Prawica

Z Wikipedii

Prawica - potoczne, ogólne i niejednoznaczne określenie doktryn oraz ruchów politycznych, broniących porządku społeczno-politycznego i/albo odwołujących się do przedpolitycznych zasad porządku „wyższego”, których wspólnym mianownikiem jest przeciwstawianie się doktrynom i ruchom lewicowym, zwłaszcza rewolucyjnym, klasowym, egalitarystycznym i laicystycznym, jak jakobinizm, socjalizm czy komunizm.

Spis treści 1 Cechy prawicy 2 Kontrowersje i problemy z klasyfikacją 2.1 Podział prawicy 2.2 Faszyzm, nazizm, liberalizm, monarchizm 3 Poglądy prawicowe 3.1 Poglądy gospodarcze 3.2 Stosunek do socjalizmu 3.3 Stosunek do religii 3.4 Stosunek do narodu 3.5 Stosunek do demokracji 3.6 Stosunek do Unii Europejskiej 3.7 Stosunek do kary śmierci 3.8 Stosunek do państwowej edukacji 4 Historia Prawicy 4.1 Zgromadzenie Narodowe 4.2 Początki konserwatyzmu 4.3 Szkoła Austriacka 4.4 Wojna domowa w Hiszpanii 4.5 Pucz wojskowy w Chile 4.6 Prawica w najnowszej historii Polski 5 Partie i organizacje prawicowe 5.1 Zagraniczne partie i organizacje prawicowe 6 Prasa prawicowa 6.1 Polska prasa prawicowa 7 Inne poglądy 8 Zobacz też 9 Przypisy 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Cechy prawicy

Za podstawowe cechy prawicy uznaje się:

• konserwatywny światopogląd (przywiązanie do tradycji i autorytetów),
• przywiązanie do własności prywatnej; często liberalizm gospodarczy,
• przywiązanie do wartości wolności i samostanowienia obywateli,
• dla „nowej” prawicy postulaty minimalizacji ingerencji państwa w różne dziedziny życia; dla prawicy „starej” szczególny szacunek dla autorytetu państwa i prawa („państwo powinno być proste, twarde i skuteczne”),
• sprzeciw wobec zmian rewolucyjnych,
• sprzeciw wobec interwencjonizmu państwowego,
• sprzeciw wobec rozbudowanej polityki socjalnej państwa,
• prywatna służba zdrowia i edukacja,
• postulaty uproszczenia systemu administracji państwowej, systemu podatkowego, prawa,
• sprzeciw wobec prób sztucznej regulacji rynku.
• postulat wprowadzenia armii zawodowej

Jako prawicowe określa się następujące poglądy polityczne:

• monarchizm - nie wszystkie formy
• konserwatyzm (stara prawica)
• konserwatywny liberalizm
• liberalizm (nowa prawica)
• libertarianizm (nowa prawica)
• paleolibertarianizm (nowa prawica)
• nacjonalizm - nie wszystkie formy

[edytuj] Kontrowersje i problemy z klasyfikacją

[edytuj] Podział prawicy

O treści ideowej prawicy informuje szeregowe wyliczenie odmian, z których główne to:

• prawica tradycjonalistyczna i legitymistyczna (kontrrewolucyjna)
• prawica konserwatywna (ewolucjonistyczna)
• prawica liberalna
• prawica narodowa (nacjonalistyczna)
• prawica autorytarna
• prawica rewolucyjno-konserwatywna
• Nowa Prawica

Dopiero kontaminacja tych określeń z układem nie dychotomicznym, lecz triadycznym (przy założeniu, że prawica sama w sobie zawiera troistość, tzn. ma "swoją" prawicę, "swoje" centrum i "swoją" lewicę"), a uzupełnionym pentadycznym (przez uwzględnienie ekstremów), pozwala wypełnić "mapę kartograficzną" prawicy gęściej i bardziej adekwatnie, niż za pomocą prostych dychotomii.

Wg takiej metody zaliczyć możemy do:

• tradycjonalistycznej "skrajnej prawicy prawicy" (p. "ultra") - patriarchalizm, restauracjonizm, legitymizm monarchiczny (m.in. hiszpański karlizm) - prawie całkowicie pokrywający się z propapieskim ultramontanizmem, "evoliański" tradycjonalizm integralny oraz "integrystyczny" tradycjonalizm katolicki;
• reakcyjnej "prawicy prawicy" - niemiecki konserwatyzm romantyczny, rojalistyczny nacjonalizm integralny typu Action Française, hiszpański "nacjonal-katolicyzm" (nacional catolicismo), katolicki korporacjonizm, narodowo-katolickie postaci autorytaryzmu (Austria 1934-1938, salazaryzm, frankizm), "młodokonserwatywny" nurt "konserwatywnej rewolucji", amerykański "paleokonserwatyzm";
• zachowawczego "centrum prawicy" - ewolucjonistyczny konserwatyzm klasyczny typu brytyjskiego, konserwatyzm kulturowy, ziemiański konserwatyzm amerykańskiego Południa (Southern Tradition), antydemokratyczny liberalizm arystokratyczny, republikański nacjonalizm konserwatywny a'la Barres, partie chrześcijańsko-społeczne typu katolickiego Centrum w II Rzeszy Niemieckiej lub kalwińskiej Partii Antyrewolucyjnej w Holandii;
• demokratycznej "lewicy prawicy" - plebiscytaryzm (bonapartyzm, gaullizm), monarchizm i konserwatyzm liberalny (np. orleanizm), konserwatyzm demokratyczny a'la Tocqueville, liberalizm klasyczny (leseferyzm), nacjonalizm liberalny (np. włoski neogwelfizm), umiarkowane partie chrześcijańsko-demokratyczne typu CDU/CSU i mieszczańsko-"ludowe" (np. hiszpańska Partia Ludowa), neoliberalizm, amerykański konserwatyzm indywidualistyczny i neokonserwatyzm;
• rewolucyjnej "skrajnej prawicy" - faszyzujące ruchy narodowo-radykalne i narodowo-syndykalistyczne (hiszpańska Falanga, belgijski "rexizm", rumuński Legion Michała Archanioła), nurt "nacjonalizmu żołnierskiego" i "narodowo-bolszewicki" w "rewolucji konserwatywnej", doktryny i ruchy "tercerystyczne" ("trzeciej drogi"), "prawicowy gramscizm" Nowej Prawicy.

[edytuj] Faszyzm, nazizm, liberalizm, monarchizm

Na całym świecie kontrowersje wzbudza zaliczanie faszyzmu i nazizmu do ruchów prawicowych lub skrajnie prawicowych, co wynika przede wszystkim z różnic metodologicznych wśród badaczy, z których nastawieni prawicowo widzą w nich przede wszystkim ideologie (np. wywodzące się z oświecenia), nastawieni lewicowo funkcje późnokapitalistycznych przemian społeczno-gospodarczych. Zwraca się też uwagę na zasadniczo etatystyczny program gospodarczy nazizmu i faszyzmu. Także status liberalizmu, niektórych form monarchizmu i ruchu ludowego podlega dyskusji.

[edytuj] Poglądy prawicowe

[edytuj] Poglądy gospodarcze

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Kapitalizm, Wolny rynek, Leseferyzm, Liberalizm, Korporacjonizm.

Prawicowa wizja gospodarki to gospodarka wolnorynkowa, w której panują zasady kapitalizmu lub korporacyjna wywodzący się z katolickiej nauki społecznej. Obniżenie podatków, likwidacja ubezpieczeń społecznych, większości koncesji gospodarzych, uproszczenie procedur i prywatyzacja są głównymi postulatami gospodarczymi partii prawicowcyh.

[edytuj] Stosunek do socjalizmu

Zobacz więcej w osobnym artykule: Antykomunizm.

Zdaniem uznających się za jedynych w Polsce przedstawicieli "prawdziwej" prawicy konserwatywnych liberałów podstawowym warunkiem, którego spełnienia należałoby oczekiwać od partii prawicowej jest, zgodnie z rozumowaniem, według którego prawica stanowi całkowite zaprzeczenie lewicy, jest odrzucenie całości idei społeczno-politycznych kojarzonych z lewicą, od radykalnych postaw takich jak komunizm po socjaldemokrację (według słów jednego z redaktorów tygodnika Najwyższy Czas! być prawicą to nie stać na prawo od lewicy - to stać dokładnie naprzeciw). Dlatego większość konserwatywnych liberałów i paleolibertarian uważa, że tylko ich nurty społeczno-polityczne mogą być uznane za prawdziwą prawicę, wypominając innym partiom uważanym za prawicowe lewicowe elementy programu (w Polsce przykładami są: solidarne państwo PiSu, umiłowanie demokracji PO czy interwencjonizm gospodarczy mieszczący się w ramach programu LPR).

[edytuj] Stosunek do religii

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Konserwatyzm, Kościół katolicki.

Prawica jest często kojarzona ze strukturami religijnymi przeważającymi w danym państwie. Narodowcy, konserwatyści, konserwatywni liberałowie, monarchiści oraz paleolibertarianie bardzo często odwołują się do tradycji, religii i innych wartości. Nie zawsze jednak odwoływanie się do tych wartości oznacza poparcie związku instytucjonalnego struktur państwowych z kościelnymi (czasem jest to zdecydowany sprzeciw). Poglądy libertarian i niektórych liberałów są sprzeczne z nauką wielu religii. W tej kwestii pojawiają się wątpliwości w przypisywaniu terminu prawica zwolennikom aborcji, eutanazji i małżeństw homoseksualnych.

[edytuj] Stosunek do narodu

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Nacjonalizm, Narodowy konserwatyzm, Patriotyzm.

Prawica często kojarzona jest z nacjonalizmem. Jednak część nacjonalistów ma lewicowe poglądy na gospodarkę (w Polsce wyjątkiem jest narodowo-konserwatywna Organizacja Monarchistów Polskich, którą cechuje liberalizm gospodarczy). Temat stosunku prawicy do narodu jest dyskusyjny i nie można zaliczyć wszystkich partii narodowych do prawicy.

[edytuj] Stosunek do demokracji

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Antydemokratyzm, Monarchizm.

Monarchiści i niektórzy konserwatywni liberałowie sprzeciwiają się demokracji, ponieważ uważają, że ten ustrój wyklucza wolny rynek, jest niestabilny i pozwala rządzić osobom niewykształconym oraz nie znającym się na rządzeniu. Za najlepszy ustrój uważają monarchię (w przypadku konserwatywnych liberałów jest to monarchia konstytucyjna). Większość liberałów i część konserwatywnych liberałów popiera demokrację.

[edytuj] Stosunek do Unii Europejskiej

Zobacz więcej w osobnym artykule: Eurosceptycyzm.

Większość europejskich organizacji prawicowych są eurosceptyczne, ponieważ ich zdaniem Unia Europejska dąży do utworzenia socjalistycznego, antyklerykalnego i biurokratycznego "superpaństwa". Według nich unijne dotacje przyczyniają się do wzrostu podatków i niczemu nie służą. Prawica dąży do ograniczonej integracji europejskiej opartej na zasadach wolnego rynku lub do wyjścia ich krajów z Unii.

[edytuj] Stosunek do kary śmierci

Partie i organizacje prawicowe oraz centroprawicowe zwykle chcą przywrócenia kary śmierci (np. Unia Polityki Realnej, Liga Polskich Rodzin, Klub Zachowawczo-Monarchistyczny, Organizacja Monarchistów Polskich), ponieważ ich zdaniem to jedyny sposób na zmniejszenie liczby morderstw. Zwolennikami kary śmierci wśród prawicy są głównie konserwatyści i konserwatywni liberałowie. Wśród centroprawicy zwolennikami kary śmieci są ludzie o konserwatywnych poglądach w sferze obyczajowej.

[edytuj] Stosunek do państwowej edukacji

Zdaniem części partii prawicowych MEN i państowa edukacja są niepotrzebne i niczemu nie służą. Opowiadają się oni za prywatną edukacją, a ich zdaniem dzięki zmniejszeniu podatków na szkołę prywatną będzie stać większość ludzi.

[edytuj] Historia Prawicy

[edytuj] Zgromadzenie Narodowe

Termin prawica pochodzi z czasów Rewolucji Francuskiej, kiedy to przedstawiciele szlachty, arystokracji i kleru zasiadali po prawej stronie sali Zgromadzenia Narodowego. Sprzeciwiali się oni antyklerykalizmowi, laicyzacji oraz radykalnym zmianom, które wprowadzała lewica.

[edytuj] Początki konserwatyzmu

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Konserwatyzm, Edmund Burke, François René de Chateaubriand.

Twórcą konserwatyzmu był Edmund Burke - angielski filozof i polityk, krytyk rewolucji francuskiej. Jako idea polityczna termin ten po raz pierwszy użyty został na początku XIX wieku przez François René de Chateaubriand.

[edytuj] Szkoła Austriacka

Zobacz więcej w osobnym artykule: Szkoła Austriacka.

Za początek Szkoły Austrackiej uważa się Zasady ekonomii Carla Mengera z 1871 roku. Szkoła ta broni kapitalizmu i libertarianizmu w gospodarce.

[edytuj] Wojna domowa w Hiszpanii

Zobacz więcej w osobnym artykule: Hiszpańska wojna domowa.

W 1936 wybory w Hiszpanii wygrał Front Ludowy składający się z socjalistów, komunistów i anarchistów. Gdy lewicowy rząd realizował swoje pomysły, prawica sprzeciwiała się terrorowi antyreligijnemu, tzw. reformie rolnej oraz wywłaszczeniu. Na ich czele stanął generał Francisco Franco. Po wygraniu wojny domowej przejął on władzę. W latach 40. prowadził politykę interwencjonizmu, ale w latach 50. widząc powolny rozwój hiszpańskiej gospodarki zaczął ją znacznie liberalizować.

[edytuj] Pucz wojskowy w Chile

Zobacz więcej w osobnym artykule: Pucz w Chile 1973.

Wybroy prezydenckie w Chile w 1970 wygrał wspierany przez Jedność Ludową socjalista Salvador Allende. Trzyletnie rządy socjalistów spowodowały rozłożenie gospodarki. 11 września 1973 chilijskie siły zbrojne dokonały zamachu stanu, a władzę przejął generał Augusto Pinochet. Realizował on program "zamienienia Chile z kraju proletariuszy w kraj wolnych przedsiębiorców".

[edytuj] Prawica w najnowszej historii Polski

Zobacz więcej w osobnym artykule: NSZZ "Solidarność".

Niektóre z tych partii politycznych (np. PiS, LPR) w kwestiach obyczajowych są prawicowe, jednakże w sprawach gospodarczych realizują, mniej lub bardziej postulaty lewicowe.

Ich przynależność do prawicy może być uzasadniona historycznie:

• ustrój socjalistyczny i komunizm były tworami lewicowymi, podobnie jak rządząca PZPR
• Solidarność, jako ruch przeciwstawiający się lewicowej władzy państwowej był przedstawiany jako przeciwaga, czyli prawica.

W istocie część postulatów Solidarności była prawicowa (wolny rynek, wolność słowa, demokratyczne wybory, wolność zgromadzeń, pluralizm itd).

Po transformacji polityczno-gospodarczej obraz sceny politycznej uległ zmianie i związek zawodowy bronił pracowników już nie przed lewicowym, komunustycznym rządem, a przed pracodawcami. W zakresie postulatów obrony pracowników po okresie transformacji poglądy i działanie Solidarności oraz wywodzących się z niej ugrupowań wielu uznaje zatem za lewicowe.

Partie polityczne na polskiej scenie wywodzą się historycznie:

1. z nurtu postkomunistycznego (SLD, PSL), przy czym część obecnych działaczy nie ma nic wspólnego (choćby z uwagi na wiek) z komunistyczną przeszłoscią - będąc w istocie centrową partią proeuropejską, programową zwykle mocno "na prawo" od europejskiej socjaldemokracji
2. z nurtu postsolidarnościowego (PiS, poprzednio jako ZCHN i AWS, ROP, PD, UP, PPS), przy czym część z nich realizuje postulaty i program lewicowy, część program centro-prawicowy;
3. stanowią nowe twory polityczne, nie identyfikujące się z żadną z dwóch poprzednich kategorii (np. UPR, LPR, PO, NOP); część z nich realizuje program lewicowy, część prawicowy.

Nurt 1. jest często utożsamiany z lewicą, nurt 2 z prawicą, choć z punktu widzenia definicji lewicy i prawicy oraz programów realizowanych przez poszczególne ugrupowania taka klasyfikacja jest nieprawdziwa i uważana za zbyt duże uproszczenie. Np. PiS, wywodzący się z nurtu 2, realizuje dziś program "Polski Solidarnej", który jest bardzo bliski koncepcji państwa opiekuńczego. Dlatego partie wywodzące się z nurtu 2 są najczęściej centroprawicowe.

[edytuj] Partie i organizacje prawicowe

[edytuj] Zagraniczne partie i organizacje prawicowe

• Partia Konserwatywna - Wielka Brytania
• Partia Libertariańska - USA
• Partia Republikańska - USA
• Instytut Ludwiga von Misesa

[edytuj] Prasa prawicowa

[edytuj] Polska prasa prawicowa

• Myśl Polska
• Najwyższy Czas!
• Opcja na prawo
• Pro Fide Rege et Lege
• Rojalista - Pro Patria
• Głos
• Gazeta Polska
• Nowe Państwo

[edytuj] Inne poglądy

Libertarianie i konserwatywni liberałowie uważają, że do prawicy powinni być zaliczani wyłącznie wolnorynkowcy. Krytykują oni przypisywanie terminu prawica narodowcom(z wyjątkiem narodowców wolnorynkowych, takich jak np. Organizacja Monarchistów Polskich), narodowym socjalistom i chadekom, ponieważ uznają ich poglądy gospodarcze za formy socjalizmu. Za prawicowe uznają poglądy wywodzące się z liberalizmu. W Polsce ugrupowaniami, które reprezentują ten punkt widzenia są Unia Polityki Realnej, Platforma Janusza Korwin-Mikke i KoLiber. Polscy libertarianie i konserwatywni liberałowie uważają, że PiS (zbyt duże przywiązanie do socjalizmu), PO (zbyt małe przywiązanie do liberalizmu) i LPR (sprzeciw wobec prywatyzacji) to lewica. Ten punkt widzenia reprezentuje programowo np. dokument Tożsamość prawicy uchwalony w 1996 przez UPR.

Inny punkt widzenia reprezentują np. osoby utożsamiające się z programami PiS i LPR, które nie uznają liberałów (głównie PO) za prawicę ze względu na zbyt małe przywiązanie do zasad katolickich, polityki prorodzinnej oraz za zbyt duży kosmopolityzm szczególnie jeśli chodzi o kwestię Unii Europejskiej.

[edytuj] Zobacz też

• centroprawica, centrum, lewica, skrajna prawica
• antydemokratyzm, monarchizm
• kapitalizm, leseferyzm, liberalizm, wolny rynek, korporacjonizm
• partia polityczna, polityka, polskie partie polityczne, scena polityczna

[edytuj] Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Prawica.net
• Prawy.pl
• konserwatyzm.pl
• kapitalizm.org
• korespondent.pl
• Serwis eCzas.net