ósma i ostatnia planeta Układu Słonecznego. Jej jasność nie przekracza 7,6^m. Posiada 13 odkrytych księżyców, spośród których największy jest Tryton. Nazwa tej planety pochodzi od rzymskiego boga – władcy mórz – Neptuna. Zalicza się do planet gazowych, zwanych gazowymi olbrzymami. Jego symbolem jest trójząb – broń Posejdona – odpowiednika Neptuna w mitologii greckiej.

[edytuj] Odkrycie

Neptun został odkryty w 1846 roku, po wcześniejszym matematycznym wyliczeniu jego przypuszczalnej pozycji. Od dłuższego już bowiem czasu ówcześni astronomowie obserwując Urana, zauważyli, że jego faktyczna pozycja na niebie różni się nieco od tej, jaką przewidywały obliczenia. Wysnuli zatem wniosek, że te odchylenia powoduje grawitacja nieznanej jeszcze planety.

Do dziś trwa spór, kto powinien zostać uznany za odkrywcę Neptuna. John Couch Adams czy Urbain Le Verrier (jego obliczenia były znacznie dokładniejsze) – obaj wyznaczyli matematycznie pozycję na niebie, gdzie należy szukać nowej planety. Wreszcie może należy uznać za odkrywcę Johanna Gottfrieda Galle, który na zlecenie Le Verriera wraz ze swym asystentem Heinrichem Louisem d'Arrest w Obserwatorium Berlińskim dostrzegł Neptuna 23 września 1846 roku. Pozycja planety bardzo nieznacznie różniła się od tej, którą obliczył Le Verrier.

Później okazało się, że Neptuna widziało wcześniej wielu innych obserwatorów, żaden z nich jednak nie wiedział, że ma do czynienia z nową planetą.

[edytuj] Nazwa

Wkrótce po odkryciu Neptuna pojawił się kolejny problem związany z nazwą. Niektórzy chcieli nazwać ją Oceanus, inni Janus a jeszcze inni na cześć osoby, która przewidziała jej położenie. Le Verrier wolał jednak, aby nazwa wywodziła się z mitologii. Neptun był rzymskim bogiem wód.

[edytuj] Orbita

Neptun jest najdalej od Słońca krążącą gazową planetą w Układzie Słonecznym. Orbita jego ma prawie kołowy kształt – jej mimośród wynosi 0,0113. Peryhelium na orbicie Neptuna znajduje się w odległości 29,709 AU, aphelium zaś 30,385 AU od Słońca. Płaszczyzna jego orbity nachylona jest do ekliptyki pod kątem zaledwie 1,769°. Na jeden obieg wokół Słońca Neptun potrzebuje ok. 165 lat. Neptun jest od 24 sierpnia 2006 ostatnią planetą Układu Słonecznego.

Na orbicie Neptuna, poprzedzając go w ruchu orbitalnym w odległości ok. 60° w punkcie Lagrange'a L4, krążą powiązane grawitacyjnie z tą planetą planetoidy trojańskie.

[edytuj] Cechy fizyczne

Porównanie Ziemi i Neptuna w skali 1:1.

Wielka Ciemna Plama, widziana przez Voyager 2.

Neptun nie może być obserwowany gołym okiem. Dopiero przy użyciu teleskopu ukazuje się jako niebieskawa tarcza, całkiem podobnie jak Uran. Za ten błękitnawy odcień odpowiedzialny jest metan, znajdujący się w atmosferze tej planety.

Średnica Neptuna to 49.248 km; jest on zatem czwartą pod względem wielkości planetą Układu Słonecznego.

Z powodu dużego oddalenia od Słońca Neptun otrzymuje bardzo mało ciepła. Temperatura zewnętrznych warstw atmosfery wynosi tylko –218°C (55 K). Jak się wydaje, wewnątrz planety jest jakieś źródło ciepła, które może być pozostałością po okresie tworzenia się Neptuna. W jego gęstej atmosferze wieją najsilniejsze w całym Systemie Słonecznym wiatry, których prędkość dochodzi do 2500 km/h. Jest to wynik niewielkiej ilości energii docierającej do Neptuna ze Słońca, co skutkuje małą ilością turbulencji w atmosferze i pozwala uzyskiwać tak wysokie prędkości wiatru. Na zdjęciach przekazanych przez sondę kosmiczną Voyager 2 z 1989 roku można dostrzec charakterystyczny ciemny twór w atmosferze - nazwany analogicznie do Wielkiej Czerwonej Plamy na Jowiszu – Wielką Ciemną Plamą. Jest ona najprawdopodobniej ogromnym wirem atmosferycznym.

Okres rotacji Neptuna wokół własnej osi wynosi 16 h 6 min 36 s. Oś obrotowa nachylona jest do jego orbity pod kątem 28,32°.

Wewnętrzna budowa Neptuna przypomina bardzo budowę Urana. Skaliste jądro otacza warstwa lodu wodnego, amoniaku i metanu, pokrytego warstwą cząsteczkowego wodoru. Ponad którymi znajduje się bardzo gęsta i gruba atmosfera. Te warstwy są – jak się wydaje – wyraźnie od siebie oddzielone, całkiem inaczej jak w przypadku Jowisza i Saturna. Średnia gęstość Neptuna jest największa spośród planet olbrzymów i wynosi 1,638 g/cm ³. Z tego powodu Neptun, mimo mniejszej średnicy jest cięższy od Urana. Planeta posiada pole magnetyczne, którego bieguny nie pokrywają się jednak z osią obrotu planety i nachylone są do niej pod kątem 47°. Magnetyzm Neptuna jest mniej więcej dwa razy słabszy od Urana

[edytuj] Pierścienie

**Pierścienie Neptuna**
Nazwa	Odległość (km)	Szerokość (km)
1989 N3R ('Galle')	41,900	15
1989 N2R ('Leverrier')	53,200	15
1989 N4R ('Lassell')	55,400	6
Arago Ring	57,600	-
Liberté Ring Arc	62,900	-
Égalité Ring Arc	62,900	-
Fraternité Ring Arc	62,900	-
Courage Ring Arc	62,900	-
1989 N1R ('Adams')	62,930	<50

Podobnie jak Saturn, Uran i Jowisz również Neptun posiada system pierścieni. Są one jednak stosunkowo słabo rozwinięte, daleko im pod względem atrakcyjności do tych, które posiada Saturn. Wykazują one jednak dość skomplikowaną strukturę. Być może na ich wygląd mają wpływ małe satelity krążące w ich pobliżu i oddziałujące na nie grawitacyjnie.

Pierścienie Neptuna są niekompletne – nie tworzą zamkniętego okręgu, są kolistymi łukami. Najbardziej zewnętrzny z nich, nazywany „pierścieniem Adamsa”, składa się z trzech takich łuków, które ochrzczono „Wolność”, Równość” i „Braterstwo”. Istnienie takich łuków ciężko wyjaśnić, gdyż materia tworząca je powinna się już dawno rozłożyć na całej orbicie wokół Neptuna. Prawdopodobnie odpowiedzialny za to jest księżyc Neptuna Galatea, której przyciąganie grawitacyjne burzy strukturę pierścieni.

Dalsze pierścienie odkryły kamery Voyagera 2. Dodatkowo oprócz słabego pierścienia Adamsa znajdującego się 63.000 km od Neptuna, mamy jeszcze „pierścień Leverriera (w odległości 53.000 km), „pierścień Gallego (nieco szerszy w odl. 42.000 km). Zewnętrzne dodatkowe małe składniki pierścienia Le Verriera nazywa się Lassell i Argo.

[edytuj] Księżyce

Zobacz więcej w osobnym artykule: Księżyce Neptuna.

Tryton

Neptun posiada 13 znanych naturalnych satelitów. Największym z nich jest Tryton odkryty przez Williama Lassella. Odkrycia tego Lassell dokonał 17 dni po odkryciu Neptuna. Tryton porusza się wokół planety centralnej w kierunku wstecznym niż jej ruch obrotowy. Inny z księżyców Neptuna – Nereida ma jedną z najbardziej ekscentrycznych orbit wśród wszystkich księżyców w Układzie Słonecznym.

W okresie od czerwca do września 1989 roku sonda kosmiczna Voyager 2 odkryła kolejne naturalne satelity Neptuna. Są to już dużo mniejsze obiekty, charakteryzujące się nieregularnym kształtem. Są to Proteusz oraz Najada, Talassa, Despoina, Galatea i Larissa które orbitują wewnątrz pierścieni Neptuna. Dalsze maleńkie, nieregularne księżyce zostały odkryte w latach 2002 – 2003. Cztery księżyce czekają jeszcze na potwierdzienie czy rzeczywiście są księżycami.