Układ Słoneczny

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Układ Słoneczny - wizja artysty (Źródło: NASA)

Schemat Układu Słonecznego

Układ Słoneczny to układ planetarny Słońca. Składa się, zaczynając od środka, z następujących obiektów:

Słońca
4 skalistych planet - Merkurego, Wenus, Ziemi i Marsa oraz ich księżyców
pasa planetoid
4 gazowych planet - Jowisza, Saturna, Urana i Neptuna oraz ich księżyców
różnych niewielkich obiektów leżących poza orbitą Neptuna, w tym:
- obiektów pasa Kuipera, w tym między innymi Plutona, do niedawna zaliczanego do planet (obecnie jest on traktowany jako planeta karłowata)
- obiektów należących do dysku rozproszonego takich jak miedzy innymi Sedna o nietypowych zaburzonych orbitach.
- obłoku Oorta (umowna granica Układu Słonecznego).

Zgodnie z oficjalnym podziałem uchwalonym na XXVI Zgromadzeniu Ogólnym IAU 24 sierpnia 2006 r., każdy z obiektów Układu obiegających Słońce należy do jednej z 3 kategorii:

planety (8)
planety karłowate (jak dotąd oficjalnie 3, w praktyce przynajmniej kilkadziesiąt)
małe ciała Układu Słonecznego (bardzo duża liczba).

Spis treści

1 Struktura Układu Słonecznego
- 1.1 Nowa definicja planet
2 Większe ciała niebieskie
3 Mniejsze ciała niebieskie
4 Heliosfera i heliopauza
5 Układ Słoneczny we Wszechświecie
6 Zobacz też
7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Struktura Układu Słonecznego

W centrum Układu Słonecznego znajduje się gwiazda średniej masy, czyli Słońce. Między Marsem a Jowiszem znajduje się pas planetoid. Wszystkie planety krążą po eliptycznych orbitach wokół Słońca praktycznie w jednej płaszczyźnie. Jedynie Pluton ma orbitę mocno nachyloną w stosunku do innych. Jest ona też przesunięta tak, że zdarzają się okresy, gdy Pluton znajduje się bliżej Słońca niż Neptun. Z tego też względu Pluton jest raczej obiektem z pasa Kuipera niż planetą (obecnie: planeta karłowata.)

[edytuj] Nowa definicja planet

Zobacz Wikinews na temat propozycji nowej definicji planety

W sierpniu 2006 jeden z komitetów Międzynarodowej Unii Astronomicznej zaproponował aby zmienić definicję "planety" - za "planetę" uważa się ciało niebieskie o masie wystarczającej na to, aby pod wpływem własnej grawitacji przyjęło mniej więcej kulisty kształt oraz obiegające gwiazdę centralną, samo natomiast nie będące gwiazdą lub księżycem. Dodatkowo w pobliżu planety nie może znajdować się inny duży obiekt.

Według tej definicji za planetę nie może być uznany Pluton, który został zaliczony do kategorii planet karłowatych.
Ostateczna decyzja została podjęta 24 sierpnia 2006 na międzynarodowej konferencji astronomicznej w Pradze.

[edytuj] Większe ciała niebieskie

**Słońce i planety Układu Słonecznego**
LP	Planeta	Średnica równikowa w km	Masa w tryliardach kg	Odległość od Słońca w km	Czas obiegu w dniach	Okres obrotu.	Księżyce	Rodzaj
	Słońce	ok. 1 392 000 109	ok. 1 989 100 000 332 950	-	-	25d 9h 7m	-	gwiazda
1	Merkury	4 879 0,3825	330,2 0,0552	57 909 170 0,3871	87,969 0,2408	58d 15h 26m	0	skalista
2	Wenus	12 104 0,9489	4 868,5 0,8149	108 208 926 0,7233	224,701 0,6152	243d 0h 27m	0	skalista
3	Ziemia	12 756 1,0000	5 974,2 1,0000	149 597 887 1,0000	365,256 1,0000	23h 56m 04s	1	skalista
4	Mars	6 805 0,5335	641,9 0,1074	227 936 637 1,5237	686,960 1,8808	24h 37m 23s	2	skalista
5	Jowisz	142 984 11,2092	1 898 600,8 317,8000	778 412 027 5,2034	4 333,287 11,8637	9h 55m 30s	63	gazowa
6	Saturn	120 536 9,4494	568 516,8 95,1620	1 426 725 413 9,5371	10 756,200 29,4484	10h 39m 22s	50	gazowa
7	Uran	51 118 4,0074	86 841,0 14,5360	2 870 972 220 19,1913	30 707,490 84,0711	17h 14m 24s	27	gazowa
8	Neptun	49 528 3,8827	102 439,6 17,1470	4 498 252 900 30,0690	60 223,353 164,8799	16h 06m 36s	13	gazowa
Kursywą podano dane wielkości w stosunku do Ziemi. Tryliard kg to inaczej 10²¹ kg.

Odległości dzielące ciała niebieskie w Układzie Słonecznym.

Wielkość planet w Układzie Słonecznym na tle tarczy słońca

**Skala orbit planet skalistych.**
(skala to AU)

**Skala orbit planet zewnętrznych.**
(skala to AU)

Planety skaliste krążą blisko Słońca, mają niewielkie rozmiary i stosunkowo wysoką gęstość. Prędkość obrotu wokół własnej osi jest mała oraz mają nieliczne satelity. Planety gazowe położone dalej od Słońca są dużo większe i mają małą gęstość, a prędkość obrotu wokół własnej osi jest większa. Każda z nich posiada wiele satelitów.

[edytuj] Mniejsze ciała niebieskie

Poza orbitą Neptuna znajduje się pas komet i planetoid, zwany pasem Kuipera. Składa się on z dziesiątek tysięcy komet (niektóre z nich osiągają średnice rzędu 150 km) i planetoid (znamy ich obecnie około 1000, z których ponad 20 zbliża się, lub przekracza w swych rozmiarach 1000 km średnicy). Największymi ze znanych obiektów tego pasa są Eris oraz Pluton (wraz ze swoimi księżycami, Charonem i nowo odkrytymi Hydra i Nix). Komety pochodzące z Pasa Kuipera są kometami krótko- i średniookresowymi.

Dalej w przestrzeni znajduje się hipotetyczny obłok komet, zwany obłokiem Oorta, zawierający od miliarda do biliona komet. Krążą one w odległości zbliżonej do 20 000 AU (jednostek astronomicznych) czyli 500 razy dalej niż średnia odległość Plutona od Słońca. Komety pochodzące z obłoku Oorta miałyby być kometami długookresowymi.

W wyniku zbliżenia się dwóch ciał z pasa Kuipera lub obłoku Oorta ich wzajemne oddziaływanie może zmienić orbity, czasem wytrącając jedno z nich z obszaru pasa. Część obiektów zostaje skierowana do środka Układu Słonecznego i jest obserwowana jako komety, a inne mogą zostać wyrzucone w przestrzeń międzygwiezdną.

Komety i asteroidy mogą zderzać się z planetami, dlatego stanowią potencjalne zagrożenie dla życia na Ziemi. Ostatnie zderzenie komety z planetą zaobserwowano 16 czerwca 1994 roku, kiedy kometa Shoemaker-Levy 9 zderzyła się z Jowiszem. Na Ziemi znajduje się szereg kraterów uderzeniowych takich jak Krater Chicxulub, które są śladami upadku komet lub asteroid.

[edytuj] Heliosfera i heliopauza

Przestrzeń Układu Słonecznego wypełniona jest strumieniem cząstek wyrzucanych przez Słońce nazywanych wiatrem słonecznym. Obszar, w którym ciśnienie wiatru słonecznego przewyższa ciśnienie materii międzygwiazdowej, nazywa się heliosferą. Na ruch cząstek wyrzuconych przez Słońce wpływa pole magnetyczne tej gwiazdy, które przeważa nad galaktycznym polem magnetycznym.

Na granicy heliosfery oraz przestrzeni międzygwiazdowej pojawia się zjawisko heliopauzy. Występuje ono w odległości około 100 jednostek astronomicznych od naszej gwiazdy. Wiatr słoneczny zderza się ze strumieniem cząstek emitowanym przez całą galaktykę – wiatrem galaktycznym. Niektóre hipotezy dotyczące materii międzygwiazdowej przewidują, że heliopauza może być miejscem gwałtownych zjawisk zbliżonych do występujących na granicy ziemskiej magnetosfery. Inne teorie głoszą, że kosmos przenikają strumienie cząstek elementarnych o dużej energii, zabójczych dla istot żywych, a pole magnetyczne Słońca chroni jego otoczenie przed ich wpływem, podobnie jak ziemskie pole magnetyczne chroni Ziemię przed wiatrem słonecznym.

[edytuj] Układ Słoneczny we Wszechświecie

Nasze Słońce wraz ze swym Układem Słonecznym jest jedną z 200 miliardów gwiazd Galaktyki Drogi Mlecznej i znajduje się w odległości ok. 25 000/28 000 lat świetlnych od jej centrum, w jej ramieniu zwanym ramieniem Oriona. Układ Słoneczny porusza się z prędkością 220 km/s i w czasie około 226 milionów lat okrąża centrum Galaktyki.

Droga Mleczna jest jedną z około 125 miliardów galaktyk dostrzeżonych przez kosmiczny teleskop Hubble'a. Znajduje się w środku tego wycinka Wszechświata, który możemy zaobserwować. Tło tego obrazu stanowi promieniowanie tła wysłane przez rozgrzany gaz po narodzinach Wszechświata, ślad Wielkiego Wybuchu.